Mầm bệnh COVID-19 đã âm thầm lây lan nhiều năm?

Một nhóm các nhà khoa học quốc tế cho biết virus gây dịch viêm đường hô hấp cấp (COVID-19) có thể đã nhảy từ động vật sang người từ lâu trước khi lần đầu tiên được phát hiện ở Trung Quốc - Ảnh: AP

Báo Bưu Điện Hoa Nam Buổi sáng (SCMP) cho biết, nhóm các nhà nghiên cứu Mỹ, Anh và Úc đã xem xét kho dữ liệu khổng lồ do các nhà khoa học trên thế giới công bố để tìm manh mối về quá khứ tiến hóa của virus và phát hiện nó có thể đã “nhảy từ động vật sang người” rất lâu trước khi được phát hiện lần đầu tiên ở thành phố Vũ Hán, Trung Quốc.

Nhóm nghiên cứu quốc tế bao gồm Kristian Andersen từ Viện nghiên cứu Scripps ở California (Mỹ), Andrew Rambaut từ Đại học Edinburgh ở Scotland (Anh), Ian Lipkin từ Đại học Columbia ở New York (Mỹ), Edward Holmes từ Đại học Sydney (Úc) và Robert Garry từ Đại học Tulane ở New Orleans (Mỹ). Kết quả nghiên cứu của nhóm được công bố trên tạp chí khoa học Nature Medicine (Y học tự nhiên) số ra ngày 17/3.

Mặc dù có thể có những khả năng khác, nhưng các nhà khoa học trong nhóm nghiên cứu cho biết coronavirus mang một đột biến duy nhất không tìm thấy ở vật chủ bị nghi ngờ là động vật, trong khi có khả năng xảy ra trong các trường hợp nhiễm virus cụm nhỏ và lặp đi lặp lại ở người.

Tiến sĩ Francis Collins, giám đốc Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ (NIH), người không tham gia nhóm nghiên cứu, cho biết nghiên cứu đã mở ra một kịch bản, trong đó coronavirus truyền từ động vật sang người trước khi nó có khả năng gây bệnh ở người. Ông viết trên trang web của viện hôm 26/3 rằng “sau đó, do biến đổi đổi tiến hóa dần dần trong nhiều năm hoặc có thể nhiều thập kỷ, virus cuối cùng có khả năng lây lan từ người sang người và gây ra căn bệnh nghiêm trọng, nguy hiểm đến tính mạng con người”.

Hồi tháng 12/2019, các bác sĩ ở Vũ Hán bắt đầu nhận thấy sự gia tăng số người mắc bệnh viêm phổi bí ẩn trong khi các xét nghiệm cúm và các mầm bệnh khác có kết quả âm tính. Một chủng virus không xác định đã được phân lập, và một nhóm nghiên cứu của Viện Virus học Vũ Hán do ông Shi Zhengli dẫn đầu đã tìm thấy nguồn gốc của nó là một loại virus dơi được tìm thấy trong một hang động gần biên giới Trung Quốc-Myanmar.

Hai loại virus này có chung hơn 96% số gen, nhưng virus dơi không thể lây nhiễm sang người, nó thiếu một protein tăng đột biến để gắn với các thụ thể trong tế bào người. Các coronavirus có protein tăng đột biến tương tự sau đó được các nhóm nghiên cứu độc lập của Quảng Châu và Hồng Kông phát hiện ở con tê tê Malaya, khiến một số nhà nghiên cứu tin rằng có sự sự tái tổ hợp bộ gen giữa virus dơi và tê tê.

Các bác sĩ ở Vũ Hán bắt đầu nhận thấy sự gia tăng số người mắc bệnh viêm phổi bí ẩn từ tháng 12/2019

Nhóm nghiên cứu nhận thấy coronavirus chủng mới, hay SARS-Cov-2, đã có sự đột biến trong các gen chưa từng thấy ở bất kỳ coronavirus nào được tìm thấy ở dơi hoặc tê tê. Đột biến này, theo các nghiên cứu riêng biệt của các nhà nghiên cứu Trung Quốc, Pháp và Mỹ, có thể tạo ra một cấu trúc độc đáo trong protein tăng đột biến của virus để tương tác với furin, một loại enzyme phân bố rộng rãi trong cơ thể người.

Đáng chú ý, một số virus ở người bao gồm cả HIV và Ebola có cùng vị trí phân cắt giống như furin, khiến chúng dễ lây lan.

Tuy nhiên, không có bằng chứng trực tiếp nào cho việc coronavirus nhảy từ động vật sang người vì khoảng cách giữa người và động vật quá lớn, nên nhóm nghiên cứu đề xuất một phương án khác. Bài báo viết, “có thể là một tổ tiên của SARS-CoV-2 đã nhảy sang người, nó có được các đặc điểm gen như được mô tả thông qua sự thích nghi trong quá trình truyền từ người sang người mà không bị phát hiện”.

Sau khi mắc phải, những điều chỉnh này (của virus) sẽ khiến đại dịch bùng phát và tạo ra một cụm trường hợp đủ lớn để kích hoạt hệ thống giám sát đã phát hiện ra nó.

Đáng chú ý, như nhận định của tiến sĩ Francis Collins, giám đốc Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ (NIH), nghiên cứu công bố đã làm giảm đáng kể nếu như không muốn nói nó loại trừ khả năng virus “có nguồn gốc phòng thí nghiệm”.

Thanh Hải