Miếng pho mát miễn phí chỉ có trong bẫy chuột

Cùng với sự phát triển của công nghệ và xu hướng chuyển đổi số mạnh mẽ, tội phạm lừa đảo trên không gian mạng cũng ngày càng phổ biến với thủ đoạn ngày càng tinh vi, biến hóa, gây hậu quả ngày càng nghiêm trọng. Tận dụng sự ẩn danh của môi trường mạng, sự trợ giúp của công nghệ cao, cộng với sự nghiên cứu hoàn cảnh và nắm vững tâm lý “con mồi”, bọn tội phạm đã xây dựng hàng loạt kịch bản dẫn dắt nạn nhân bước dần vào cạm bẫy.

Tội phạm lừa đảo trên không gian mạng cũng ngày càng phổ biến với thủ đoạn ngày càng tinh vi - Ảnh minh họa

Sinh viên, người lao động lên mạng tìm việc làm bị lừa. Người muốn vay tiền, tìm kiếm cơ hội đầu tư bị lừa. Người cô đơn lên mạng tìm bạn đời bị lừa. Cha mẹ chọn lớp kỹ năng, khóa học hè cho con cũng bị lừa. Có đủ loại chiêu trò giả danh cán bộ công an, viện kiểm sát, tòa án, bảo hiểm, ngân hàng, thuế... để lừa đảo. Ngay cả những người có hiểu biết, có trình độ cũng trở thành nạn nhân, như mới đây, Chủ tịch UBND huyện Nhơn Trạch (tỉnh Đồng Nai) bị lừa lấy 171 tỉ đồng, một chuyên gia kinh tế bị chiếm đoạt 500 triệu đồng...

Với những người đã bị lừa tiền, bọn tội phạm tiếp tục dựng thêm kịch bản “hỗ trợ lấy lại tiền bị lừa” để tiếp tục lừa. Bẫy lừa đảo đang giăng kín khắp mạng xã hội, trên các ứng dụng (app), trang web, rình rập từng cú chạm tay, click chuột của mỗi chúng ta.

Theo Kaspersky Việt Nam, số lượng mã độc ngày càng gia tăng. Trong năm 2023, mỗi ngày, có tới 411.000 mã độc mới được phát hiện, trong đó riêng Việt Nam phát hiện hơn 15.000 mã độc. Mã độc bị phát tán khắp nơi, cài cắm trong các đường link, hội nhóm trên mạng, đánh cắp thông tin và kiểm soát thiết bị điện tử của
người dùng.

Liên minh Chống lừa đảo toàn cầu (GASA) và dự án xã hội Chống lừa đảo cho hay, Việt Nam nằm trong tốp 10 điểm nóng lừa đảo trực tuyến hàng đầu trên thế giới. Trong tổng số 53 tỉ USD bị lừa đảo qua mạng trên toàn cầu, có gần 16 tỉ USD là từ người Việt Nam. Theo khảo sát của GASA, trong năm 2023, trung bình mỗi người Việt phải đối mặt với 0,8 vụ lừa đảo.

Đến nay, tội phạm công nghệ cao ở Việt Nam đã có 24 thủ đoạn với hàng trăm kịch bản lừa đảo và không ngừng “sáng tạo” những kịch bản mới đánh vào tâm lý, nhu cầu, lòng tham của nạn nhân, như mong muốn tìm việc nhẹ, lương cao, kinh doanh không cần vốn... Bởi vậy, mỗi người cần tỉnh táo, biết hoài nghi trước những “tin tốt”, những cơ hội kiếm tiền quá dễ dàng, thậm chí hoài nghi với cả tin xấu xuất hiện đột ngột.

Trung tâm Giám sát an toàn không gian mạng quốc gia (thuộc Cục An toàn thông tin, Bộ Thông tin và Truyền thông) cung cấp 3 nguyên tắc vàng giúp người dân ngăn chặn hành vi lừa đảo. Nguyên tắc thức nhất là “chậm lại”: những kẻ lừa đảo thường tạo ra tình huống cấp bách để khiến người dùng mất cảnh giác, nên hãy dành thời gian để làm rõ thêm nội dung cần chuyển tiền. Thứ hai là “kiểm tra tại chỗ” để xác thực thông tin đang nhận được. Cuối cùng là nguyên tắc “dừng lại, không gửi”: không một cá nhân hoặc cơ quan nào yêu cầu thanh toán ngay tại chỗ, nên nếu bạn cảm thấy giao dịch chuyển tiền đến một tài khoản lạ là không đáng tin thì hãy dừng lại bởi đó rất có thể là lừa đảo.

Cùng với tỉ lệ thâm nhập internet cao hàng đầu thế giới và tỉ lệ sử dụng thiết bị thông minh ngày càng tăng, mỗi người dùng ở Việt Nam cần nâng cao kiến thức, kỹ năng và trách nhiệm trong việc quản lý, sử dụng các thiết bị công nghệ. Trong khi chờ cơ quan quản lý nhà nước hoàn thiện các công cụ pháp lý, kỹ thuật để ngăn chặn các trang web độc hại, SIM rác, tài khoản ngân hàng ảo và xử lý các đối tượng lừa đảo, mỗi người dùng thiết bị thông minh hãy thực sự thông minh, tỉnh táo trước mọi thông tin được tiếp nhận trực tuyến, ngay cả với tin nhắn thoại và video call.

Hãy luôn nhớ, ở đời, khó có ai cho không ai thứ gì, như câu ngạn ngữ của người châu Âu: “Miếng pho mát miễn phí chỉ có trong bẫy chuột”.

Phương Thanh