Món quà từ đáy sông

Đa quê đã mấy mươi năm nhưng tôi vẫn còn nhớ như in những buổi sáng khi ánh mặt trời còn gần như đổ bóng ngang qua những đống rơm, ngoài đường đất đã lanh lảnh tiếng rao: “Hến đây. Ai mua hến hông…”.

Những cô, những chị bán hến gánh trên vai nặng trĩu, đằng trước là thúng ruột hến xám đen, phủ bên trên bởi lớp hành lá xắt nhỏ và ớt đỏ bắt mắt. Đằng sau là cái thùng thiếc đựng đầy nước nấu hến trắng đục bốc hơi nghi ngút. 

Nghe tiếng rao từ xa, những nhà chưa có đồ ăn kèm cơm sáng sẽ mang nào chén, nào tô ra chờ sẵn trước ngõ. Cô bán hến tay thoăn thoắt xúc ruột hến vào chén cho khách. Mùi hến mới nấu quyện với tinh dầu từ hành lá thơm thật thơm trong không khí còn đượm hơi sương.

Dụng cụ đong của cổ là chiếc chén đất nung nhỏ dùng đựng nước chấm. Đong vô chén rồi lấy đũa gạt khỏa ra như thể thêm vài chục con hến bé xíu xiu ấy là sẽ lỗ vốn. Mà cũng phải, giá bán rẻ quá chừng. Tôi nhớ đâu mua tầm 1.000 đồng là đã đủ một bữa canh cho gia đình bốn người. 

Hến còn nóng, mùi dậy thơm phức khiến chúng tôi không lần nào kiềm chế được ham muốn nhón lấy một nhúm cho vào miệng. Hến đó nếu chế biến gọn nhẹ cùng nước nấu hến, chẳng cần thêm rau gì, chúng tôi sẽ có một món canh chan với cơm hoặc bún.

Nếu để dành làm canh cho bữa trưa, má chỉ cần hái quanh vườn mấy ngọn rau muống, lá lốt, dền cơm bỏ vô nồi - hến sau khi đã khử dầu với nén thơm lừng được um nhanh cho thấm rồi gạn nước hến đổ vào, chừa phần nước đục lẫn đất lại. 

Nhưng khoái nhất vẫn là món hến xào xúc bánh tráng. Muốn làm món này phải mua nhiều ruột hến và không cần lấy nước hến. Những gì cần chuẩn bị cũng vô cùng đơn giản. Một củ hành tây, một nhúm giá, hoặc chỉ cần một trong hai thứ đó, mà không có cũng chả sao. Bánh tráng nướng lỡ chuẩn bị ít quá, lấy muỗng xúc hến xào cho vào miệng nhai không cũng vẫn ngon. Đậu phộng rang giã dập, có thì càng dậy mùi, không có thì món này vẫn hoàn hảo.

Chẳng có gì lạ lùng bởi hến khi nấu để đãi vỏ, người ta đã cho vào đó ít muối cộng với vị ngọt tự nhiên của loài nhuyễn thể này nên vốn dĩ nó đã rất tròn vị. Những gì thêm vào cũng chỉ làm tăng thêm sức hấp dẫn về thị giác hay cảm giác sực sực, giòn giòn cho răng, lưỡi. 

Cách chế biến lại càng nhanh gọn. Bất kể đứa trẻ nào trong bọn tôi cũng chỉ cần thấy má làm một lần là có thể làm lại y chang. Chưa mất tới bốn phút từ lúc tôi thấy má bắc chảo lên bếp, cho dầu phộng vào khử cho bốc hơi thơm lừng, đổ ruột hến vào đảo nhanh tay, hôm nào cho thêm hành tây thái mỏng hoặc giá thì má nêm thêm chút muối rồi đảo đều.

Bọn tôi chỉ cần bẻ bánh tráng nướng ngồi chờ sẵn. Món hến xào từ bếp nhấc ra, chẳng cần cho ra đĩa hay tô, cứ để nguyên trong chảo cho nóng. Mỗi người tự xúc vào chén mình một ít, hít hà mùi hăng dễ chịu của hành lá, hành tây, vị cay nồng của ớt. Bánh tráng bẻ ra nghe rộp rộp cắm phập vào giữa hàng trăm ngàn con hến nhỏ như hạt nếp, cứ thế mà xúc lấy xúc để. Bánh tráng giòn tan đối lập với thịt hến mềm dai, ngọt và bùi. Vị tanh của loại động vật có vỏ sống ở đáy sông đã bị át đi bởi hành bởi ớt.

Món ăn đơn giản vậy mà đi đâu tôi cũng nhớ. Một thời gian dài đi học rồi đi làm ở đất Sài Gòn, có dăm lần mua loại hến ruột to cỡ bằng hạt bắp bán sẵn trong siêu thị về nấu nhưng tuyệt nhiên không phải hương vị của hến sông Thu Bồn.

Mỗi lần về quê, không mua hến xào ăn được thì đi Hội An chơi, tôi cũng nhất định ghé khu ven sông bên kia cầu Cẩm Nam, nơi có dãy quán hến xào xúc bánh tráng, bánh đập và chè bắp. Ăn một đĩa thôi chưa đủ, phải thêm một đĩa nữa mới đã ghiền. 

 TrinhPak