Mỗi bia mộ là một câu chuyện kể…

Những bia mộ được quét vôi màu trắng, nằm ngay ngắn thành hàng. Những người có tên trên bia đều là người con quê hương tôi hy sinh ở các mặt trận phía Nam được đưa xương cốt về nghĩa trang xã Việt Hùng, H.Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh.

Họ là những người lính tuổi mười tám đôi mươi, nằm lại khi còn rất trẻ. Mỗi ngôi mộ một cuộc đời, một câu chuyện tình chưa kể hay đã được kể, điều đó người làng tôi đều biết.

Thắp nến tri ân tại phần mộ nghĩa trang liệt sĩ xã Việt Hùng, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh

Ngôi mộ khắc tên Nguyễn Văn Duật nằm phía trước mặt tôi. Hồi ấy, chú Duật mới cưới vợ được bảy ngày, chiến tranh vội vã không để cho người lính có thời gian thu xếp chuyện tình cảm. Chú có bảy ngày hạnh phúc bên người vợ mới rồi khoác ba-lô lên đường nhập ngũ. Trên đường khói bụi bay, chú nhớ vợ, chỉ biết nắm chặt chiếc khăn tay và tấm ảnh để bên ngực áo. Chú còn cẩn thận cài kim băng vào túi, mục đích để chiếc khăn tay và chiếc ảnh không bị văng ra. Nhưng chiến tranh tàn khốc và những làn đạn chẳng thương một ai. Chú Duật đã nằm lại nơi chiến trường, bỏ lại lời hứa trở về với người ngày đêm mong ngóng. Chú không hề biết vợ đã sinh cho chú một người con trai. Lá thư cuối cùng cô viết báo tin, chú chưa kịp nhận. Người con trai lớn lên không biết mặt cha, anh chỉ nhìn chú qua bức ảnh đen trắng mờ nhạt, đầy vết ố. Những dòng thư và tờ giấy báo tử, đó là tất cả những gì anh biết về cha.

Hành trình tìm lại nắm xương của chú khó khăn và xa xôi lắm. Vợ con chú đi khắp các đơn vị chú từng tham gia chiến đấu năm 1972 ở Quảng Nam chỉ gặp những hàng cây vi vu đón gió, những dòng sông lững lờ chảy. Cơ thể chú hòa cùng đất cát lâu rồi, biết ở đâu mà tìm! May mắn cuối cùng cũng đến, họ tìm được nhân chứng là chú Tha, đồng đội cùng chiến đấu với chú Duật ngày hôm ấy. Chú Tha đã tả lại giao thông hào nơi chú Duật hy sinh. Bao ngày trời đào xới tìm lại vị trí trận địa cũ, một nắm xương được phát lộ. Kỳ lạ thay, phía bên ngực trái vẫn còn chiếc khăn tay và tấm ảnh của vợ chú Duật bọc trong túi ni-lông cùng chiếc kim băng hoen gỉ. Người vợ bật khóc nức nở, ngày ra đi bịn rịn mà ngày gặp lại chỉ còn như thế…

Khu nghĩa trang liệt sĩ xã Việt Hùng luôn có người đến thăm viếng

Vợ chú ôm nắm xương còn sót lại như muốn tìm lại cái nắm tay xưa chú hẹn thề. Hàng cây bạch đàn bên đường xào xạc như khóc cho cuộc đoàn tụ của người sống và người mất…

Chú Duật được người dân tiễn đưa một lần nữa tới nghĩa trang thôn quê nhà. Chú gặp lại đồng đội cùng quê hương khi tất cả nằm dưới những hàng bia mộ. Người viếng đặt lên mộ những điếu thuốc lá. Đầu thuốc rực đỏ nhả khói bảng lảng như sương. Chắc các liệt sĩ đang trong một ngày hội ngộ rưng rưng…

Mỗi bia mộ là một câu chuyện kể, họ cũng từng sống và từng yêu, họ cũng từng cười và từng khóc. Ngôi mộ chú Toan ở đằng xa, phía bên tay phải. Chú người làng tôi, chú yêu cô Mận. Ngày ra đi chú nắm tay cô hẹn khi nào hòa bình sẽ trở về. Chú nói vui sẽ gặp lại cô trong bài hát quan họ Mời trầu quê mình. Vậy mà chú hy sinh tại thành cổ Quảng Trị, mãi mãi không thực hiện lời hẹn. Ngày chú trở về là khi sau chiến tranh, người ta mang chú từ nghĩa trang Thành Cổ xa xôi đặt lại dưới bia mộ nghĩa trang quê nhà. 

Cô Mận chẳng đi lấy chồng, cô ở với một người con nuôi và chung thủy với mối tình ấy. Trên đầu cô tóc đã bạc trắng, trên mộ chú vẫn là tuổi xanh. Nếu trừ năm mất cho năm sinh, chú tròn 22 tuổi. Cô Mận thắp nén nhang thơm lên mộ chú Toan: “Em đã già, còn anh vẫn trẻ”. Lời cô nói run run trong buổi chiều tưởng niệm. 

Quê hương tôi cũng như những quê hương khác trên dải đất hình chữ S, nơi nào cũng có một nghĩa trang liệt sĩ. Còn bao nhiêu những liệt sĩ chưa được tìm thấy, đã hòa tan xương máu vào đất, vào nước, họ không có mặt ở nghĩa trang, nhưng người thân nhớ họ, những thế hệ con cháu chúng tôi sinh ra và lớn lên nhớ họ.

Chiến tranh vẫn đâu đây qua câu chuyện kể của ông, của bà, qua những gương mặt hồn hậu người quê tôi. Tôi thắp nén nhang thơm tưởng nhớ về những người lính, lòng tôi rưng rưng một niềm thương. Chiều tháng Bảy nghĩa trang quê tôi bảng lảng sương khói… 

Thanh Nga