Lũ lụt năm nào cũng thế, quen rồi!

Ít ai biết rằng, có một xóm làng “bên sông” tồn tại ngay thành phố Quy Nhơn. Đó là đoạn hạ nguồn dòng sông Hạ Thanh (khu vực 5, phường Nhơn Bình).

Xóm thôn nằm ven sông, giữa cánh đồng, nên người dân quanh năm sống bằng nghề làm nông và chài lưới. Nước sông biêng biếc xanh lên xuống theo thủy triều, thiên nhiên hào phóng ban cho họ những mẻ lưới đầy ắp cá tôm, những cánh đồng chín vàng no ấm. Những triền lau, cỏ bông bạc ven sông nở theo mùa, đung đưa theo gió, người đi qua cảm nhận được sự thanh bình và thơ mộng của bức tranh nơi đây. Cho đến mùa bão lũ.

Người dân nhiều miền đất nước buộc phải biết sinh tồn qua các mùa lũ - Ảnh minh họa

Phần lớn nhà ở đây là những ngôi nhà cấp bốn, lợp ngói hoặc tôn đã ngả màu thời gian, tường cũ rêu phong nhỏ thấp. Lại có những ngôi nhà tạm bợ che bằng tôn của cư dân miền biển ẩn sau rặng đước um tùm. Mùa mưa tới, dòng sông quanh năm xanh biếc hiền hòa bỗng ngả màu đục đỏ, nước chảy xiết, dâng lên tràn qua đôi bờ. Cả dòng sông, cánh đồng, con đường ngập trong nước mênh mông. Nước tràn qua đường, tràn cả vào nhà dân.

Lũ nhỏ thì chỉ vô sân, lớn hơn thì vào nhà lấp xấp bàn chân, lớn nữa thì dâng tới cái giường, cái bàn. Nhà nào thấp thì nước ngập cả thước. Nước dâng theo những cơn mưa tầm tã, đọng lại mấy ngày rồi mới chầm chậm rút đi. Người đi qua nhìn thấy những xóm nhà chìm trong nước mà nhói lòng thương những kiếp đời lam lũ. 

Nhưng lạ một điều là, người dân ở đây, dường như không than vãn gì. “Sống chung với lũ, quen rồi!”, họ nói thế khi nghe ai đó “thương vay” tình cảnh của họ. Năm nào cũng thế. Nước dâng thì trữ ít đồ ăn, kê đồ đạc lên cao. Nước rút thì lại hạ xuống, dọn dẹp rửa sạch phơi phóng. Nhà nào cũng sắm sẵn một chiếc sõng, nước lên thì phương tiện đi lại chủ yếu nhờ vào chiếc sõng này. Miễn là lũ đừng lên cao ngập nóc nhà cuốn trôi mọi thứ. Còn lại thì cứ vậy mà sống thôi. Quen rồi. 

Kể ra nước lụt dâng lên, lại bắt được nhiều cá. Thanh niên trai tráng chèo sõng thả lưới giữa đồng. Cá trôi lụt từ thượng nguồn về rất nhiều, có những con to bằng bắp chân. Mùa lụt cũng là mùa cá rô béo múp. Bắt được mẻ cá rô vảy óng xanh loáng nước nhảy đành đạch, đốt lên bếp lửa, dùng xiên tre mà nướng. Mùi cá rô cháy xém bốc lên thơm nức mũi. Đập sạch lớp ngoài, làm chén nước mắm ớt thật cay, xắt thêm ít rau răm rồi dằm cá vào, béo ngọt thơm cay hòa quyện. Mùa lũ cũng là mùa cua, cua vừa nhiều vừa sạch, bắt được mẻ cua về giã, nấu mẻ cua tươi béo ngậy thơm lừng.

Người dân vùng này còn có sở thích làm mắm cua chua. Cua giã nhỏ lấy nước, hòa vào ít muối, để một buổi rồi mới nấu với hành, ớt, thêm ít măng tươi, đặc biệt nếu có chút lá gừng sẽ càng dậy mùi. Mùi thơm bay từ xóm trên xuống xóm dưới, thức dậy mọi giác quan. Ăn với cơm gạo đồng thơm nức, ngày đông tháng giá cứ thế đi qua.

Hôm trước nhà cô Ba xóm trên đón dâu. Đón ngay đúng ngày nước lũ dâng. Xe đưa dâu cứ đậu trên đường lớn. Họ hàng mặc vest đúng kiểu ngày trọng đại, cô dâu áo dài đỏ đội khăn đóng, trang điểm xinh đẹp rỡ ràng. Sõng của xóm lần lượt chèo tới, các cụ lớn được dìu từng bước xuống sõng, thật cẩn thận để khỏi trượt chân rơi xuống nước. Cứ thế mà đón dâu trong biển nước mênh mông.

Ngày lành thì rước dâu thôi, phải duyên nhau thì về. Mai này có thế nào, thì ngày rước dâu đặc biệt này sẽ không bao giờ phai mờ trong ký ức của hai họ và người dân trong xóm.

Những năm gần đây, nước dâng cao hơn... - Ảnh minh họa

Những năm gần đây, con nước lên nhanh hơn, dâng cao hơn. Nước dâng tới cửa sổ - mực nước mà trước đây chưa từng có. Những gương mặt người thấp thỏm theo con nước. Đêm trắng theo mực nước lên để dấu vách tường. Cả nhà túm tụm trên chiếc giường kê cao lạnh lẽo ẩm thấp mà dõi theo tiếng mưa ào ạt ngoài trời, mong trời đừng mưa nữa. 

Mùa mưa rồi cũng qua, lũ rồi cũng qua. Lại xuống đồng bắt đầu một mùa vụ mới. Lại xuôi theo sông bắt tôm bắt cá. Năm nào cũng thế. Quen rồi… 

An Duyên