“Với những ca khó, tiên lượng xấu, quá khả năng xử lý ở tuyến xã, vợ chồng tôi cứ chở đi, còn nước còn tát. Suy nghĩ duy nhất của vợ chồng lúc đó là làm sao kịp cứu, không kiêng dè cũng không nghĩ đến xe cộ hư hỏng hay phải vất vả… rửa xe. Ngày xưa phải khiêng cáng, võng một đoạn ra xe hoặc phải nhờ đến xe máy cày mới trị nổi những hố sâu trên đường, mà người ta còn cố và vượt qua được. Con người với nhau mà, hơn nữa đây là công việc mình đã chọn. Mạng người đều quý, đây lại là mẹ bầu, con thơ” - anh Hà Phẩm Chất chia sẻ.

Con đường từ nhà ra trạm y tế xã có khi chỉ một quãng ngắn, nhưng quan niệm cổ hủ rằng phải sinh tại nhà đã khiến người ta phải mất 10 năm, 20 năm thậm chí qua nhiều thế hệ sản phụ mới tới được. Đây là vấn đề khá phổ biến với đồng bào dân tộc ít người và Ia Mơ không là ngoại lệ. 

Khi người phụ nữ vào thai kỳ, quyền quyết định vượt cạn ở đâu, như thế nào đều tùy thuộc vào mẹ ruột (chế độ mẫu hệ). Để rồi mỗi lần sinh nở của sản phụ trẻ chính là một trận chiến dằng dai giữa mới và cũ, trẻ và già, giữa những chiến sĩ áo trắng với bóng đêm hủ tục. Nhiều người vẫn chủ quan: “Xưa giờ toàn sinh tại nhà có sao đâu?”. Khi đó, sự khỏe mạnh, an toàn của mẹ và bé tùy thuộc vào những chiếc áo blouse trắng vượt rừng băng suối đã đến kịp chưa. Đến kịp để đỡ bé, đỡ nhau, ngăn việc cắt rốn bằng dao kéo rỉ sét hay cây nứa bị bám bẩn khiến gây nhiễm trùng, để ngăn đứa bé vừa được sinh ra đã bị dội ào nước lạnh trong khi mới rời bụng mẹ với thân nhiệt đến 37 độ C.

Ngày ấy, người làng Krông nhìn bốn người lạ mặt đi xe máy chở kỉnh lỉnh nào ấm nước, gối mền, bình thủy, chai sữa em bé… đến, không giấu được sự ngạc nhiên, nhưng rồi họ cũng chẳng mấy quan tâm. Xứ núi Kẹp suối Mơ này rừng thiêng nước độc, bệnh sốt rét đến như cơm bữa, sự thiếu thốn thì trăm bề: thiếu nước sạch, không điện, không sóng điện thoại… những người lạ kia, liệu trụ được mấy ngày?

Bụi đất giăng đỏ người, tất cả dường như đã mệt rũ, đứa bé trong lòng người mẹ trẻ quấy khóc. Sẵn có bóng cây kơ nia đầu làng, nhóm bốn người dừng lại nghỉ chân. Khi người mẹ trẻ ngồi sụp xuống cho con bú thì cũng là lúc giọt nước mắt của người đàn ông đứng tuổi lăn dài. 

Người đàn ông đứng tuổi ấy là ba của chị Thư Loan. Thấy con gái mới sinh còn non tháng đã chọn con đường khó cho mình, bố mẹ chị Thư Loan xót xa nhưng không thể ngăn cản, nhất là khi con gái tha thiết muốn về Trạm Y tế xã Ia Mơ công tác để được gần chồng. Thời điểm năm 2003 đó, anh Phẩm Chất đang đóng quân tại Đồn Biên phòng Ia Púch (thuộc Bộ Chỉ huy Biên phòng tỉnh Gia Lai), cách Trạm Y tế xã Ia Mơ khoảng 20km. Thỉnh thoảng vợ chồng gặp nhau nhờ chương trình quân dân y kết hợp, anh Chất cũng là y sĩ ở Phú Thọ trước khi vào Tây Nguyên.

Ca đầu tiên sau bữa cơm đầu chị Thư Loan nhận việc là ca khó (ngôi ngang, sa dây rốn), giờ đứa bé ấy đã trở thành một người mẹ và là một trong những cô đỡ thôn bản giỏi, đầy tâm huyết với sứ mệnh “mị viu nạ pră” (tiếng Gia Rai, có nghĩa “mẹ tròn con vuông”).