Lớn lên với vại cà muối

Món ăn gắn bó nhiều nhất với tuổi thơ tôi hẳn là vại cà muối mặn. Vốn sinh ra và lớn lên vùng đồng bằng chiêm trũng, nhà tôi quanh năm chỉ trông chờ 2 vụ lúa chiêm - mùa và 1 vụ đông. Dù ba mẹ tôi chăm chỉ làm việc, chẳng bao giờ để đất nghỉ ngơi, nhưng ngày xưa cứ đến tháng giáp hạt vẫn đói “hoa cả mắt”.

Lúc ấy, niềm hạnh phúc đơn giản đến khó tin: trong nhà có tô cà muối mặn ăn với cháo, khoai luộc vẫn thấy ngon.

Chẳng riêng gì tôi, hầu hết những người sinh ra, lớn lên ở làng, thập niên 1970-1980, ai mà chẳng từng xì xụp tô canh cua rau đay ăn với cà nén giòn tan, mặn chát.

Cứ thế theo thời gian, người nhà quê lớn lên, trưởng thành; để giờ lập nghiệp nơi phố thị phồn hoa, đôi lúc lại hoài niệm về một thời niên thiếu gắn bó với mẹ cha, cùng gia đình đi qua những ngày khốn khó ấy.

Trong cuộc sống hiện đại với nhiều món ăn ngon đa dạng, phong phú và độc đáo; chẳng hiểu sao vại cà muối mặn vẫn xuất hiện trong góc bếp hiện đại của tôi. Có lẽ, vì món cà muối luôn là “tri kỷ” đi liền với canh cua. Một món ăn đủ để xoa dịu cái nắng oi ả của mùa hè, để đôi khi trong vô thức, đi ăn nhà hàng sang trọng, tô canh cua nóng hổi bưng ra đang nghi ngút khói, tôi vẫn sực nhớ ra thiếu thiếu gì đó và gọi phục vụ: “Cho chúng tôi thêm dĩa cà pháo mắm tôm”.

Muối cà tưởng đơn giản, nhưng không có “tay muối” có thể hỏng cả vại cà. Mà tôi thực sự cảm phục trước những chu đáo, lo toan và cầu kỳ trong các khâu chế biến của các bà, các mẹ. Một món ăn bình dân là thế mà các bà, các mẹ lúc nào cũng tỉ mỉ, cầu kỳ, dồn biết bao tâm huyết để làm ra. 

Mẹ tỉ mỉ lựa từng trái cà để muối

Về quê, tôi vẫn mê ăn cơm với canh rau và cà muối mặn. Mẹ tôi, chu đáo từ khâu cắp cái rổ ra đồng hái cà. Mẹ kỹ lưỡng lựa từng trái. Cà để nén phải đảm bảo những trái nhỏ đều nhau, vỏ mỏng, cùi dày, ít hạt. Nếu trái non quá, khi nén sẽ bị mềm và dễ hư. Nếu lựa trái già quá sẽ dai, nhiều hạt, ăn sẽ khó tiêu, ảnh hưởng đến sức khỏe. 

Hiện nay khoa học kỹ thuật bùng nổ, sự lai tạo các giống cây trồng cho năng suất cao, những trái cà to như cái chén. Nhưng mẹ tôi vẫn chuộng loại cà pháo trái nhỏ hơn viên bi một chút. Loại cây thấp lè tè, nhưng rất sai trái.

Tới mùa thu hoạch, cà sẽ được hái bằng tay, mang về đổ ra cái nia và mang đi phơi dưới nắng rực rỡ của mùa hè. Khi những chiếc tai cà héo đi, mẹ mới mang vào để bẻ tai cà, nhất định không dùng dao, nếu phạm quả cà, khi nén sẽ hỏng ngay.

Chiếc vại dùng để nén cà được ba tôi mua tận Bát Tràng từ năm nào, giờ chẳng ai trong nhà còn nhớ rõ. Chiếc vại ấy tồn tại từ hết mùa cà này qua mùa cà khác. Ngay cả cục đá dùng để nén cà đã qua bao mùa mưa nắng, qua bao năm đói kém, đến giờ vẫn ở đó.

Chúng tôi cứ thế mà lớn lên, gắn bó với vại cà muối mặn; để rồi có thưởng thức bao món ngon, bao đặc sản vùng miền, về lại chốn quê nhà, dọn mâm cơm lên, tôi chạy xuống góc bếp để lấy tô cà. Bữa ăn ngon nhất chính là giây phút quý báu bên cạnh mẹ cha và hưởng trọn vẹn hương vị dung dị của quê nhà. 

Nguyễn Thắm