Loạn sách tham khảo cho học sinh

Học thế nào cho hiệu quả là mối quan tâm hàng đầu của các bậc phụ huynh và học sinh. Chính vì thế, bên cạnh sách giáo khoa (SGK) được trang bị theo đúng quy định của Bộ GD-ĐT, việc lựa chọn thêm sách tham khảo (STK) là điều rất cần thiết, giúp học sinh bổ sung, mở rộng thêm kiến thức.
Tuy nhiên, STK đang là vấn đề đáng... phàn nàn, cả về chất lượng, giá cả lẫn hiệu quả mà nó đem lại.

Học sinh trước một "rừng" sách tham khảo.

Thị trường đang bị thả nổi

Theo ghi nhận của chúng tôi tại TP.HCM, thị trường STK đang bị bỏ lỏng quản lý. Nội dung các quyển sách này đang là sự mượn và sao chép qua lại lẫn nhau… Nhưng hiện các loại sách này vẫn được bày bán tràn lan ở các nhà sách đến các tiệm sách nhỏ lẻ.

Tại Nhà sách Văn Lang (Q.Gò Vấp), nhiều phụ huynh lúng túng chọn lựa STK trước 3 dãy kệ sách với hàng trăm đầu sách các loại. Chị Trần Thảo Cang, có con đang học tại Trường Tiểu học Lương Định Của phân trần: “Đứng cả buổi mà chưa biết mua quyển nào cho cháu. Cô giáo yêu cầu cháu mua thêm STK bài tập Anh văn 5 (theo chương trình mới) để rèn luyện khả năng viết, tôi nghĩ cứ lên nhà sách là mua nhưng không ngờ nhiều quá chẳng biết cuốn nào là tốt, cuốn nào phù hợp với yêu cầu của cô giáo. Hôm qua tôi đi một mình nên không dám mua, nay dắt cháu theo để cháu chọn, nhưng hai mẹ con cũng không biết mua cuốn nào. Tôi đếm sơ sơ trên 3 kệ cũng không dưới 15 đầu sách các loại của môn tiếng Anh”.

Hiện tượng cùng một NXB, cùng tác giả nhưng đứng tên nhiều sách với nội dung gần giống như nhau là điều khá bình thường trong thị trường STK hiện nay. Tại quầy bán STK văn lớp 12 của Nhà sách Nhân Văn (Q.Bình Thạnh) chúng tôi đếm có đến khoảng 70 đầu sách khác nhau với những cái tên “rất kêu” như: Rèn kỹ năng cảm thụ thơ văn; 200 bài và đoạn văn hay; Bồi dưỡng văn năng khiếu; Hướng dẫn học và giải chi tiết ngữ văn 12… khiến người mua hoa mắt. Đặc biệt, nội dung các cuốn 150 bài văn hay lớp 11 (NXB ĐH Quốc Gia TP.HCM); 166 bài làm văn chọn lọc lớp 11 (NXB ĐHQG Hà Nội) và cuốn 162 bài văn chọn lọc lớp 11 (NXB Đà Nẵng) đều có đề bài về các tác phẩm giống hệt nhau và cùng của một tác giả tên Thái Quang V.

Môn văn học là thế, STK môn toán thì còn ‘khủng” hơn. Theo nhân viên nhà sách, các loại bài tập nâng cao, ôn tập, của môn toán có không dưới 150 đầu sách. Do đó, sự trùng lặp cũng không phải là hiếm. Điển hình là cuốn Phương pháp giải toán hình học - Tự luận và trắc nghiệm giống hệt bài 6 và 9 (trang 15) cuốn Phương pháp giải toán hình học giải tích trong mặt phẳng của tác giả Lê Hồng Đức.

Điều đó giải thích vì sao, phụ huynh và học sinh cảm thấy hoang mang vì không biết lựa chọn quyển STK nào cho thật hiệu quả.

Trao đổi về vai trò của nhà trường và giáo viên trong việc hướng dẫn học sinh dùng STK, một hiệu trưởng khẳng định: Về lí mà nói, sách tham khảo không phải là “pháp lệnh” nên nguyên tắc là không có chuyện bắt buộc HS phải trang bị và GV phải có trách nhiệm tư vấn, hướng dẫn. Việc đẩy trách nhiệm tư vấn nội dung cho giáo viên và nhà trường, về tình thì ổn, vì nhiều thầy cô tâm huyết khi tìm đọc, thấy hay, sẵn sàng giới thiệu cho học trò. Nhưng nếu quy trách nhiệm hướng dẫn học sinh dùng STK cho thầy cô thì lại không đúng.

Nhà trường và giáo viên không phải là người làm sách. Còn chuyện cuốn sách đó được cơ quan chức năng thẩm định nội dung giáo dục, chất lượng và tính định hướng cho học sinh hay chưa, nhà trường không thể biết.

Không ai kiểm soát giá và chất lượng sách

Theo lãnh đạo một nhà xuất bản khu vực phía Nam, cho đến thời điểm này, cả nước vẫn chưa có một đơn vị, một ban nào đánh giá chắc chắn quyển STK này có giá trị, nội dung kiến thức tốt hơn quyển STK kia. Vì mỗi quyển sách đều có những ưu điểm, nhược điểm riêng của nó.

“Chúng ta không thể phủ nhận rằng có những cuốn STK rất có giá trị, đáng được trân trọng vì đó là tâm huyết và kinh nghiệm quý báu của những nhà sư phạm qua nhiều năm đúc kết. Nhưng cũng có những quyển sách chỉ là sự “lắp ghép” thô thiển giữa những đầu sách này với đầu sách khác, mang nặng tính lợi nhuận, làm ảnh hưởng ít nhiều đến uy tín của đội ngũ biên soạn sách. Chính vì thế, đội ngũ giáo viên các trường nên là những người gợi ý để học sinh mua STK cho phù hợp” - vị này chia sẻ.

Anh Nguyễn Ngọc Chánh, phụ huynh em Nguyễn Hoàng Việt, học sinh Trường THPT Nguyễn Hiền (Q.11) thắc mắc: “Tôi không biết giá STK có chịu sự kiểm soát của một ban, ngành nào không. Nhưng tôi có cảm tưởng giá cả sách là do chủ biên và NXB thích thì đặt. Nhiều quyển sách muốn mua cho cháu nó nhưng mắc quá không thể nào kham nổi”.

Theo ghi nhận của chúng tôi tại các nhà sách trên địa bàn TP.HCM, giá STK thật sự là rất đắt, nhiều quyển giá bán cao gấp đôi cả một bộ SGK. Điển hình như quyển Giảng văn chọn lọc văn học Việt Nam (NXB Văn Học) có giá 99.000đ; Những bài văn chọn lọc 12 (NXB ĐHQG Hà Nội) giá bán 54.500đ; Phân dạng và phương pháp giải nhanh bài tập trắc nghiệm hóa học 12 hữu cơ - Ôn thi tú tài, luyện thi ĐH-CĐ (NXB ĐHQG TP.HCM), 372 trang, giá bán 585.000đ; Hệ thống kiến thức toán học và Anh ngữ để theo học các trường ĐH quốc tế (NXB Giao thông Vận tải), 612 trang, giá bán 122.000đ …

Trong khi đó, bộ SGK lớp 12 gồm 25 cuốn, giá khoảng hơn 250.000đ; bộ SGK lớp 11 gồm 25 cuốn, giá khoảng 240.000đ; bộ SGK các lớp 5 đến lớp 9 thì chưa quá 200.000 đồng…

Thực tế cho thấy, thị trường STK hỗn loạn đã gây bối rối cho học sinh. Chính vì vậy, khi mua sách, phải lựa chọn và cân nhắc thật kỹ.

Theo cô Ánh Mai, Hiệu trưởng Trường THPT Võ Trường Toản (Q.12) thì các loại STK chỉ mang tính chất tham khảo, bổ trợ. Nội dung và khối lượng kiến thức chung chủ yếu vẫn nằm trong SGK. Do đó, cách tốt nhất là trong quá trình học, đọc sách, chỗ nào chưa hiểu hoặc nghi ngờ, học sinh nên trao đổi trực tiếp với giáo viên bộ môn của mình.

Giáo viên cũng nên hướng dẫn cho học sinh chọn mua STK đáng tin cậy. Nhờ đó, các em vừa tiết kiệm thời gian cho việc ôn tập, vừa tránh hoang mang, và cuối cùng là đạt kết quả cao nhất trong học tập.

Về phía nhà quản lý, nhất thiết phải kiểm duyệt kỹ khâu xuất bản và kiểm soát chặt chẽ thị trường này.

T. Nguyễn