Mùa tép đồng

Vị ngọt sau mưa

Mấy ngày nước tràn bờ, miền Tây lại được nhắc nhớ rất nhiều với cá linh, một món đã được nâng lên hàng đặc sản mấy năm gần đây. Dĩ nhiên, về miền Tây mùa nước, ăn được con cá linh béo ngậy, thơm bùi là số dzách... Nhưng miền Tây mùa nước nổi đâu chỉ có vậy.

Ảnh minh họa

Cơn mưa trắng trời vừa tạnh, anh tôi cùng mấy người bạn tranh thủ chèo chiếc xuồng nhỏ xíu lướt băng băng trên mặt đồng đã ngập nước, trắng lóa như mặt gương dưới ánh mặt trời vừa ló dạng trở lại. Hiện lên trên là màu xanh của mấy cái dớn được dựng cách đây cả tháng. Còn lưới 12 cửa ngục lại được đặt sâu dưới lòng nước; trong mấy bụi cỏ ven bờ thì đặt mấy cái lờ, lọp để có thêm cá, tép ngày nước về.

Rảo một bận khắp cả cánh đồng, thế là có một mớ cá đồng tươi rói. Với những đứa trẻ miền quê thì đâu còn gì lạ nữa, thau cá đó chắc chắn phải có thêm mớ tép đồng, mà con nào con ấy ú nu, bụng ôm trứng màu vàng cam bắt mắt, còn nhảy tanh tách, nhìn thật đã mắt.

Tép trứng không nhiều thịt như tôm nhưng được xem như một trong những món ngon mùa nước về. Tuy nhiên, vì một lẽ nào đó mà chúng không được nhiều người biết đến như cá linh, để được xếp vào hàng đặc sản.

Ảnh minh họa

Tép đồng dễ sơ chế, chỉ cần cắt bỏ phần đầu một chút, loại bỏ chất dơ là xong, không cần cắt râu, lột vỏ vì mọi thứ đều mềm, nhai được hết. Sau khi mớ tép được rửa sạch, vô số món ngon ra đời. Mà để giữ nguyên vị ngọt thanh của chúng thì chế biến càng đơn giản càng hay. Điều này lại vô cùng ăn ý với thói quen ẩm thực của người miền Tây, đặc biệt trong những ngày xưa cũ khi phải chạy đồng, chạy lũ mùa nước về.

Muốn ăn tép ngon, đừng làm cầu kỳ

Chị tôi vừa ngồi làm sạch mớ tép vừa nhanh tay xỏ chừng chục con to nhất vào một cái xiên tre nhỏ xíu, lùi nhanh vào bếp than hồng còn lại sau khi nấu mấy ấm nước. Chưa đầy 5 phút, cả xiên tép đã chuyển sang màu đỏ cam bắt mắt, bốc mùi thơm phức cả gian bếp. Phủi sạch tro, cháu tôi cho vào miệng ngon lành. Đó cũng là cách ăn tép đơn giản nhất của mấy đứa con nít ngày xưa. 

Tép đồng giã nhuyễn nấu canh thì biết bao nhiêu rau củ miền quê cho đủ. Canh đu đủ tép đồng ăn ngọt thanh đến tận cổ họng. Món này không được thiếu chút tiêu xay nhuyễn, chút hành và ngò rí. Tép nấu canh khoai mỡ cũng ngon không kém. Món này có thể nêm với ngò om hoặc hành và ngò rí. 

Còn canh bí rợ nấu tép thì thật thú vị khi ăn vào mấy buổi trưa với mớ cá kho khô. Cải xanh, cải ngọt, bí đao, bầu, mướp hay mớ rau tập tàng hái vội trong mấy ngày mưa cho vào nấu tép cũng thành món canh ngon lành cho mâm cơm ngày nước về. 

Ảnh minh họa

Vị ngọt thanh của tép cũng rất hạp với mấy món xào, nào măng, nào đậu, nào cải hay bông điên điển. Chỉ cần chút mỡ, đập giập thêm tép tỏi phi thơm lừng, cho tép vào đảo nhanh, nêm nếm vừa ăn rồi cho rau vào. Vị ngọt của tép hòa trộn vị ngọt của rau cùng vị mặn của nước mắm đồng khiến người ta cứ xuýt xoa mãi.

Mùi kho quẹt thơm lừng chị tôi làm chiều nay, hẳn mấy đứa trẻ miền quê cũng đã nếm qua ít nhất vài lần và vẫn còn nghiện cho đến bây giờ. Vài ba con cá đồng cùng mớ tép trứng, ướp vừa ăn, kho qua chừng ba lửa cho cứng lại, có hậu ngọt mặn là ngon.

Ơ kho quẹt sẽ không đậm đà nếu thiếu đi miếng tóp mỡ béo ngậy. Kho quẹt ăn cùng mớ rau đồng luộc hay mớ điên điển muối chua thì tuyệt vời. Món này lại càng ngon khi ăn cùng miếng cơm cháy vàng ươm, nóng hổi mà chỉ nấu cơm bằng củi mới có được. 

Tép trộn gỏi cũng ngon đến nhức nhối. Mớ tép đồng được luộc chín tới. Điên điển lặt sạch, còn nếu đu đủ thì chọn loại vừa ửng đỏ phớt nhẹ, còn giòn sần sật, bào nhuyễn rồi xả sạch với nước. Tép trộn với điên điển hoặc đu đủ, thêm gia vị cho vừa ăn, thế là có ngay món ngon chỉ trong tích tắc. 

Ngày trước, bánh trái cho con trẻ đâu phong phú như bây giờ. Bởi vậy, con tép cũng theo tụi trẻ trong những ngày thơ ấu với những món vừa ngon miệng lại vừa đã mắt. Dễ nhất là khuấy một tô bột, cho thêm ít nghệ cho vàng và thơm, rồi nhúng mớ tép vào, múc từng vá cho vào chảo dầu hoặc mỡ đang sôi. Tép chiên bột ăn cùng chút rau sống, chén nước mắm chua ngọt là no bụng. 

Cầu kỳ hơn một chút có lẽ là bánh xèo. Ngày trước chưa có bột pha sẵn như bây giờ, muốn ăn bánh xèo phải ngâm gạo từ chiều hoặc đêm hôm trước. Mẹ tôi hì hục bên cái cối đá chắc tròm trèm hơn một tiếng mới đủ lượng bột cho cả nhà ăn. 

Tép được rang sơ trước với mỡ, chút gia vị cùng mấy miếng thịt ba rọi xắt mỏng. Chảo vừa nóng lên, cho mỡ vào nổ tanh tách, tay mẹ tôi thoăn thoắt đổ vá bột vào rồi lắc đều chảo cho bánh ra hình tròn. Tiếng xèo xèo vang cả gian bếp, mà có lẽ đứa trẻ nào khi nghe cũng thấy vui trong lòng.

Ảnh minh họa

Tép và thịt sau đó được cho vào cùng giá hẹ hay bông điên điển. Chờ khoảng vài phút, bột khô lại, chín đều là có thành phẩm. Cái bánh xèo đạt chuẩn phải vàng thơm, da bánh giòn rụm cắn vào như tan trong miệng. Gói miếng bánh xèo cùng tép với rau đồng, chấm ngập vào chén nước mắm, cho vào miệng, cứ lâng lâng một niềm vui. Bánh xèo ăn vào mấy ngày mưa lại càng đúng điệu. 

Tép đồng ngày nay lẹ tay mới có

Ngày đó, làm việc bên ngoài không đủ ăn, cha mẹ tôi về đồng làm lúa, tới mùa nước lên thì mò cua, bắt tép. Ngày xưa tép nhiều nên cứ mỗi lần giở lọp, gỡ lưới là nhanh chóng đầy thau. Cứ canh chỗ nào có đám chà (cây khô được quăng xuống mé sông) hay mấy mảng lục bình lớn, đặt lọp là sáng hôm sau y rằng nặng trĩu tép, cá. Mấy năm nay mùa nước về muộn, thấp hơn nhưng lại rút nhanh nên tôm, tép, cá giảm đi rất nhiều.

Có hôm về quê, rảo vòng cả mấy khu chợ ở huyện, tôi mới tìm được một thau tép tươi rói, đúng “chuẩn” tép đồng. Mà người mua cũng phải nhanh tay lẹ chân mới có được mớ tép ưng ý. 

Những sản vật mùa nước đang ngày càng ít đi cũng khiến người miền quê không khỏi chạnh lòng, thầm mong nước mùa sau sẽ về đúng hẹn, để tép đồng vẫn còn trên mâm cơm của người miền quê... 

Thành Lâm