Mỏ muối - 'đặc sản' Ba Lan

Thuở bé, tôi từng bị ám ảnh bởi câu thơ tuyệt đẹp:

Em ơi Ba Lan mùa tuyết tan
Rừng bạch dương sương trắng nắng tràn.

Bên trong mỏ muối.

Vì câu thơ này mà tôi mơ tới Ba Lan xem tuyết, xem bạch dương. Nhưng khi đã nhiều lần sang châu Âu, tôi lại bị một ấn tượng khác “chèn” lên. Đức - bạn học thời phổ thông của tôi, định cư tại Cộng hòa Czech hơn hai thập niên - khẳng định chắc như đinh đóng cột rằng, nếu đến Ba Lan, không thể không xem mỏ muối lớn vào bậc nhất châu Âu. Đó là thứ mà tôi sẽ không thể thấy ở nơi nào khác. Còn tuyết hay bạch dương thì khắp châu Âu này, ở đâu cũng có.

Những cái ôm không có ở Việt Nam

Ba cầu thang cheo leo trên vách mỏ.

Thế là tôi bắt đầu xây một mơ ước nho nhỏ nhưng rất mới và khá lãng mạn: tổ chức một chuyến họp lớp diện hẹp, “sẵn tiện” khám phá mỏ muối kỳ vĩ ở đất nước Ba Lan khiêm nhường trong lòng châu Âu.

Tôi hẹn ba người bạn cùng lớp, vừa vặn một chuyến xe hơi bốn chỗ của Đức, gặp nhau tại Czech vào tháng 4/2019 và cùng đi xem mỏ muối Wieliczka, thành phố Kraków tại Ba Lan.

Tôi biết rằng giá trị của mỗi chuyến khám phá một danh thắng nào đó không chỉ phụ thuộc vào vẻ đẹp hay ý nghĩa lịch sử của danh thắng mà phần lớn còn phụ thuộc vào những người đồng hành.

Lần này, với những người bạn cùng lớp từ thời phổ thông trung học, sau ba thập niên mới gặp nhau, ngoài những gì đã quen trong quá khứ, mỗi người sẽ là một câu chuyện đầy hấp dẫn đối với người kia, không phải là những gì hằng ngày lặp đi lặp lại mà ta đã rõ.

Tôi từ Việt Nam sang, gặp Đức và Hằng (đang định cư tại cộng hòa Czech). Trong ba năm qua, tôi và Hằng cũng đã sang tận Dresden (Đức) gặp Thủy nhưng riêng Đức và Thủy thì 30 năm qua chưa gặp nhau. Đức lái xe chở tôi và Hằng tới bến xe Florenc tại thủ đô Praha để đón Thủy từ Dresden (Đức) sang.

Lúc đó đã 10 giờ tối một ngày tháng 4/2019, trời Trung Âu còn khá lạnh. Chiếc xe bus dừng tại điểm đỗ, tôi và Hằng nhường cho Đức tiến lên cửa xe đón Thủy. Họ ôm chầm lấy nhau mừng rỡ, còn tôi và Hằng mỉm cười hân hoan.

Tôi trộm nghĩ, ba thập niên trước, ở Việt Nam, học cùng lớp, chúng tôi đã gần gũi nhau lắm, thậm chí còn thương thầm nhớ trộm nhau, mà đâu dám động chạm dù chỉ một cái nắm tay vội vàng nhưng nay, giữa châu Âu này, chúng tôi đàng hoàng trong cái ôm nồng ấm. Một thứ văn hóa khác từ châu Âu đã cho chúng tôi vượt qua ngại ngần.

Người lái xe không ngủ

Về tới nhà Đức tại khu chung cư ở Praha, chúng tôi bị cuốn vào những câu chuyện không đầu không cuối. Tình bạn phổ thông vô tư và trong sáng vẫn còn đó rạng ngời trong nụ cười của chúng tôi, khiến Hồng, vợ của Đức, cũng bị cuốn theo.

Khi lang thang dưới thế giới ngầm của mỏ muối, mỗi người đều tìm thấy một điều gì đó ý nghĩa cho riêng mình.

Tới nửa đêm, chúng tôi còn sung sướng ăn món bún thang rất ngon do vợ Đức chế biến. Với chúng tôi, đó là món bún thang ngon nhất từ trước tới nay mà mình được thưởng thức, trong không khí vui vẻ của tình bạn. Bạn lâu ngày không gặp, sống xa nhau vạn dặm, ở những quốc gia khác nhau, tưởng có thể quên nhau mãi mãi, giờ đây lại hội ngộ.

Hai giờ sáng hôm sau, chúng tôi phải thức dậy để khởi hành thật sớm, tranh thủ khám phá thật nhiều đất nước Ba Lan và cũng là để tránh tắc đường. Tôi, Hằng và Thủy chợp mắt được một lát, còn Đức thì hưng phấn quá không ngủ nổi.

Bạn sẽ lái xe chặng đường hơn ngàn cây số cả đi và về thế nào đây, chúng tôi thoáng chút lo lắng nhưng rồi lại gạt đi, bởi tôi biết Đức là một tay lái xuyên Âu ngoại hạng. Đức từng có những chuyến đi dài, một mình lái xe hàng ngàn cây số từ nước này sang nước khác để khám phá châu Âu.

Chuyến xe qua những cung đường khủng trên vách đá Croatia của Đức đã khiến tôi chấn động và nảy sinh ham muốn được trải nghiệm cung đường dài châu Âu bên tay lái ngoại hạng này.

Bức tường lọc muối từ cành bạch dương.

Thì nay chúng tôi được trải nghiệm, Đức lái xe khá từ tốn và chắc tay. Hơn một ngàn cây số hai chiều từ Praha tới Kraków và ngược lại, dù đêm trước không ngủ, Đức vẫn tỉnh táo lái xe đều tay từ lúc bắt đầu lên xe tới lúc kết thúc chuyến đi. Lang thang trong thế giới ngầm mặn mòi.

Khi lang thang dưới thế giới ngầm của mỏ muối Wieliczka, mỗi người đều tìm thấy một điều gì đó ý nghĩa cho riêng mình. Với chúng tôi, đó là tình bạn mặn mà như muối mỏ. Thả bước theo những hành lang được chống đỡ bởi thân gỗ mộc chắc chắn và tường cùng trần muối trắng, xám, đen, chúng tôi chợt nảy một ý muốn thật trẻ con - liếm thử bức tường muối. Nghĩ vậy thôi nhưng chẳng ai dám, chỉ có Hằng thử quệt tay lên tường rồi... liếm ngón tay nhưng sau đó cho biết bạn không thấy mặn lắm.

Đây cũng là con đường được Chúa ban phước. Giáo hoàng Jean Paul II từng đến thăm nơi này một lần. Sau đó, ngài hứa sẽ trở lại thăm mỏ muối lần nữa. Tượng ngài đã được dựng lên tại “sảnh đường” rộng nhất trong khu vực mỏ, nằm sâu 180m dưới lòng đất. Nơi đây còn được dùng để tổ chức lễ cưới cùng các sự kiện văn hóa của Ba Lan và người dân trong vùng. Chúng tôi đã dừng chân lâu hơn tại địa điểm này, chụp cùng nhau nhiều bức ảnh, kỷ niệm cho ngày bạn hữu đoàn tụ ở nơi xa quê cha đất tổ cả vạn dặm.

Vẻ đẹp thanh bình của Kraków.

Mỏ muối Wieliczka thực sự là một cung điện ngầm dưới lòng đất. Với 2.000 điểm khai thác, khu vực chúng tôi đi thăm gồm ba tầng ở độ sâu 60m, 120m và 180m mới chỉ chiếm 10% diện tích toàn bộ mỏ muối này.

Qua bảy thế kỷ khai thác, mỏ muối vẫn còn dư lượng để cung cấp muối cho tới tận ngày nay. Bạn có thể coi đó là mỏ muối Thạch Sanh theo cách người Việt. Mỗi khu vực có một “sảnh lớn”. Chúng tôi đã khá ngạc nhiên trước một cầu thang gỗ mỏng manh phát sáng như được làm bằng vàng ròng ở độ sâu 120m. Tôi mê mẩn đứng ngắm mãi cầu thang gỗ cheo leo trên vách mỏ, tự hỏi ai đã hằng ngày làm việc và đi lại trên chiếc cầu vàng lắt lẻo đó?

Nhân vật đáng chú ý khác là những chú ngựa thồ muối sống dưới hầm mỏ. Một chú ngựa lập kỳ tích sống và làm việc 17 năm dưới mỏ muối đã được dựng tượng, sừng sững đứng trong lòng hầm mỏ tới tận ngày nay. Những chú ngựa đã xuống hầm là sống chết trong hầm, trong thế giới ngầm của muối, vĩnh viễn không trở lên mặt đất nữa. Chúng tôi đã phải lặng người ưu tư trước những biểu tượng kỳ vĩ về lao động như thế. Và tôi hiểu ánh sáng từ sự lao động cần mẫn sẽ còn tỏa mãi, trong lòng thế giới ngầm mặn mòi. 

Kiều Bích Hậu