Mùa cá đối lên mâm

Cá đối nướng mộc - Ảnh: Tấn Tri

Con cá nhỏ nhưng… “có võ”

“Từ khoảng tháng Mười đến tháng Chạp là mùa đám cá đối miệt Cần Giờ (TPHCM), Gò Công Đông (Tiền Giang), Bình Đại (Bến Tre) ôm trứng, đồng thời thịt cá cũng béo bùi đặc biệt hơn các tháng khác trong năm, bởi chúng đang tích tụ dinh dưỡng cho mùa sinh sản vào khoảng cuối tháng Giêng năm tới” - ông Nguyễn Văn Sáu (Sáu Nhọn), ở thị trấn Cần Thạnh, huyện Cần Giờ, TPHCM, cho biết. Ông Sáu Nhọn vốn là ngư dân với hơn 30 năm kinh nghiệm đánh bắt cá tôm ở vùng Cần Giờ và Gò Công Đông.

Được biết, họ cá đối (tên khoa học: mugilidae) có hơn chục loại. Chúng thường sống theo bầy trong sông, rạch hoặc biển nước mặn và lợ. Trong đó, phổ biến ở biển Tây Nam Bộ có 4 loại (đối lá, đối nhọn, đối bay, đối sộp). Riêng cá đối sộp lớn con nhất, có con nặng tới 1-2kg. Đặc điểm nhận dạng là trên lưng cá đều có lằn đen. Cá đối nhọn (đầu nhọn) còn có tên gọi khác là cá đối cồi. Cá cái thường có trứng quanh năm nhưng thịt lạt, con lớn có thể nặng gần nửa ký.

Cá đối lá thì nhỏ con, con lớn nhất cũng chỉ cỡ 2 ngón tay người lớn, rộng mình từa tựa chiếc lá mít nhưng ngắn “đòn” (chiều dài) hơn. Tuy nhỏ con, thịt cá đối lá đặc biệt ngọt thơm hơn hết trong họ cá đối.

Cá đối bay có mình thon và lớn con hơn cá đối lá một chút. Hễ cảm thấy động nước là đám cá đối này vọt phóng lên cao gần cả mét so với mặt nước biển.

“Cá đối bay thường lội theo bầy, gần mặt nước. Có bầy cỡ vài trăm con. Khi bị vây lưới cách xa 6-7 thước và cảm giác có động, chúng liền phóng lên trắng xóa cả tầm nhìn, thấy mê lắm!” - anh Trần Văn Bình - chuyên đánh lưới bao cá đối ở xã Tân Điền, huyện Gò Công Đông, tỉnh Tiền Giang - kể.

Có bữa, tầm 5g30, vợ tôi đã đạp xe đi chợ quê, cách nhà khoảng gần 1km, mua được vài ký cá đối đầm tươi rói, mập mạp. Có con mập cỡ nửa cổ tay người lớn, dài cả gang tay. 

Cá tươi, mập, làm chi cũng ngon

Cá đối kho lạt - Ảnh: Tấn Tri

Do cá đối sống trong đầm (vuông) nuôi tôm cua, quảng canh cạnh sông Soài Rạp, vùng Gò Công Đông, Tiền Giang nên săn đuổi được nhiều thức ăn hơn đám bạn chúng đang ngược xuôi ngoài sông lớn. Cũng vừa đúng lúc cây me già trước nhà đang lủng lẳng mấy chùm trái lớn, vậy là mâm cơm sáng hôm đó không thể thiếu món cá đối kho lạt với ít củ cải trắng, cà chua cùng vài trái me xanh. Sau cùng, nêm vào nhúm hành cọng, lá quế xắt lớn, tiêu hạt xay nhuyễn…

Chao ôi, chuỗi mùi vị nồng thơm cứ lan tỏa từ nhà dưới lên tận nhà trên. Vợ tôi nhanh tay múc nước cá ra chén rồi dầm vài đốt me xanh cùng khúc ớt hiểm vào, dọn lên. Mùi vị chua thơm dịu nhẹ với chút cay cay từ ớt hiểm tỏa ra, chờn vờn. Thịt cá ngọt bùi. Có con đang mang cặp trứng gần chật bụng. Trứng cá đối béo thanh đậm mà ít gây ngán. Mớ rau sống ăn kèm cũng thuộc dạng cây nhà lá vườn gồm: bắp chuối bào, rau muống bào, rau má sẻ, cải bẹ xanh con, tía tô, dấp cá…

Đặc biệt, theo kinh nghiệm của một số bà nội trợ đảm đang miệt Cần Giờ và Gò Công, lúc chế biến các món cá đối không nên bỏ vảy bởi nếu không, thịt cá sẽ lạt. Tuy nhiên, không bỏ vảy cá cũng không có nghĩa là phải ăn luôn phần vảy. Đợi đến lúc gắp cá ra dĩa, họ sẽ dùng đũa gạt bỏ lớp vảy của chúng để khi ăn không bị nhám lưỡi.

Thế nhưng, với món nướng mộc thì không cần bỏ vảy cá. Người ăn chỉ cần lột bỏ lớp da cá mang phần vảy hơi cháy sém, để lộ phần thịt trắng mọng, thơm phức. Chưa kể mùa này cá đối đang mập nên khi chúng vừa cong mình trên bếp than hồng đã chảy mỡ xèo xèo, thơm muốn… điếc mũi!

Phải giữ nguyên vảy thì thịt cá đối mới thật ngọt bùi - Ảnh: Tấn Tri

Bạn cũng có thể đem um mớ cá đối tươi rói với ít dưa cải cùng vài muỗng canh tương hột (loại mặn), rồi nêm nếm lại cho vừa miệng. Món này không chỉ hao bún mà còn ngon cơm nhờ tương giúp tạo mùi hương thanh thoát và góp phần tăng độ ngọt bùi cho thịt cá. Còn dưa cải lại góp vị chua dịu với độ giòn khoái khẩu và kích thích cảm giác thèm ăn.

Hay như ông Sáu Nhọn bày: ướp cá đối đã làm sạch với hỗn hợp gia vị gồm: muối, sả, ớt bằm, bột cà ri, bột ngọt… chờ khoảng 15-20 phút cho thấm rồi chiên vừa vàng. Món này ăn cùng canh khoai mỡ hoặc canh tập tàng đều thơm ngon khó tả.

Tóm lại, hễ đến mùa cá đối thì chế biến món nào cũng ngon. Chợt nhớ lời dặn dò của mẹ tôi sau bữa ăn: “Cá tôm đương (đang) mùa như gái đương thì. Phải biết nắm bắt cơ hội mẹ thiên nhiên ban tặng…”.

Tấn Tri