Mobile Money sẽ soán ngôi ví điện tử?

Dù việc thí điểm mới chỉ được phép sử dụng tài khoản viễn thông để thanh toán dịch vụ nội dung số, thương mại điện tử quy mô nhỏ nhưng vẫn được xem được xem là cơ hội cho các nhà mạng lấn sâu vào lĩnh vực công nghệ tài chính (Fintech).

Không cần tài khoản ngân hàng

Theo ông Phạm Tiến Dũng, Vụ trưởng Vụ Thanh toán Ngân hàng Nhà nước, dịch vụ tiền điện tử trên thuê bao di động về bản chất là e-money hay ví điện tử, nhưng lại không liên kết tài khoản ngân hàng. Nếu tách phần định nghĩa của ví điện tử là tài khoản định danh điện tử lưu trữ giá trị tiền tệ tương ứng với số tiền của khách hàng nạp vào theo tỷ lệ 1:1 thì sẽ ra mobile money.

Như vậy, về bản chất, mobile money chính là e-money theo định nghĩa của các nước. Với Việt Nam, đó là một loại ví điện tử nhưng không có tài khoản ngân hàng.

Với ví điện tử, việc định danh khách hàng (KYC) được thực hiện bởi các ngân hàng. Đây cũng là điểm khác biệt lớn nhất khi việc định danh của mobile money lại được thực hiện bởi chính các nhà mạng. Thách thức với các nhà mạng là kho dữ liệu khách hàng phải chính xác, tránh mạo danh và xác thực được như ở các ngân hàng.

Nếu xem mobile money là một tài khoản điện tử định danh được thực hiện thông qua thiết bị di động, thì tài khoản định danh e-money phải được lưu trữ trên hệ thống chứ không phải mất điện thoại là mất tất cả. Điều này đòi hỏi nhà mạng phải có một hệ thống công nghệ thông tin lưu trữ toàn bộ dữ liệu.

Người dùng hưởng lợi gì?

Nếu sử dụng ví điện tử hiện nay như Momo, Zalopay, ViettelPay... người dùng khi muốn thanh toán dịch vụ giá trị nhỏ phải chuyển tiền từ tài khoản ngân hàng qua ví, rồi từ đó thanh toán dịch vụ. Dịch vụ thanh toán có thể là mua thẻ nạp điện thoại, thanh toán hóa đơn, vay tiêu dùng... Tất cả dịch vụ này được ví điện tử làm trung gian thanh toán để tiện lợi cho người tiêu dùng.

Nay với dịch vụ thanh toán điện tử không thông qua tài khoản ngân hàng - mobile money, người dùng chỉ cần tài khoản di động là có thể sử dụng để trả tiền ngay cho mọi dịch vụ giá trị nhỏ nhanh chóng, thuận tiện, không qua trung gian. Có nghĩa, sau khi nạp tiền vào điện thoại, người dùng có thể dễ dàng thanh toán các chi tiêu, mua sắm hằng ngày bằng cách chuyển và nhận tiền bằng điện thoại mà không cần phải có tài khoản ngân hàng. 

Mobile money được kỳ vọng sẽ thay thế dần giao dịch tiền mặt và ví điện tử

Mobile money sẽ giúp hạn chế việc sử dụng tiền mặt trong người dân tại các vùng nông thôn vì hệ thống ngân hàng cũng như các dịch vụ tài chính ngân hàng như máy POS, máy ATM vẫn chưa phát triển nhiều và chưa được tập trung đầu tư ở những vùng quê xa xôi.

Với mobile money, người dùng dễ dàng nạp tiền vào tài khoản điện thoại ở bất kỳ đâu. Dịch vụ mobile money ngoài cho phép người dân được gửi tiền vào nhà mạng dù không có tài khoản ngân hàng mà còn có thể dùng tiền trong tài khoản điện thoại để gửi cho nhau. 

Hiện có 90 quốc gia trên thế giới đã phát triển nền tảng thanh toán qua điện thoại di động. Số lượng người sử dụng dịch vụ này là 900 triệu, chiếm 1/7 dân số thế giới. Tổng giá trị giao dịch mỗi ngày thông qua mobile money khoảng 1,3 tỷ USD, tốc độ tăng trưởng bình quân 20% mỗi năm, riêng châu Á tăng trưởng 31%. Tại một số nước, tỷ lệ người dân sử dụng mobile money trên 50%.

Hướng tới người dùng ở nông thôn

Theo các chuyên gia tài chính ngân hàng, mobile money sẽ là giải pháp đưa người nghèo ở vùng nông thôn, vùng sâu vùng xa tiếp cận các dịch vụ (có trả phí) mang tính đổi đời trên nền tảng internet như y tế, giáo dục, tài chính, việc làm, an sinh xã hội…

Mobile money thâm nhập thị trường nông thôn và số hóa chuỗi giá trị nông nghiệp. Tại các nước đang phát triển, khoảng 15% người trưởng thành có doanh thu từ bán nông sản, nhưng đa số họ nhận tiền mặt, hình thức thanh toán rủi ro, không hiệu quả và bất tiện khi thu tiền. Họ cũng không thể bán nông sản cho một người ở xa. Mobile money giúp người dân ở thành phố có thể mua một nải chuối ở vườn cây của một người cụ thể ở bất kỳ thôn bản nào trên toàn quốc, thậm chí ở cây nào trong vườn cây đó. Người nông dân cũng nhờ đó mà bán được giá cao.

Các chuyên gia đến từ Comviva (một công ty chuyên cung cấp dịch vụ trả tiền qua điện thoại) đánh giá, Việt Nam đang có nền tảng tốt để phát triển mobile money, bởi số dân lên tới 96 triệu người. Trong đó có tới 35% người dân sống ở nông thôn. Việt Nam có tới 75% số người dân sử dụng điện thoại di động, 66% người sử dụng internet và 64% sử dụng mạng xã hội… Đây là nền tảng tốt để Việt Nam phát triển mobile money. 

Tuy nhiên, trong tổng số dân chỉ có 31% có tài khoản ngân hàng; 6,2% người dân có thẻ tín dụng hoặc thẻ ghi nợ; 3,5% người dân sử dụng mobile money. “Mobile money sẽ trao cho người dân cơ hội tiếp cận dịch vụ tài chính ngân hàng, nhất là với người dân ở vùng nông thôn và những người không có tài khoản ngân hàng hoặc khó tiếp cận với dịch vụ ngân hàng” - ông Sajal Mukherjee từ Comviva nói.

Dự kiến, mobile money sẽ được cấp phép thử nghiệm trong năm 2019, Việt Nam sẽ là nước thứ 91 trên thế giới cung cấp dịch vụ này. Dù đi sau thế giới, nhưng thuận lợi của Việt Nam là học hỏi được từ những nước đi trước. Chúng ta đã nói nhiều tới thương mại điện tử, đến khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, nhưng lại quên nói về điều rất quan trọng để thúc đẩy những thứ đó phát triển là nền tảng thanh toán.

Muốn một dịch vụ nào phổ biến đến 100% người dân, đầu tiên nền tảng thanh toán phải đến được 100% người dân. Không có phương tiện nào thực hiện việc này tốt hơn mobile money. Ở Việt Nam, tỷ lệ người dùng thẻ tín dụng còn thấp, nhưng mật độ thuê bao di động đã trên 100% từ nhiều năm nay.

Với hạ tầng và dịch vụ di động rộng khắp, mobile money dễ dàng thâm nhập thị trường nông thôn, vùng sâu vùng xa. Khi mobile money triển khai sẽ làm xuất hiện nhiều doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh vực số, những công ty khởi nghiệp 
công nghệ.
 Tuy nhiên, để có thể triển khai mobile money, nhà mạng viễn thông cần các điều kiện như được phép hoạt động cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán, có nghiệp vụ xác minh thông tin khách hàng, loại bỏ sim rác, có nguồn tài chính đảm bảo thanh toán. Cơ quan quản lý cũng như nhà mạng cần có năng lực về phòng chống rửa tiền, tài trợ khủng bố. Đặc biệt, cơ quan chức năng cần đảm bảo an toàn hệ thống, bảo mật thông tin khách hàng; phải có năng lực phát hiện sớm, xử lý các giao dịch đáng ngờ. 

Thiên Thiên

Bạn có thể gửi câu hỏi hoặc chia sẻ những kinh nghiệm của bản thân cho chuyên mục thông qua email: tuvantaichinh@baophunu.org.vn