Một khẩu súng ở Mỹ - dễ tới mức nào?

Bỏ qua mỹ từ an ủi dân chúng của các lãnh đạo quốc gia mỗi khi có thảm kịch xả súng xảy ra, bởi vượt qua những chằng chịt của các “ràng buộc phóng khoáng”, cái ác vẫn đang có thừa cơ hội “đội mồ” chỉ trong tích tắc mà nhân loại - cá nhân hay cả cộng đồng hoặc quốc gia - thiếu vắng tình yêu.

Trong một cửa hàng bán vũ khí ở Texas

Vụ xả súng vào đêm 1/10 (giờ Hoa Kỳ) tại buổi liên hoan nhạc đồng quê ở Las Vegas, khiến ít nhất 59 người chết và hơn 500 người bị thương, theo CNN. Nếu loại trừ khả năng khủng bố, đây có thể là vụ bắn súng vào đám đông có số thương vong lớn nhất trong lịch sử nước Mỹ.

Vụ việc ngay lập tức làm người ta nhớ lại những lời của cựu Tổng thống Barack Obama sau thảm kịch xảy ra năm 2012. Hai mươi học sinh lớp Một và sáu người lớn đã bị bắn chết tại Trường tiểu học Sandy Hook (Newtown, Connecticut) bởi tay súng 20 tuổi.

Tập bắn súng ở Dallas, Texas.

Bên cạnh những lời an ủi thường thấy, trong bài diễn văn được The New York Times miêu tả “quyết đoán kinh ngạc”, ông Obama nói: “Những bi kịch này phải kết thúc. Để kết thúc, chúng ta phải thay đổi… Dĩ nhiên, sẽ không có bộ luật nào có thể loại trừ cái ác khỏi thế giới hoặc ngăn chặn mọi hành vi bạo lực vô nghĩa trong xã hội, nhưng đó không phải là cái cớ để không hành động”. Tổng thống sau đó đã thúc đẩy các nhà làm luật thắt chặt việc kiểm soát súng.

Đạn một nơi, súng một nẻo

Dù vậy, khi chúng tôi đến Hoa Kỳ cuối năm 2016, đặt chân xuống chính tiểu bang Connecticut - nơi có bản doanh của hãng Colt huyền thoại - và chứng kiến, dường như chỉ một thay đổi đáng kể. Đó là luật tiểu bang này đã cấm bán súng trường. Ai sở hữu súng trường trước đó, phải khai báo lại với nhà chức trách.

Trong một cửa hàng bán vũ khí ở Texas.

Bên cạnh doanh số của Colt sụt giảm, mọi thứ có lẽ vẫn như cũ. Các cửa hàng vũ khí vẫn có mặt khắp nơi. Ngay cả trong Walmart - hệ thống bán lẻ lớn nhất nước Mỹ - cũng có kệ bày súng.

Tại Texas, một trong những bang có số người dùng súng nhiều nhất, chúng tôi có dịp đi tập bắn tại trường bắn ở Dallas và được nghe P.Đ.D. - một tay chơi lão luyện - giải thích vấn đề sở hữu một khẩu súng ở Mỹ, có dễ như người ta tưởng?

Luật Texas cho phép cả người có quốc tịch và thường trú nhân (thẻ xanh) mua súng. Quyền mua súng và việc thi lấy giấy phép mang súng (license to carry handgun) độc lập nhau. Tức một người có thể chưa có giấy phép vẫn có thểmua nhưng không được mang súng trong người, chỉ được để ở nhà hoặc trong xe. 

Các loại đạn, vỏ đạn, thuốc súng đều có thể được dễ dàng tìm thấy tại đây.

Tuy nhiên, có quy định khá nghiêm ngặt là dù có giấy phép hay không, nếu đã để súng trong xe, phải để băng đạn một nơi, súng một nơi, cách xa nhau. Việc một khẩu súng được lắp băng đạn để trong xe là vi phạm pháp luật. Và khi để súng trên xe, nếu bị cảnh sát chặn lại, phải chủ động cho họ biết mình có súng trong xe, đừng để bị hỏi trước.

Kiểm tra nhân thân nghiêm ngặt

Có một số thủ tục bắt buộc khi mua súng. Đó là, người mua phải điền vào một tờ đơn (khai số trợ cấp xã hội, số bằng lái xe). Cửa hàng có trách nhiệm báo lên thủ phủ tiểu bang để kiểm tra lịch sử nhân thân (background), nếu “OK” mới bán. Chỉ cần từng hăm đánh vợ, đánh con, từng đánh nhau, từng phạm tội… mà bị cảnh sát “report” vào thành phần nguy hiểm, không bao giờ được chấp nhận.

Trong bất cứ cửa hàng súng nào cũng có cảnh báo “không mua hộ súng cho kẻ không được phép sở hữu súng” từ chương trình Don’t Lie.

Trong vòng 30 phút, khách sẽ biết mình có mua súng được hay không. Hiện, người có quốc tịch khi mua được lấy súng ngay, người có thẻ xanh phải đợi 3 ngày.

Điều quan trọng mà người có giấy phép mang súng phải biết đó là nguyên tắc “chỉ dùng tự vệ và bảo vệ người thân trong trường hợp bất khả kháng, không nhúng tay vô chuyện người khác”. Muốn thế, phải trải qua lớp học 2 ngày, giá từ 100-120 USD, với 10 tiếng học lý thuyết và 2 tiếng thực hành. Học xong, làm một bài trắc nghiệm và thi bắn lấy điểm.

“Bài học ấn tượng mà học viên luôn phải ghi nhớ khi tham gia khóa học là tình huống một vụ ẩu đả hay nhìn thấy bất cứ ai đang cầm súng bắn người khác nơi công cộng. Nếu mình có bằng và đang mang súng trong người thì phải làm gì?

Câu trả lời đúng là mình chỉ được quyền bấm 911 báo cảnh sát mà thôi. Ngoại trừ, kẻ đó cầm súng tiến tới mình hoặc vợ con mình thì mới được khai hỏa. Vì thế, song song đó là luật chỉ được bắn trước mặt, bắn sau lưng là đi tù”, D. giải thích.

Chuyện độ súng

Luật Mỹ xưa nay chỉ cho bán phiên bản súng bán tự động (semiautomatic, bắn từng viên) chứ không cho bán súng automatic (bắn hàng loạt). Thế nhưng, thực tế dân chơi súng tha hồ “độ” súng lên automatic. Ví dụ có không ít website rao bán hàng trăm bộ cò (auto trigger) và theo D., chỉ cần thay bộ cò này vào khẩu AR-15 của anh là lập tức nó thành súng automatic.

Các cửa hàng vũ khí ở Texas bày bán các loại súng, đạn, phụ kiện… như chợ phụ tùng xe máy. Ngoài “độ” súng, thậm chí, tay chơi có thể mua vỏ đạn, đầu đạn, thuốc súng riêng, về tự nhồi để bắn cho hợp gu. Xứ này cũng không giới hạn số lượng súng một người có thể mua.

Sau thảm kịch ở Las Vegas, Tổng thống Donald J. Trump phát biểu: “Cái ác, bạo lực không thể phá vỡ mối liên kết của chúng ta. Và dù cảm thấy tức giận đến thế nào về hành động điên rồ giết hại những người dân vô tội, chính tình yêu mới định hình chúng ta hôm nay và mãi mãi về sau”.

Thế nhưng, đó vẫn chỉ là lời âu yếm có cánh, nếu không có giải pháp đủ hiệu quả kiểm soát vũ khí. Cộng với vô số điều luật nhưng xem ra rất “phóng khoáng” vì lợi nhuận của ngành công nghiệp vũ khí, chắc chắn cái ác sẽ tiếp tục được “ủ bệnh” và bùng phát.

Trong khi chờ kết quả điều tra vụ mới nhất, hãy nhớ, kẻ đã xả súng tại Trường Sandy Hook cách đây 5 năm mắc chứng rối loạn phát triển và có người mẹ là dân sưu tầm súng. 

Khi chúng tôi chờ chuyến bay từ Dallas về Connecticut, màn hình trực tiếp một vụ xả súng đang diễn ra ở Florida. 

Quốc Ngọc