Món cuốn Việt - Cuộc viễn du của món ăn bình dân

Ẩm thực dù ở bất kỳ đất nước nào cũng chính là ngôn ngữ không lời mang hình ảnh văn hóa của quốc gia đó. Năm 2020, tổ chức kỷ lục thế giới (WorldKings) đã xác nhận Việt Nam là quốc gia có nhiều món cuốn nhất thế giới. Những thức cuốn dân dã, nguyên liệu có thể tìm thấy trong bất cứ căn bếp nào để lại ấn tượng mạnh với thực khách bởi sự thanh đạm, giản dị nhưng lại mang hương vị rất riêng.

Món ăn Việt Nam vốn đa dạng, mang tiếng nói rất riêng của từng vùng miền. Chẳng biết có mặt trong danh mục món ăn từ khi nào nhưng các món cuốn đã trở thành những món ăn quen thuộc của người Việt, có mặt từ góc quán bình dân trong những con hẻm nhỏ đến những bữa tiệc thịnh soạn sang trọng thết đãi khách nước ngoài. Mỗi tỉnh, thành trên khắp Việt Nam hầu như đều có một món cuốn nào đó. Dù phong cách, sự kết hợp các nguyên liệu có khác nhau, tựu trung vẫn là những mùi vị rất riêng của ẩm thực Việt.

Ưu điểm nổi trội nhất của món cuốn Việt là chẳng nặng nề cầu kỳ, không hề gây ngán mà luôn để lại trong lòng thực khách sự nhẹ nhàng, tinh tế. Nét độc đáo nữa, chính là sự đa dạng mà chỉ cần liệt kê hoặc nhìn vào thực đơn món cuốn, có thể khiến ta ngạc nhiên. Có cảm giác như người ta có thể mang ra và cuốn bất kỳ nguyên liệu nào.

Phở cuốn

Đi dọc Việt Nam từ Bắc vào tận mũi Cà Mau, nơi đâu cũng có thể bắt gặp những món cuốn điển hình mang tiếng nói đại diện cho từng vùng đất. Đầu tiên, có lẽ cần nhắc đến món phở cuốn của người Hà Nội. Giống như phở chiên phồng, phở cuốn có thể chẳng phải là món lâu đời, khắc nhớ trong ký ức người Hà Nội nhưng cũng là một món ăn gắn liền với con người nơi đây. Đó là món ăn dung hòa những tinh túy của đất trời - vừa có tinh bột, vừa có rau thơm, vừa có thịt lại vừa dễ làm.

Nhiều người vẫn ví von phở cuốn chính là một nét thanh tao của người Hà thành. Theo lời kể của nhiều người, quán phở Chinh Thắng - Ngũ Xá chính là nơi đầu tiên sáng tạo ra món phở cuốn này. Thịt bò trong cuốn phở là thịt tái lăn, ướp cẩn thận trong thời gian không quá lâu. Rau trong phở cuốn gồm xà lách, rau mùi, lá bạc hà. Điểm nhấn của phở cuốn chính là bánh phở có độ dai, dày, cùng với vị ngọt đậm đà của thịt bò tái lăn mà bánh cuốn truyền thống vốn không có.

Bánh tráng cuốn thịt heo

Có lẽ dấu ấn của du lịch Đà Nẵng chủ yếu nằm ở ẩm thực, khi xuyên suốt các tỉnh miền Trung nơi nào cũng tràn ngập nắng vàng biển xanh. Một trong những món ngon của vùng đất này chính là bánh tráng cuốn thịt heo.

Thoạt nghe ai cũng cười xòa, vì bánh tráng cuốn thịt heo thì nơi nào mà chẳng có. Quả là bánh tráng cuốn thịt heo không yêu cầu chế biến cầu kỳ mà chỉ cần chọn các loại thực phẩm sao cho hài hòa, đạt được độ thơm ngon. Bí quyết chính làm nên sự khác biệt của món cuốn này nằm ở đĩa thịt heo, loại thịt hai đầu da được chọn từ phần ngon nhất của con heo.

Nhiều du khách nước ngoài ngỡ ngàng khi nhìn thấy một bản hợp tấu tươi mát của xà lách và vị thơm nồng của rau quế, rau thơm, diếp cá; vị chát nhẹ của chuối xanh xắt lát mỏng cùng vị the the của tía tô... khi ăn món cuốn thịt luộc. Khác với bánh tráng phơi sương Trảng Bàng, bánh tráng cuốn thịt heo Đà Nẵng tận dụng những loại rau vườn, không cầu kỳ, khó kiếm và khi ăn kèm với thịt heo vẫn giữ nguyên được hương vị... Một miếng bánh tráng nhỏ mỏng tang, bỏ lên đó miếng thịt heo hai đầu da, vài lá rau rồi cuộn tròn, nhúng vào chén nước chấm... chỉ vậy thôi mà sẽ khiến bạn không thôi ngỡ ngàng.

Gỏi cuốn

Gỏi cuốn của người miền Nam chính là món ăn hội tụ đủ các yếu tố về văn hóa ẩm thực Nam bộ nhờ đa dạng nguyên liệu, dễ làm và phù hợp với khẩu vị số đông. Trong bài nhận xét các món ăn Việt có mặt trên đất Úc, trang SBS viết: "Giá mà tôi có thể gọi những chiếc gỏi cuốn hấp dẫn là của riêng nước mình. Người Việt Nam hoàn toàn có quyền kiêu ngạo về món ăn này". Gỏi cuốn có mặt từ nhà hàng sang trọng, trung tâm thương mại đến quán xá vỉa hè ở xứ sở chuột túi nên chẳng thể ngẫu nhiên trong nhiều năm liền gỏi cuốn được nhiều tổ chức chọn là một trong những món ăn ngon nhất thế giới.

Gõ từ gỏi cuốn lên trang tìm kiếm thông tin Google, có hơn 36 triệu từ nhắc đến gỏi cuốn xuất hiện. Dù những con số không thể nói lên tất cả nhưng chắc chắn đây chính là món ăn Việt Nam được nhắc đến nhiều nhất sau phở, từ khắp nơi trên thế giới. Gần như khắp miền Nam, nhìn đâu cũng thấy món ăn này. Hình ảnh một chiếc tủ kính nho nhỏ kê trên một chiếc ghế, sau đó là một người phụ nữ ngồi tỉ mẩn cuốn từng cuốn đã trở nên quen thuộc với nhiều người. Những người lao động nặng, cứ chiều chiều thấy đói bụng thì tấp vào dằn bụng vài cuốn. Các bà nội trợ, cứ chiều chiều ra đầu hẻm mua vài cuốn... Và đã từ rất lâu, gỏi cuốn chễm chệ nằm trong thực đơn của nhiều nhà hàng năm sao. Món bình dân Việt này khi được “làm sang”, không hề thua kém bất kỳ thức ăn cầu kỳ nào.

Bất cứ ai khi thưởng thức qua gỏi cuốn đều bị món ăn này hấp dẫn bởi hương vị độc đáo, đậm mà chẳng đậm, nhạt mà chẳng nhạt. Đầu năm 2008, trên nhật báo Politiken của Đan Mạch xuất hiện một từ mới “sommerroller” - cuốn mùa hè, tức gỏi cuốn. Không biết tên này có xuất xứ từ đâu nhưng thật phù hợp với những chiếc cuốn trắng trong, ánh lên màu xanh của lá hẹ, màu đỏ của tôm luộc, màu trắng của bún... trông vừa ngon, vừa hấp dẫn, vừa mát mắt.

Thật không thể nhớ hết những lần gỏi cuốn được thế giới vinh danh. Bạn còn nhớ chăng những lần cộng đồng mạng sục sôi khi các ngôi sao Hàn Quốc Rosé, Park Bo-gum, Chae-yeon... chọn ăn và giới thiệu gỏi cuốn khi đến Việt Nam? Gỏi cuốn tưởng dễ làm nhưng hóa ra lại không dễ. Gordon Ramsay, bếp trưởng sở hữu đôi tay vàng với 16 sao Michelin, từng cố thử làm món gỏi cuốn trong chuyến ghé thăm Mai Châu và thất bại.

Các chuyên gia ẩm thực nước ngoài thường nói một món ăn ngon chắc chắn không phải vì trông hấp dẫn mà phải là một món ăn đa văn hóa, phù hợp với khẩu vị nhiều vùng miền. Thực sự thật khó có thể kể cho hết những món cuốn Việt Nam trong khuôn khổ một bài báo. Khi người Hải Phòng tự hào về cuốn bỗng, khi người Bình Định lại nhớ thương cuốn chả cá trứng thịt thật to chấm sâu vào chén mắm, khi người Quảng vẫn xem rau muống và cá nục cuốn bánh tráng mới là đỉnh cao của văn hóa vùng miền, khi du khách đến Nha Trang phải ghé ăn cho bằng được món nem nướng... thì ở đấu trường những món ngon thế giới, ẩm thực Việt Nam hẳn sẽ còn thăng hạng dài dài.

Lan Khôi