“Mặt trận miền Tây vẫn yên tĩnh” lên phim lần nữa

Khi văn học Đức thành phim chuyển thể từ bên ngoài nước…

Tiểu thuyết tiếng Đức Im Westen nichts Neues (chuyển ngữ tiếng Anh là All Quiet on the Western Front) của cố nhà văn người Đức Erich Maria Remarque (1898-1970) ra mắt lần đầu trên tờ báo Đức Vossische Zeitung (vào tháng 11 và tháng 12/1928), chính thức được in thành sách vào tháng 1/1929.

Chỉ trong 18 tháng đầu tiên sau khi xuất bản, tác phẩm đã thành công vang dội với 2,5 triệu bản in bằng 22 ngôn ngữ được bán hết. Tiếng vang của cuốn sách mở rộng đến cả hai bên bờ Đại Tây Dương, lôi cuốn nhiều độc giả tại Đức và cả ở Anh, Pháp, Mỹ. Cuốn sách được xem là một trong những tác phẩm văn học hay nhất mọi thời đại về đề tài phản chiến.

Erich Maria Remarque trong quân phục Đức, hồi Thế chiến thứ nhất, khoảng năm 1917

Nhà văn Erich Maria Remarque ở tuổi trung niên

Là tác phẩm văn học “thuần Đức”, thế nhưng bản chuyển thể thành phim lần đầu tiên lại đến từ Mỹ. Bộ phim All Quiet on the Western Front của đạo diễn Lewis Milestone ra mắt năm 1930, với lời thoại gồm 4 ngôn ngữ (Anh - Pháp - Đức và tiếng Latin). Phim chiến thắng giải Oscar dành cho Phim xuất sắc và Đạo diễn xuất sắc, trong cùng năm.

Cảnh phim All Quiet on the Western Front năm 1930 của điện ảnh Mỹ

Đến năm 1979, tiểu thuyết này tiếp tục được lên phim dưới định dạng dành cho truyền hình (phim có thời lượng gốc 150 phút, được phát hành giới hạn trên toàn thế giới), do Anh và Mỹ hợp tác sản xuất. Bản chuyển thể này của đạo diễn người Mỹ Delbert Mann đã giành được giải Quả cầu vàng ở hạng mục Phim hay nhất dành cho truyền hình vào năm 1980.

Và bản phim “thuần Đức” đầu tiên

Và bây giờ, năm 2022, điện ảnh Đức mới chính thức có bản chuyển thể Im Westen nichts Neues đầu tiên. Bản phim điện ảnh này của đạo diễn người Đức Edward Berger, sinh năm 1970, phim có thời lượng gốc 147 phútdo Đức và Mỹ hợp tác sản xuất.

Phần lớn các cảnh quay được thực hiện trong thời gian cao điểm của đại dịch COVID-19 trên toàn thế giới, những cảnh chiến đấu lầy lội nơi giao thông hào mang tính đặc trưng của chiến trường Thế chiến thứ Nhất được ghi hình tại Cộng hòa Séc.

Poster phim All Quiet on the Western Front của điện ảnh Đức

Bản phim này của điện ảnh Đức được xem là đã tập trung mô tả cảm giác tội lỗi và đau đớn của người Đức, cho thấy sự xấu hổ khi Đức trở thành đất nước xâm lược. Đạo diễn Edward Berger còn muốn thông qua đó để thể hiện góc nhìn có phần “kỳ lạ” của một-người-Đức thời tiền chiến, nhà văn Erich Maria Remarque.

Cảm thức riêng biệt của người Đức về ký ức chiến tranh

Tại LHP Toronto (Canada), nơi ra mắt phim trên toàn thế giới, đạo diễn Edward Berger chia sẻ rằng ông hy vọng góc nhìn của người Đức về tác động của chiến tranh sẽ để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng khán giả toàn cầu. Edward Berger nói thêm: “Hy vọng bộ phim sẽ giúp bạn hiểu, không có điều gì tốt đẹp có thể đến từ chiến tranh”, và “tất cả chúng ta đều biết điều đó, nhưng dường như chúng ta đang quên nó mọi lúc mọi nơi”.

Trong một cuộc phỏng vấn trên tạp chí Spiegel, khi được hỏi tại sao phải mất quá nhiều thời gian để chuyển thể của một tác phẩm văn học kinh điển của Đức thành tác phẩm điện ảnh, nhà làm phim người Đức bày tỏ: “Ở nước Đức, ký ức về cuộc Thế chiến thứ nhất hầu như bị thay thế bởi ký ức về những hành động tàn bạo của người Đức trong Thế chiến thứ hai”.

Ngoài ra, không như Anh và Mỹ, ở các quốc gia này, phim chiến tranh “đồng nghĩa với việc kể những câu chuyện anh hùng”, còn người Đức gần như không có gì tích cực để kết nối các cuộc chiến. Do đó đã không khơi gợi được nguồn cảm hứng để chuyển thể tác phẩm này trong nhiều thập kỷ qua.

Edward Berger cho biết ông đã bị thu hút bởi cơ hội “kể câu chuyện này ngay bây giờ", ông đã quyết tâm làm bộ phim này để cố gắng “phản ánh những cảm xúc mà tất cả chúng ta đã có khi lớn lên, và cho những đứa con của tôi vẫn đang lớn lên”.

Edward Berger cũng thừa nhận, phần lớn người dân Đức luôn chỉ trích quân đội do những ký ức về chiến tranh. “Đối với chúng tôi, đó là sự xấu hổ, cảm giác tội lỗi và đau đớn”. Ông khẳng định: "Đây chính xác là những gì chúng tôi muốn truyền tải, thông qua bộ phim này."

All Quiet on the Western Front năm 2022 sẽ là đại diện chính thức của điện ảnh Đức tranh giải Oscar ở hạng mục Phim quốc tế xuất sắc.

All Quiet on the Western Front cũng sẽ được phát trực tuyến trên Netflix từ ngày 28/10/2022.  

Nhà văn Erich Maria Remarque và tiểu thuyết Im Westen nichts Neues (All Quiet on the Western Front)

Phước Châu