Luật lệ "phải có đàn ông đi cùng" đang giết chết các bà mẹ và trẻ sơ sinh Afghanistan

Phụ nữ Adghanistan bị hạn chế gần như mọi quyền cơ bản của mình

Vào nửa đêm, Zarin Gul nhận ra rằng con gái bà, chị Nasrin, phải đến bệnh viện càng sớm càng tốt. Thế nhưng, vì con rể đang đi làm ở Iran nên bà và con gái chẳng biết phải làm gì khi cơn đau đẻ của Nasrin bắt đầu dữ dội.

Không còn cách nào khác, bà Gul giúp Nasrin lên xe kéo và đi ngay trong đêm. Nắm tay con gái khi chiếc xe kéo xóc nảy trên con đường đất, bà Gul nói rằng bà luôn cầu nguyện họ sẽ không gặp phải trạm kiểm soát của Taliban.

"Tôi cứ nghĩ, giá như chồng của Nasrin ở đây. Giá như tôi có thể xoa dịu nỗi đau của con gái tôi", bà nói.

Tuy nhiên, những lời cầu nguyện của bà đã không được đáp lại. Những chiến binh Taliban phát hiện ra chiếc đèn nhỏ của xe kéo và ra hiệu cho họ dừng lại tra hỏi.

Khi bà Gul sợ hãi giải thích rằng con gái bà bị bệnh và cần được chăm sóc y tế khẩn cấp, họ hỏi tại sao không có đàn ông đi cùng. Mặc dù Gul giải thích rằng chồng của Nasrin đang làm việc ở nước ngoài, nhưng những chiến binh Taliban đã từ chối cho họ đến bệnh viện.

“Tôi đã cầu xin họ, nói rằng con gái tôi sắp chết. Nhưng họ vẫn từ chối. Trong cơn tuyệt vọng, tôi đã nói dối và nói rằng người lái xe kéo là cháu trai tôi và là người giám hộ của chúng tôi. Khi đó, họ mới cho chúng tôi đi qua" - bà Gel kể lại.

Nhưng khi họ đến bệnh viện thì đã quá muộn. Đứa con của Nasrin đã chết trong bụng cô, và tử cung của Nasrin đã vỡ. Các bác sĩ nói rằng Nasrin cần được chuyển đến một bệnh viện khác nên Gul đã giúp con gái cô lên một chiếc xe kéo khác. Trên đường đi, họ bị chặn lại ở 2 trạm kiểm soát của Taliban và mỗi lần đều bị giam giữ trong thời gian dài vì họ đi một mình.

Cuối cùng họ cũng đến được bệnh viện, nhưng Nasrin đã không qua khỏi. “Các bác sĩ nói với tôi rằng do mất quá nhiều máu và tử cung bị vỡ, cả em bé và người mẹ đều đã tử vong. Tôi chôn 2 mẹ con nó cạnh nhau” - bà Gul nói trong nước mắt.

Trung bình mỗi ngày có 24 bà mẹ, 167 trẻ sơ sinh chết mỗi ngày ở Afghanistan

Theo Liên hợp quốc, việc Taliban từ chối cho phụ nữ đến bệnh viện mà không có đàn ông đi kèm, cùng với tỷ lệ tảo hôn ngày càng tăng, khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe kém, đường sá không an toàn và văn hóa coi thường sức khỏe phụ nữ sẽ góp phần làm tăng số ca tử vong ở sản phụ tại Afghanistan.

Theo số liệu chính thức mới nhất của Ngân hàng Thế giới năm 2020, ngay cả trước khi Taliban lên nắm quyền, Afghanistan đã có tỷ lệ tử vong ở sản phụ cao gấp 3 lần so với mức trung bình toàn cầu.

Các chuyên gia cảnh báo rằng sức khỏe của bà mẹ có khả năng sẽ xấu đi hơn nữa, đặc biệt là sau quyết định của Taliban vào tháng 12/2024 về việc đóng cửa mọi chương trình đào tạo y tế dành cho phụ nữ, bao gồm cả nữ nữ hộ sinh.

Theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trung bình có 24 bà mẹ và 167 trẻ sơ sinh tử vong mỗi ngày ở Afghanistan do những nguyên nhân có thể phòng ngừa được. Người ta ước tính rằng hơn 20.000 ngôi làng trên khắp đất nước thiếu các dịch vụ chăm sóc sức khỏe cơ bản, ảnh hưởng đến 14 triệu người.

Một báo cáo gần đây của Tổ chức Phụ nữ Liên hợp quốc ước tình rằng đến năm 2026, nguy cơ tử vong khi sinh con của phụ nữ sẽ tăng 50%.

Nhân viên bệnh viện tại các tỉnh trên khắp Afghanistan đã báo cáo rằng phụ nữ liên tục bị ngăn cản tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe bà mẹ vì họ không có đàn ông đi cùng.

Một chuyên gia y tế tại bệnh viện khu vực Mirwais ở Kandahar cho biết bệnh viện tiếp nhận bệnh nhân nữ từ khắp Kandahar và cả từ các tỉnh lân cận. “Hầu hết đều trong tình trạng nguy kịch và một số tử vong chỉ vì được đưa đến quá muộn. Một số trẻ sơ sinh tử vong trong bụng mẹ, trong khi những trẻ khác tử vong chỉ trong vài phút sau khi sinh”.

Nằm 2024, bệnh viện này đã ghi nhận ít nhất 800 ca tử vong ở bà mẹ và hơn 1.000 ca tử vong ở trẻ sơ sinh.

“Một phụ nữ trẻ đã đến bệnh viện sau khi sinh con bằng taxi nhưng đứa con của cô ấy đã chết do thiếu oxy. Khi tôi hỏi tại sao cô ấy không đến bệnh viện sớm hơn, cô ấy trả lời phải đợi chồng đi làm về bởi cô ấy không có người giám hộ nam nào khác" - y tá Pashtana kể.

Một số phụ nữ nói rằng họ bị từ chối điều trị và kê đơn thuốc vì không có người giám hộ là nam theo cùng. Qandi, một phụ nữ 50 tuổi đã đến phòng khám để khám mắt, cho biết: “Tôi không được gặp bác sĩ hoặc nhận thuốc nếu không có con trai hoặc cháu trai đi cùng”.

Một em bé được sinh ra ở Afghanistan

Một bác sĩ nữ ở tỉnh Nangarhar phía đông cho biết, kể từ khi Taliban lên nắm quyền, phụ nữ không đến gặp bác sĩ trừ khi bệnh tiến triển đến mức không thể chịu đựng được nữa.

“Một lý do là vì khó khăn về tài chính, nhưng đôi khi lý do là vì những người đàn ông trong gia đình bất cẩn và không đưa người phụ nữ đến bác sĩ sớm hơn. Và vì không thể tự đi lại, tình trạng của nhiều phụ nữ trở nên tồi tệ hơn”, cô nói.

Hiện nay, tình trạng thiếu hụt các chuyên gia y tế và nữ hộ sinh có trình độ đang gây nguy hiểm nghiêm trọng đến tính mạng của phụ nữ và trẻ em, đặc biệt là ở các vùng nông thôn nơi có rất ít bác sĩ được đào tạo.

“Hầu hết các đồng nghiệp của tôi đã rời khỏi Afghanistan và điều này đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến ngành chăm sóc sức khỏe tại quốc gia này” - tiến sĩ Sima, người đã chọn ở lại cùng chồng, cũng là một bác sĩ, cho biết. “Cả hai chúng tôi đều là chuyên gia và chúng tôi nhận ra rằng mình sẽ không thể làm công việc này ở nước ngoài nên chúng tôi ở lại để phục vụ đất nước".

Một nữ hộ sinh ở tỉnh Takhar cho biết các viên chức của bộ truyền bá đức hạnh và phòng ngừa tệ nạn của Taliban liên tục quấy rối và làm nhục các nhân viên y tế nữ. “Chúng tôi cố gắng hết sức để làm công việc của mình, nhưng áp lực là không thể chịu đựng được. Nhiều người trong số chúng tôi chỉ muốn nghỉ việc. Đôi khi, họ xúc phạm chúng tôi, tuyên bố rằng trang phục của chúng tôi là "phi Hồi giáo".

“Một ngày nọ, khoa cấp cứu của chúng tôi quá tải bệnh nhân. Khu vực đó chỉ dành cho phụ nữ, và nam giới không được phép vào. Nhưng những kẻ thực thi Taliban đã xông vào và bắt đi 3 nữ y tá, tuyên bố rằng đồng phục của họ không phù hợp. Chúng bắt họ ký vào một bản cam kết mặc quần áo dài hơn trước khi thả họ ra. Ngay cả trong những trường hợp khẩn cấp liên quan đến tính mạng, thay vì để chúng tôi điều trị cho bệnh nhân, chúng lại bắt giữ chúng tôi vì trang phục ngành y của chúng tôi".

Thảo Nguyễn (theo Guardian)