"Mặt trận phía Tây yên tĩnh": Vượt qua bất lợi của kẻ đi sau

Mặt trận phía Tây vẫn yên tĩnh là phim thứ ba được chuyển thể từ tiểu thuyết Phía Tây không có gì lạ của nhà văn Đức Erich Maria Remarque. Đây là bộ phim “thuần Đức” đầu tiên, bởi cả bản điện ảnh (1930) và bản truyền hình (1979) trước đó đều do các đạo diễn Mỹ đảm nhận. 

Khung cảnh chiến tranh trong phim đã được tái hiện vô cùng chân thật

Bộ phim lần này chịu áp lực lớn khi 2 tác phẩm trước đó thành công vang dội. Bản 1930 thắng giải Oscar Phim và đạo diễn xuất sắc nhất. Bản truyền hình cũng được vinh danh ở Quả cầu vàng. Mới đây, Đức cũng chọn bộ phim này để gửi tranh giải Phim quốc tế ở Oscar 2023, với kỳ vọng sẽ tiếp nối cho chuỗi thành công trước đây.

Bộ phim kể về Paul Bäumer và những người bạn thuộc phe Đức ra chiến trường năm 1917. Chỉ vừa 17, 18 tuổi… họ hào hứng đi theo lời chiêu mộ trong trường học, mà không hề biết một cuộc đình chiến đang đến rất gần. Liệu Paul và những người bạn có sống sót trở về?

Tiểu thuyết gốc của Mặt trận phía Tây vẫn yên tĩnh không phải là một sử thi chiến tranh. Erich Maria Remarque là nhà văn Đức và là cựu binh đã từng tham chiến. Ông nổi tiếng với những tác phẩm đề cao tinh thần phản chiến, và Phía Tây không có gì lạ là tác phẩm nổi tiếng, để lại ấn tượng độc đáo nhất.
Tác phẩm không tái hiện chủ nghĩa anh hùng hay những chuyện tình lâm li bi đát…, thay vào đó là những nỗi đau, thiếu thốn, mất mát - như một bản cáo trạng chiến tranh và những hành động phi nghĩa, khi lấy đi quyền sống, tự do và trân trọng nhân loại.

Phó thủ tướng Đức Matthias Erzberger- một sáng tạo thú vị của phim

Tiểu thuyết của Remarque rất tiết chế, với nhiều hình tượng, nên bộ phim của đạo diễn Edward Berger cũng “kiệm lời” không kém. Mở đầu bằng cảnh chiến trận, và sau đó là 1 nồi gang khổng lồ dùng để tiệt trùng những bộ quân phục đẫm máu từ các chiến sĩ đã hy sinh. Tiếp theo là hình ảnh các nữ công nhân và các nhà xưởng may sửa quân phục… Những bộ quân phục được truyền đi tiếp cho những tân binh, các nhãn tên cũ của những người đã chết bị vứt đi không thương tiếc.

Bộ phim của Berger khác bản 1930 khi là phiên bản có màu, điều này vừa là điểm mạnh nhưng cũng để lại nhiều sự so sánh. Về mặt hình ảnh, nếu phim trắng - đen cho phép người xem thỏa sức tưởng tượng, thì phiên bản màu rất dễ “đóng khung” những gì hiện diện trên khung hình.

Nếu so với tác phẩm khác cùng đề tài như 1917, thì Mặt trận phía Tây vẫn yên tĩnh chưa thật trọn vẹn. Ngoài khắc họa nỗi đau thân thể, những mất mát lên đến cùng cực, thì các khía cạnh khác như nỗi nhớ nhà, cái đói, cái lạnh, bạo lực trong quân ngũ… không được đề cập.

Trailer phim Mặt trận phía Tây vẫn yên tĩnh: 

Với việc có 2 phiên bản đã quá nổi tiếng, Mặt trận phía Tây vẫn yên tĩnh gặp nhiều bất lợi do không sở hữu những điểm mới mẻ. Chẳng hạn trong tiểu thuyết gốc có cảnh anh lính Detering khi nhìn những cành anh đào liền nhớ nhà và đào ngũ, cũng không thấy xuất hiện trong bộ phim này. Bởi lẽ bộ phim 1917 trước đó đã “mượn” và rồi dựng lại vô cùng nên thơ. Cũng tương tự thế là cảnh đàn bướm thuộc về bản dựng 1930, cũng như những chi tiết khác… Bộ phim có phần chung chung, không quá nhiều khoảnh khắc đặc sắc, khơi được cảm xúc.

Tuy thế, bằng vẻ đẹp của hình ảnh và cách khắc họa trận chiến chân thật, bộ phim đã nhận lại nhiều phản ứng tích cực. Trong nhiều bộ phim chiến tranh đề cao quá mức chủ nghĩa anh hùng, thì Mặt trận phía Tây vẫn yên tĩnh là một nốt lặng khiến người xem phải suy nghĩ về cái vô nghĩa cũng như phi lý của những xung đột bạo lực.

Ngoài ra, đạo diễn Edward Berger cũng sáng tạo mạch truyện song song về Phó thủ tướng Đức Matthias Erzberger - người mong muốn ngừng chiến, rất nỗ lực nhiều lần đàm phán với phía Pháp. Đây là sáng tạo mang đến tinh thần nhân văn của vị đạo diễn.

Thuận Phát