Mua củ đinh lăng rừng, coi chừng trúng củ béo

Gần đây, trên nhiều tuyến đường của TP.HCM xuất hiện các xe đẩy bán củ đinh lăng rừng với trọng lượng rất khủng (mỗi chùm củ từ 1-3kg) nhưng giá rất mềm, từ 200.000-400.000đ/kg. Sau khi mua về ngâm rượu, được chuyên gia phân tích, nhiều người mới “té ngửa” vì đó là... Củ béo.

Củ khủng nhưng giá rẻ

Mới đây, trên đường đi Củ Chi công tác, anh Võ Văn Ngân (ngụ Q.Phú Nhuận) thấy hai bên Quốc lộ 22 (H.Củ Chi) có rất nhiều xe đẩy treo bảng “bán củ đinh lăng rừng ngâm rượu tăng sức dẻo dai, ông uống bà khen”, giá 300.000đ/kg, liền mua luôn hai ký để dành uống cả năm.

Theo người bán, củ đinh lăng rừng này được đào ở vùng núi Tây Ninh, nhưng khi đang chặt củ ra phơi, một người đến chơi cảnh báo “coi chừng củ đinh lăng rừng giả”, anh Ngân chột dạ, đến gặp một bác sĩ Đông y thì mới tá hỏa khi nghe vị này nói đó là củ béo.

Bác sĩ Huỳnh Tấn Vũ (Bệnh viện ĐH Y Dược TP.HCM) cho biết, những tháng gần đây, trên đường đi làm, ông bắt gặp nhiều xe đẩy bán củ đinh lăng rừng; nhiều bệnh nhân cũng đem củ đinh lăng rừng đã mua ngoài đường đến nhờ ông xem và phát hiện đó là củ béo. Thậm chí có bệnh nhân đã uống hết cả hũ rượu củ béo rồi phàn nàn với ông: “Sao uống hết cả năm lít rượu ngâm củ đinh lăng rừng mà sức khỏe không cải thiện, còn mệt người thêm”.

Bên vỉa hè Quốc lộ 22, H.Củ Chi, ngay dưới chân cầu An Hạ, có một chiếc xe máy chất đầy những củ to bằng bắp tay, có nhiều rễ nhỏ, giá 250.000đ/ký. Người bán cho biết là củ đinh lăng rừng, được những người dân tộc Tày đào trong rừng ở Bình Phước và bán lại với giá 150.000đ/kg. “Lâu lâu bạn đào được một mẻ, mới có hàng đem bán, nếu không mua ngay thì không còn” - người bán nói.

Hai ngày sau, chúng tôi có dịp quay lại khu này thì đúng là không thấy người đàn ông nọ; hỏi một người đàn ông chạy xe ôm gần đó mới biết, những người này không bao giờ bán một chỗ mà nay đây mai đó, lỡ họ bán sản phẩm không đạt chất lượng thì người mua cũng không biết họ ở đâu mà tìm. Cũng với cách này, người mua càng tin vào độ quý hiếm của củ đinh lăng rừng.

Kích thước củ đinh lăng rừng bán dọc đường rất lớn, nhiều trường hợp được xác định là củ béo

Hiện, dọc các tuyến đường trong nội ô TP.HCM như Cộng Hòa (Q.Tân Bình), Quang Trung (Q.Gò Vấp), đại lộ Phạm Văn Đồng (Q.Bình Thạnh)… không khó để bắt gặp các xe đẩy chất đầy củ đinh lăng rừng, ba kích, mật nhân. Cùng là củ đinh lăng rừng nhưng mỗi nơi báo giá, nguồn gốc và công dụng khác nhau.

Ngay gần góc đường Cộng Hòa - Hoàng Hoa Thám (Q.Tân Bình), người bán cho biết, củ này chỉ ở vùng núi mới có, nếu mua thì đặt hàng trước ba ngày, giá 400.000đ/ký. Còn tại đại lộ Phạm Văn Đồng (Q.Bình Thạnh), củ đinh lăng rừng được bán với giá 350.000đ/kg.

Tại đường Hải Thượng Lãn Ông, Q.5, chủ tiệm G.P. cho biết, củ đinh lăng tươi giá 300.000đ/kg và phải đặt hàng trước mới có; riêng loại đã cắt mỏng và phơi khô thì luôn có hàng với giá 350.000đ/kg, còn rượu ngâm củ đinh lăng giá hai triệu đồng/bình.

Không có củ đinh lăng rừng

Đinh lăng còn được gọi là cây gỏi cá, nam dương lâm, tên khoa học là Polyscias fruticosa (L), thuộc họ ngũ gia bì Araliaceae, có vị ngọt, hơi đắng, tính mát. Lá đinh lăng được dùng như một loại rau sống thông thường. Rễ đinh lăng có thể dùng để bồi bổ khí huyết, nâng cao thể trạng và sức đề kháng cho bệnh nhân, điều trị đau lưng, mỏi gối, suy nhược sinh dục, liệt dương, lợi tiểu, thông sữa, kiết lỵ, giải độc thức ăn, chống dị ứng. Lá đinh lăng có thể điều trị ho, cảm sốt. Thân và cành của đinh lăng có tác dụng điều trị các chứng phong thấp gây đau nhức xương khớp… Viện Y học Việt Nam từng thí nghiệm: cho người dùng bột đinh lăng với liều 0,23 đến 0,50g mỗi ngày dưới dạng thuốc sắc hay ngâm rượu nhẹ độ (300 ) với kết quả tăng sức dẻo dai của cơ thể.

Bác sĩ Huỳnh Tấn Vũ cho biết, trước đây, đinh lăng không được dùng làm thuốc; gần đây, khi có kết quả nghiên cứu về tác dụng bồi bổ cơ thể, mới bắt đầu được dùng. Đinh lăng không hề có trong rừng mà chỉ được trồng tại vườn nhà, trong đình, chùa, miếu, đất ruộng… nên không có chuyện có củ đinh lăng rừng như một số nơi rao bán.

Những củ “đinh lăng rừng” bán đầy đường thật ra là cây béo trắng (bùi béo); ở Tây Bắc, người ta gọi là cây bổ béo (khi uống, người mập lên), ở Bắc Giang gọi là béo trắng; còn ở Tam Đảo (Vĩnh Phúc) gọi là đinh lăng rừng, nhưng cây đinh lăng rừng này không phải là loại đinh lăng mà Viện Y học Việt Nam đã từng nghiên cứu.

Cây béo trắng có tên khoa học là Gomphandra tonkinessis Gagnep, thuộc họ thụ đào (Icacinaceae); cây mọc hoang dại ở vùng núi tại các tỉnh Hà Tây, Hòa Bình, chưa có tài liệu nghiên cứu về thành phần hóa học.

Theo BS Huỳnh Tấn Vũ, củ đinh lăng và củ béo thoạt nhìn rất giống nhau, đều có mùi vị rất thơm nhưng lại rất dễ phân biệt. Rễ củ đinh lăng rất giòn, trong khi củ béo thì không giòn, khi bẻ không gãy mà bị dập vỏ, dập lõi, vết dập tạo ra những tia lõi lởm chởm. Củ đinh lăng có rễ mọc bất định, kích cỡ lớn nhỏ không đồng đều; củ béo chỉ có rễ cọc, có xu hướng xòe ngang nên để tránh bị lộ, người bán đã cắt hết rễ. Củ bùi béo sau khi ngâm rượu sẽ có màu hơi xỉn đen, khi uống có vị đắng, hơi chua. Còn củ đinh lăng sau khi ngâm cho vị thơm, ngọt nhẹ, càng để lâu càng ngọt.

Đinh lăng phải trồng từ 5-10 năm mới có củ nên giá không hề rẻ, từ 300.000 - 1 triệu đ/kg, khoảng hai củ mới được một ký. Tại các vùng khí hậu nắng nóng, cây phát triển tốt thì củ sẽ lớn hơn nhưng chỉ từ 1kg trở lại, trong khi mỗi củ béo đều nặng từ 1kg trở lên. Với kích cỡ và cân nặng như những củ bán ngoài đường, nếu là đinh lăng thật thì thời gian trồng phải từ 10-20 năm, giá từ vài triệu đến vài chục triệu đồng/kg, không có chuyện chỉ vài trăm ngàn đồng.

Thanh Hoa