Mùa kịch Lưu Quang Vũ ở nhà hát Tuổi Trẻ

Phóng viên: Những năm qua, khán giả Hà Nội dần quen với việc đến nhà hát Tuổi Trẻ xem kịch Lưu Quang Vũ vào khoảng tháng Tám, Chín hằng năm. Mùa kịch đặc biệt này bắt đầu từ đâu thưa ông?

Nghệ sĩ ưu tú (NSƯT) Sĩ Tiến: Năm 2013, nhân kỷ niệm 25 năm ngày mất của tác giả Lưu Quang Vũ, Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam tổ chức Liên hoan các vở diễn của tác giả Lưu Quang Vũ. Nhà hát Tuổi Trẻ tham gia 2 vở là Mùa hạ cuối cùng và Lời thề thứ 9. Các đêm diễn đều chật kín khán giả, không khí rất xúc động. Khoảng thời gian 1/4 thế kỷ cũng đủ để nhìn nhận và khẳng định tầm ảnh hưởng của tác giả Lưu Quang Vũ với sân khấu Việt Nam. 

Nhà hát Tuổi Trẻ là đơn vị đầu tiên dựng kịch bản Sống mãi tuổi 17 (1979) của Lưu Quang Vũ. Ông viết khoảng 50 kịch bản đủ thể loại thì nhà hát Tuổi Trẻ dựng được 10 vở. Các bản dựng mới, sau khi tác giả qua đời nhiều năm, vẫn nhận được phản hồi rất tốt. Từ đó, thành chu kỳ, vào dịp tưởng nhớ ngày mất của Lưu Quang Vũ hằng năm, nhà hát Tuổi Trẻ lại thực hiện “mùa kịch Lưu Quang Vũ”. Qua 10 năm, mùa diễn này đã trở thành thương hiệu độc đáo của nhà hát.

NSƯT Sĩ Tiến

* Sự đón nhận của khán giả với mùa kịch này như thế nào thưa ông? Có độ chênh nào giữa lớp khán giả xưa và những khán giả của hôm nay?

- Mỗi mùa diễn có khoảng 10 buổi diễn, đón trung bình trên dưới 400 khách/buổi (rạp Tuổi Trẻ có quy mô khoảng 500 ghế). Trong thập niên qua, ước tính khoảng 40.000 lượt khán giả. Con số không quá lớn nhưng đủ để chúng tôi tự hào và nỗ lực hơn nữa trong bối cảnh rất khó để kéo dài đời sống các vở diễn.

Khán giả của “mùa kịch Lưu Quang Vũ”, có người hoài niệm về Hà Nội một thời tem phiếu nhưng qua thời gian cũng đã có sự dịch chuyển. Khi nhà hát đẩy mạnh quảng bá trên mạng xã hội thì mùa kịch này có rất nhiều khán giả trẻ. Có thể họ thuần túy chỉ muốn xem vở kịch nào đó hoặc tò mò về cái tên Lưu Quang Vũ. Sau đó, họ giới thiệu cho bạn bè hoặc mua vé cho cha mẹ, ông bà đi xem.

Có khán giả xem 1 vở đến 5 lần, thuộc hết cả lời thoại. Có những đêm diễn xong, khán giả không đứng lên, cứ ngồi vỗ tay từng chặp 5-7 phút. Diễn viên đứng trên sân khấu cúi chào mà nước mắt cứ trào ra. Khi mình không lường trước liệu sang năm có gì đổi mới, liệu sẽ dừng lại hay tiếp tục mùa diễn thì những khoảnh khắc cộng hưởng cảm xúc giữa diễn viên và khán giả đó lại hiện lên, lại trở thành động lực để tiếp tục cố gắng.

* Ông lý giải thế nào về sức hút của kịch Lưu Quang Vũ đến tận hôm nay?

- Lưu Quang Vũ là một tác giả lớn. Hơn 40 năm qua, nhiều kịch bản của ông chưa bao giờ nguội, không nơi này thì cũng nơi kia dựng. Như năm nay, ngoài chúng tôi diễn thường niên thì nhà hát Kịch Việt Nam cũng ra mắt chương trình Thói đời - Lưu Quang Vũ: Lăng kính, sân khấu và cuộc đời với 4 vở diễn. Không bàn đến những giá trị độc đáo và tiên phong đã tác động sâu sắc đến dư luận, góp phần chuyển biến cả nền sân khấu trong thời kỳ đổi mới, cá nhân tôi thích nhất là “chất thơ” trong kịch Lưu Quang Vũ. 

Tác giả vốn là một nhà thơ nên các lời thoại trong kịch ẩn chứa nhiều tầng ngữ nghĩa chứ không đơn giản là nói chuyện hằng ngày. Không giáo điều mà rất nhẹ nhàng đi vào lòng người. Đằng sau những câu nói, tình huống rất hài hước là những triết lý sống đơn giản, là những khát vọng của con người bình thường nhưng không phải ai cũng nhận ra.

Tuy nhiên, để đưa kịch Lưu Quang Vũ trở lại sân khấu hôm nay mà vẫn truyền tải trọn vẹn thông điệp là điều không dễ khi thời đại đã khác nhiều. Chúng tôi phải biên tập, chỉnh lý đôi chút và đổi mới phương thức dàn dựng, đáp ứng thị hiếu thẩm mỹ khán giả hiện nay.

Vở Sống mãi tuổi 17 về anh hùng Lý Tự Trọng sẽ diễn ngày Quốc khánh 2/9 - Nguồn ảnh: Nhà hát Tuổi Trẻ

* Các diễn viên trẻ của nhà hát đón nhận mùa kịch Lưu Quang Vũ như thế nào?

-Với kịch Lưu Quang Vũ, người nghệ sĩ, nhất là các bạn trẻ, được tham gia vừa là vinh dự vừa là khó khăn. Cách khai thác, cách nhìn nhận của người trẻ đối với các nhân vật quá khác biệt với mình luôn là thách thức. Mà thách thức ấy trong nghề là rất đáng trân trọng, nó giúp diễn viên thỏa sức tìm tòi, sáng tạo.

* Nhà hát Tuổi Trẻ có ý định sẽ dựng toàn bộ 50 tác phẩm của Lưu Quang Vũ hay không?

- Điều này rất khó, vì trong đó có cả những kịch bản cho chèo, cải lương. Nhà hát Tuổi Trẻ chủ yếu phục vụ thanh thiếu nhi, phải lựa chọn tác phẩm phù hợp hoạt động chuyên môn của mình. Cho nên, có nhiều nơi dựng kịch Lưu Quang Vũ, nhưng ở nhà hát Tuổi Trẻ lại mang màu sắc khác khi chúng tôi hướng đến kịch về người trẻ và cho khán giả trẻ. Dĩ nhiên, chúng tôi vẫn tiếp tục lựa chọn và dàn dựng thêm tác phẩm Lưu Quang Vũ phù hợp trong thời gian tới.

Ninh Lộc (thực hiện)