Một mình lạc lõng trong nhà

Con mệt vì ba mẹ "soi" nhiều quá 

Hơn chục năm làm tham vấn tâm lý, tham vấn học đường, tôi lắng nghe hàng trăm vấn đề giữa phụ huynh và con trẻ. Đương nhiên, gia đình nào chẳng có lúc lục đục hay đôi lần sóng gió, cha mẹ nào lại không vô tình hoặc hữu ý làm tổn thương con cái năm ba lần vì nguyên do nào đó. Đa phần cha mẹ nhận ra mình sai và tự sửa lỗi với con cái. Cũng có nhiều trường hợp con cái “tức nước vỡ bờ” phản kháng trở lại, khi ấy mới khiến phụ huynh giật mình và cải đổi thái độ, hành vi.

Nhưng đáng nói, nhiều người không biết hoặc không thể nhận ra những bất ổn trong việc mình làm. Họ ngỡ là tốt, là thương yêu con hết mực, là chăm sóc, quan tâm, vỗ về… nhưng đó chính là rào cản/nguyên nhân gây nên những rạn nứt trong mối quan hệ cha mẹ con cái. 

Chẳng hạn, vì quan tâm việc học của con nên cha mẹ cứ “nhai” chuyện ôn bài, làm bài tập, hỏi han điểm số quá nhiều lần, cả khi con đang ăn cơm sau một ngày học tập căng thẳng. Vì tương lai của con, cha mẹ cố gắng tất bật với cơm áo gạo tiền để tích lũy tài chính, con cần là có, “cả thế giới đã có ba mẹ lo”, để rồi sáng con chưa mở mắt, cha mẹ đã ra khỏi nhà, tối con ngủ rồi, cha mẹ mới xong việc… 

Cũng có trường hợp, con làm hỏng chiếc bút chì, mất cục gôm, cha mẹ hét toáng lên, mắng nhiếc đứa trẻ không thương tiếc. Công bằng mà nói, sự la mắng đó xuất phát từ mong muốn con tiến bộ, nhưng có vẻ phụ huynh thương con mà không hiểu con.

Không ít đứa trẻ ngán bữa cơm gia đình vì đấy là thời điểm cha mẹ "nhai" lỗi của chúng. Ảnh mang tính minh họa - SHUTTERSTOCK

Mải kiếm tiền nên quên con 

Trong một chương trình truyền hình thực tế gần đây, nữ sinh nọ đã rấm rứt khóc trước mặt thầy cô, bạn bè khi được hỏi, em có điều gì tận đáy lòng muốn gửi tới ba mẹ không? 

Hai hàng nước mắt chực trào, cô bé nói: “Ba mẹ! Hai người có biết là con rất mệt mỏi không, hai người suốt ngày chỉ nghĩ đến kiếm tiền, về đến nhà cũng bận rộn đến khuya, dùng điện thoại, nói chuyện với khách hàng còn nhiều hơn thời gian quan tâm con. Mấy hôm trước, bài kiểm tra của con tăng lên vài điểm, cô giáo đã khen ngợi làm con rất vui, con háo hức khoe nhưng hai người không để tâm, không động viên con lấy một tiếng, ừ à cho qua chuyện, đôi lúc còn mắng con”.

Cũng có mặt tại chương trình, cha mẹ em học sinh này bày tỏ sự ân hận vì khiến con gái cô độc trong chính căn nhà mình. Cha mẹ cô bé cho biết, họ nghĩ phải kiếm thật nhiều tiền để chăm lo cho con sau này và nghĩ rằng con còn nhỏ, vô lo vô nghĩ nên ít để tâm đến cảm xúc của con.

Thật tiếc, rất nhiều phụ huynh dẫu yêu quý con vô ngần, nhưng thương yêu chưa đúng cách, nên con cái không thể hiểu và đồng cảm. Cha mẹ không hiểu hết tâm lý con cái, ít chịu khó hoặc tinh tế quan sát biểu hiện cảm xúc, hành vi của con mỗi ngày, chưa dành thời gian cùng con kể chuyện vui buồn, hờn giận ở trường, ở lớp, ở nhà…

Cha mẹ xem nhẹ việc giải đáp những thắc mắc “rất trẻ con” của chúng… dẫn đến tình trạng con trẻ dần hạn chế tâm sự, thổ lộ cảm xúc với phụ huynh. Một số trẻ giảm dần tiếp xúc, hoặc kìm nén những bực tức, gánh chịu ấm ức lâu ngày thành thói quen, không còn thấy thoải mái, dễ chịu khi chia sẻ chuyện khó khăn với người thân. 

Yêu thương không đúng cách sẽ tạo rạn nứt giữa cha mẹ và con cái. Ảnh mang tính minh họa - SHUTTERSTOCK

Cha mẹ bênh em trai 

Trong buổi tham vấn tâm lý học đường ở một trường THCS thuộc Q.5, TP.HCM, tôi thấy một nam sinh lớp Bảy lấp ló ngoài cửa phòng tham vấn. Tôi nhanh chóng mở cửa, mở lòng và mở lời mời cậu bé vào trong trò chuyện. Chưa đầy một phút thổ lộ tâm tư, mắt cậu đỏ hoe, giọng nghẹn ứ, cảm xúc giằng xé trên gương mặt tội nghiệp: “Thầy ơi, con có phải con ruột của ba mẹ con không mà sao chuyện gì ba mẹ cũng bênh vực em trai con? Xảy ra chuyện gì, cũng là do con sai và người bị la mắng luôn là con, dù con không hề gây ra tội lỗi. Cái gì cũng đổ lên đầu con…”. 

Đó là buổi tham vấn tâm lý thấm đẫm nước mắt và ám ảnh tôi. Tôi có chút trách cha mẹ cậu bé dẫu trong lòng còn rất nhiều thắc mắc. Khi đặt các câu hỏi để hiểu hơn về hoàn cảnh của cậu bé, tôi thấy rõ hơn sự thiên vị trong đối xử của cha mẹ giữa hai con trai với những điệp ngữ: “Con là anh Hai, con lớn hơn em, con phải thương em; con phải nhường em; em hư là tại con không làm gương…”.

Cha mẹ cần thiết phải nhìn nhận lại và điều chỉnh, xem điều gì (không hay/tiêu cực) quá đỗi dư thừa, việc nào (chưa tốt) cần cải đổi và bồi đắp thêm; phải cân nhắc cách thức thể hiện tình cảm sao cho đúng hướng hơn, phù hợp với mình, với con cái. Tuổi thơ của con chỉ có một, thời gian qua rồi sẽ không trở lại được nhưng dấu ấn trong tâm lý đứa trẻ sẽ mang theo suốt đời. Những lạc lõng - bơ vơ - chênh vênh giữa chiếc nôi gia đình, nơi được gọi là mái ấm, tùy mức độ ảnh hưởng, nếu sâu sắc và lâu dần sẽ trở thành ký ức ám ảnh đứa trẻ, tổn thương chúng và quay lại tác động đến tâm lý cha mẹ, ảnh hưởng đến sự thành bại trong việc sinh thành, dưỡng dục con cái của phụ huynh. 

Thạc sĩ tâm lý Lê Minh Huân 
(Đại học Quốc tế Sài Gòn)