Máu vẫn chưa khô trong ký ức một thời

1. Một buổi chiều cuối tháng 3/2016, lần đầu tiên tôi đứng trước đền thờ trong Khu tưởng niệm liệt sĩ thanh niên xung phong (TNXP) tại xã Long Phước, H.Bến Cầu (tỉnh Tây Ninh). Nhìn về phía chân trời yên bình, nắng chiều dịu mát, mặt trời tròn treo lững lờ trên mây xa tít tắp, tự nhiên lòng nhẹ nhàng, thanh thản. Bỗng từ trong đền một tiếng chuông vọng lên, không chỉ là âm thanh mà còn là tiếng lòng, lời thì thầm của nhiều thế hệ TNXP đã sống đẹp và hy sinh cho Tổ quốc. Bởi lẽ danh sách liệt sĩ không chỉ được ghi nắn nót, được đặt trên bàn thờ mà còn khắc ghi cả trên thành của quả chuông.

"Người ở lại" thả hoa đăng tưởng niệm những đồng đội không bao giờ còn gặp lại

Lúc ấy, không gian dường như lắng xuống. Một không gian trầm mặc của sự hy sinh, của cái chết. Những năm tháng tuổi trẻ bỗng ùa về trong ký ức.

Nơi này, cách địa điểm hy sinh của 24 cán bộ, đội viên TNXP thuộc Liên đội 303 khoảng 10km và cách biên giới Việt Nam - Campuchia chưa đến một cây số. Họ hy sinh khi mới mười tám, đôi mươi. Đột nhiên, những câu thơ tôi viết từ năm tháng đó, vọng lại trong trí nhớ: “Cánh rừng nào mà bạn đã chết?/ Tiếng mìn K.P2 nổ chát chúa/ đanh tai nhức óc/ Sao lúc ấy không thể nào khóc?/ Sờ soạng đi tìm thân xác bạn tả tơi/ Từng mảnh linh hồn bay trăm nơi/ Làm sao nhặt đủ?/ Hình hài bạn như một kỷ niệm cũ/ khó quên/ Thời gian đi qua đậm đặc bóng đêm/ Tôi vẫn thấy bạn quay về nguyên vẹn…”

Những ngày đó, trên cung đường máu ở biên giới Tây Nam, từng ngày, từng ngày, cánh lính tân binh chúng tôi đều gặp những gương mặt cùng thế hệ thuộc lực lượng TNXP. Những cái gật đầu, những cái vẫy tay chào nhau ngược xuôi trên đường ra tuyến trước, suốt đời tôi không thể quên. Làm sao quên những tâm tình vội vã, những cái nắm chặt tay mà các câu nói nằm lòng ngày ấy, ai nấy cũng thuộc: “Đoàn kết hợp đồng, lập công tập thể”, “Tim còn đập, máu còn nóng, tuổi trẻ còn cười trong gian khổ”, “Đạn chưa tới chốt thì ta chưa về”…

Làm sao có thể quên được màu áo xanh ngày ấy: “Anh bộ đội thương binh vừa tỉnh lại sáng nay. Đã hỏi thăm em người cáng thương đêm trước. Cô ấy ngã mấy lần tôi đếm được, mà sao không khóc mới lạ lùng…” (thơ Đỗ Trung Quân, nhạc Nguyễn Cửu Dũng). Làm sao có thể quên, ngày tháng anh em TNXP giúp chúng tôi đào chiến hào trên đường 1B: “Tôi nghe đồng đội nhắc/ Từng kỷ niệm thân quen/ Bàn tay cầm cuốc leng/ Va đá ong tóe lửa (Thanh Nguyên)… Và nói như nhà thơ Phạm Trường Phục: “Những kỷ niệm của thời đi mở đất/ Một cây rựa và một cây cuốc/ Một tấm lòng son, mơ ước vơi đầy”

Chỉ nghĩ đến đó, đã thấy mắt cay cay…

2. Không chỉ là sự hồi tưởng, từ phía hồ sen trong khu tưởng niệm đã rền vang tiếng hát, nhịp vỗ tay của hơn 1.000 cựu TNXP của nhiều thế hệ đang có mặt. Họ trải lòng mình qua các ca khúc Em đi qua cầu cây (Lê Văn Lộc), Em ở nông trường em ra biên giới (Trịnh Công Sơn), Con kênh ta đào (Phạm Tuyên, thơ Bùi Văn Dung), Trên đường đời (thơ Nam Thiên, nhạc Lã Văn Cường), Thanh niên xung phong (Phan Huỳnh Điểu)... Tiếng hát vang động cả không gian thấm đẫm hương lúa trong bóng chiều.

Ông Lê Thanh Hải dâng hương trước anh linh liệt sĩ

Họ hát cho chính mình cho người đã khuất? Cả hai. Vì thế, trong âm điệu, ca từ reo vui, rạo rực sức sống của năm tháng ấy, sao nghe lại vẫn thấy bùi ngùi khôn xiết! Nhớ về thời tuổi trẻ nhọc nhằn mà tươi đẹp, hầu như ai cũng nhắc đến câu nói của một vị lãnh đạo mà họ thân thiết gọi: “Chú Sáu Dân” (cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt). Đó là câu: “Đối với thành phố chúng ta, TNXP là lứa hoa tiên tiến đầu tiên trong mùa xuân thứ nhất”.

Sau khi hát đồng ca, họ lặng lẽ thả hoa đăng xuống hồ sen. Như một sự tưởng niệm, như nhớ về đồng đội không bao giờ còn gặp lại nữa. Những đốm lửa ấy trôi đi, trôi đi và dường như có tiếng ai đang khóc nấc. Tiếng khóc rưng rưng trong tiếng hát. Tôi lại nhìn thấy những giọt nước mắt của “người anh cả” TNXP, ông Lê Thanh Hải - nguyên Bí thư Thành ủy TP.HCM.

Với ông, những ngày tháng Ba - luôn là Ngày-Trở-Về. Trở về với màu xanh cỏ úa, với những gương mặt rám nắng, dãi dầu; bàn tay ông không thôi siết chặt những bờ vai xiêu vẹo, dìu những bước chân khập khiễng của đồng chí, đồng đội năm xưa. Ông gọi “Nghĩa đen”, ông vui bên “thằng em” tên Kiệt, 38 năm rong ruổi cùng ông trên những cung đường bạt ngàn nắng gió xung phong. Ấm áp. Ân tình. Trọn vẹn.