Mẹ ngồi bậu cửa ngóng xuân…

Chiến tranh kết thúc đã mấy chục năm nay. Trai tráng của ngôi làng dọc bờ sông này đi đánh giặc, người nào còn sống sót đã về hết, nhưng thằng Thiêm, con trai mẹ vẫn chưa về.

Mẹ nhớ lại cũng cách đây gần nửa thế kỷ, một buổi chiều ảm đạm, mây xám giăng kín bầu trời, gió heo may hun hút, anh cán bộ xã đội đến nhà. Lúc ấy cả nhà đang dùng bữa tối. Chờ cả nhà ăn xong, anh xã đội mới nâng ly nước vối, ngập ngừng nói:
- Cháu báo tin này, chú thím và cả nhà phải thật bình tĩnh.

Linh tính báo cho mẹ điều chẳng lành. Chiến tranh kết thúc đã mấy tháng nay mà thằng Hai, thằng Ba của mẹ vẫn chưa có tin tức gì.
- Anh cứ nói đi. Chuyện gì nào?

Mẹ nghe rõ tiếng trầm đục của chồng. Giọng anh xã đội nghe như gió thoảng:
- Cháu báo tin buồn cho cả nhà, chú Thiêm nhà mình đã hy sinh ở mặt trận phía Nam. Sáng mai xã sẽ đến nhà chính thức báo tin và cùng gia đình bàn làm lễ truy điệu chú ấy.

Mẹ như thấy đất dưới chân sụp hẫng:
- Anh nói đứa nào. Thằng anh hay thằng em?
- Dạ, thằng em, chú Thiêm ạ!

Mẹ không cầm lòng được:
- Trời đất, ông bà ơi. Đêm qua tôi còn mơ thấy nó khoác ba lô về đầu làng. Tôi đứng nơi bậu cửa chờ nó mà...
- Từ ấy, bận quá thì thôi, rảnh chút mẹ lại ngồi bậu cửa ngóng ra đường. Mẹ không tin là thằng Cay (tên thường gọi của Thiêm khi nhỏ) mãi mãi đi xa không bao giờ trở lại. Làm sao mẹ có thể quên nó được. Dường như nó sinh ra là để lo cho người khác. Ngày ấy, khi cuộc chiến tranh lan rộng ra miền Bắc cũng như bao nhiêu gia đình nông dân nằm dọc bờ sông này, nhà mẹ nghèo lắm. Cơm không đủ ăn, áo không đủ ấm. Mà nói ngay, làm gì có cơm. Ngày hai bữa ăn chỉ toàn sắn và khoai. Nhà nghèo, nhưng mẹ bàn với chồng phải chắt chiu cho các con ăn học bằng anh, bằng em. Mẹ dồn sức lo cho thằng hai học cấp III trường huyện. Mấy đứa em của nó đều được cắp sách tới trường.

ẢNH: KHẮC HIẾU

Mẹ bòn từng đồng xu từ bán rau, bán trái cây gom nhặt trong vườn cho con đóng tiền học phí. Thấy bố mẹ vất vả nuôi đàn con gần chục đứa, một buổi tối, thằng Cay rủ rỉ với mẹ:

- Mẹ ơi, học hết năm nay, con không đi học nữa. Con ở nhà phụ mẹ và bố kiếm tiền cho anh Hai và các em ăn học.

Mẹ không kìm lòng được, kéo thằng Cay vào lòng:
- Con sắp học hết lớp Bảy. Con phải lên trường huyện học cấp III như anh Hai con chứ?
- Dạ, con không đi học nữa đâu.

Thiêm nói là làm. Học hết lớp Bảy, bố mẹ khuyên nhủ mãi Thiêm cũng không đi học nữa. Ngày theo trâu ra đồng, chiều tối Thiêm đi mò cua, bắt cá, trồng rau phụ mẹ. Mỗi ngày Thiêm đưa về cho mẹ cả rổ cá, tôm. Con nào lớn mẹ mang ra chợ bán. Cá nhỏ thì kho mắm cho cả nhà, đặc biệt dành cho mấy đứa bé nhất. 

Năm 1970, chiến trường phía Nam khốc liệt, trai tráng trong làng lần lượt nhập ngũ. Thằng Hai vừa tốt nghiệp cấp III, mặc dù có giấy gọi vào đại học nhưng đã theo chúng bạn vào bộ đội rồi vượt Trường Sơn. Ít tháng sau, một buổi tối heo may hun hút, thằng Thiêm rủ rỉ:
- Bố mẹ cho con tòng quân nhé. Con sẽ vào Nam bộ tìm anh Hai. Giặc tan chúng con sẽ về với bố mẹ.
- Con nghĩ kỹ chưa. Anh con đang ở chiến trường. Con lại chưa đầy 18 tuổi, người ta không cho con nhập ngũ đâu - mẹ nói chậm như rơi từng chữ một.

Thằng Cay rút túi đưa cho mẹ tờ giấy:
- Đây là đơn tình nguyện nhập ngũ của con. Xã đã tiếp nhận và bảo về xin phép bố mẹ. Nếu bố mẹ đồng ý thì đầu tháng tới con nhập ngũ.

Biết tính con trai nói là làm, mẹ nói:
- Trai thời loạn. Nước có giặc thì đi đánh giặc. Con suy nghĩ cho kỹ. Bố mẹ chỉ thương con gầy gò, chưa được học hành bằng anh, bằng em...

Thằng Thiêm cắt ngang:
- Mẹ đừng lo. Quân đội là trường học lớn. Nhập ngũ con sẽ học và trưởng thành như anh Hai và mọi người.

Chục ngày sau, thằng Cay nhập ngũ. Sau vài tháng huấn luyện, một chiều nó khoác ba lô về thăm nhà. Và đây cũng là lần cuối cùng mẹ gặp đứa con trai yêu quý. 

ẢNH: KHẮC HIẾU

***

Hai chục năm trước khi bước vào tuổi 70, chồng đã đi theo tổ tiên gần mười năm, mẹ thấy sức khỏe như buồng chuối chín cây lung lay trước gió. Một dịp thằng Hai về nghỉ phép, mẹ nói:
- Các con thử đi tìm em Cay xem nó nằm ở đâu? Đêm đêm mẹ vẫn mơ thấy nó khoác ba lô về thăm nhà.

Nghe theo lời mẹ, anh Hai cùng bạn bè, đồng đội của Thiêm lặn lội khắp chiến trường cũ mà Trung đoàn 24, đơn vị của Thiêm đánh giặc để đi tìm mộ. Từ Tây Nguyên đến đồng bằng sông Cửu Long và cả vùng ven Sài Gòn. Tất cả đều vô vọng.
- Hay là ta nhờ nhà ngoại cảm. May ra tìm được bác ấy - chú Út trong nhà đề xuất.

Để làm yên lòng mẹ, thôi thì cứ tạm tin nhà ngoại cảm, đó là cách giải tỏa tâm lý tốt nhất hiện tại. Nhà ngoại cảm đã “mách bảo” phần mộ của thằng Cay con trai mẹ tại một trong những nghĩa trang lớn nhất trên đất Tây Nguyên. Con chim Chơ Rao sà xuống đậu trên ngôi mộ liệt sĩ chưa có tên cạnh tượng đài.

Cả nhà làm lễ nhận mộ người thân và chụp ảnh mang về khoe với mẹ. Bàn tay run run, mẹ cầm tấm ảnh mộ liệt sĩ nay đã có tên thằng Cay.

Nước mắt mẹ tưởng như đã không còn vì sự mòn mỏi tiếc thương, bỗng trào dâng như những hạt mưa đầu mùa trên sa mạc khô cằn. Rồi mẹ thủ thỉ như tâm sự với người đã khuất:
- Ông ơi, thế là tôi toại nguyện rồi. Tìm thấy thằng Cay rồi. Tôi có theo ông về với tổ tiên cũng yên lòng.

Mọi chuyện tưởng như đã xong. Câu chuyện tìm mộ thằng Cay tưởng đã kết thúc. Nhưng một chiều nọ, khi lá rụng đầy sân, gió heo may hun hút, người ta mang đến cho mẹ một bức thư. Thư của Ban Liên lạc Cựu chiến binh Trung đoàn 24 báo tin cho mẹ rằng chiến sĩ Trần Văn Thiêm hy sinh tại ấp Cây Khế, huyện Châu Thành, tỉnh Mỹ Tho (cũ). Hiện phần mộ được xác định là một trong 300 ngôi mộ liệt sĩ chưa có tên tại nghĩa trang Cai Lậy tỉnh Tiền Giang...
- Vậy thực sự em con đang ở đâu? - mẹ hỏi trong nước mắt.

Con trai mẹ lúng túng như gà mắc tóc, ấp úng:
- Dạ, hơn mười năm nay gia đình mình xác định ngôi mộ trên Tây Nguyên là phần mộ chú Thiêm. Năm nào chúng con cũng lên thắp hương, thăm nom...

Mẹ như hiểu được sâu thẳm câu chuyện. Mẹ nói như rót từng chữ:
- Thôi thì, nếu phần mộ trên nghĩa trang Tây Nguyên không phải mộ của thằng Thiêm thì bữa nào các con lên đó thắp nhang khấn thay mẹ. Mẹ nhận liệt sĩ trong phần mộ ấy là con nuôi. Các con cứ tiếp tục đến thăm nom, hương khói. Việc chưa xong phải tiếp tục làm là đi tìm phần mộ của thằng Cay. Sớm đưa nó về nằm cạnh ông bà và cha, mẹ...

Xuân sắp về, sau đại dịch COVID-19 xóm làng như hồi sinh. Lá rụng đầy sân. Gió heo may hun hút. Mẹ lại ngồi trên bậu cửa ngóng ra đường. Không biết đêm nay, thằng Cay có khoác ba lô về làng như đêm qua hay không? 

Trần Thế Tuyển