Lo ngại nguồn nhân lực vừa thừa, vừa thiếu khi bước vào "kỷ nguyên vươn mình"

Ngày 1/3, Trường Đại học Hoa Sen tổ chức buổi trò chuyện chuyên đề với chủ đề “Hạn chế, lợi thế của Việt Nam và người Việt trong việc xây dựng và hình thành nhân lực đáp ứng yêu cầu của giai đoạn mới”.

Tiến sĩ Phan Thị Việt Nam - Phó hiệu trưởng Trường Đại học Hoa Sen - cho rằng, để hiện thực hóa các mục tiêu của Việt Nam, cụ thể là thoát khỏi nước có mức thu nhập trung bình thấp vào năm 2025, đạt thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và thu nhập cao đến năm 2045, tốc độ tăng trưởng thu nhập bình quân đầu người khoảng 7%/năm đến năm 2030, thì sự đột phá về nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao là một trong những yếu tố then chốt.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng, thị trường lao động nước ta vẫn chưa theo kịp với tốc độ và yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, tính thích ứng, chủ động, linh hoạt còn thấp.

Theo báo cáo của Tổng cục Thống kê năm 2022, tỷ lệ lao động Việt Nam có kỹ năng chuyên môn chưa đến 30% và chỉ 10% người lao động Việt Nam đáp ứng được yêu cầu trong bối cảnh nền kinh tế số.

Dù chỉ số vốn nhân lực của Việt Nam có sự cải thiện trong các năm vừa qua, kỹ năng của lao động Việt Nam được đánh giá còn nhiều hạn chế, xếp thứ 47/60 thị trường lao động toàn cầu, và xếp cuối cùng trong số 11 quốc gia thuộc khu vực Châu Á - Thái Bình Dương.

Nguồn nhân lực Việt Nam được nhận định là “vừa thừa - vừa thiếu”, thừa về số lượng nhân công giá rẻ, nhưng lại thiếu lực lượng tay nghề chuyên môn cao. Trình độ ngoại ngữ của lao động Việt Nam chưa cao nên gặp nhiều khó khăn trong quá trình hội nhập quốc tế.

Nhà trường bắt tay với doanh nghiệp giúp sinh viên ra trường có thể đáp ứng ngay các yêu cầu của doanh nghiệp - Ảnh: N.L

Theo bà, với nỗ lực nâng cao chất lượng đào tạo, giúp sinh viên ra trường có thể đáp ứng ngay các yêu cầu của doanh nghiệp, giảm thiểu thời gian phải đào tạo thêm, đào tạo lại, việc hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp trong đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao luôn được chú trọng phát triển.

Cụ thể, doanh nghiệp cùng tham gia vào việc xây dựng chương trình đào tạo, tổ chức đào tạo và đánh giá người học, định hướng nghề nghiệp cho sinh viên, tiếp nhận sinh viên thực tập và sinh viên tốt nghiệp.

Bà Tôn Nữ Thị Ninh - Chủ tịch Quỹ Hòa bình và Phát triển TPHCM - cho rằng, Việt Nam và người Việt có nhiều lợi thế để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao như: chính sách đối ngoại linh hoạt, chủ trương chính sách của Nhà nước Việt Nam thu hút FDI và thúc đẩy xuất khẩu (độ mở của nền kinh tế); cục diện sản xuất và xuất nhập khẩu liên quan đến Châu Á nói chung, Trung Quốc và Đông Nam Á nói riêng cũng là lợi thế cho Việt Nam.

Ngoài ra, việc tham gia nhiều hiệp định thương mại song phương và đa phương cũng tạo cơ hội phát triển cho nguồn nhân lực; quy mô thị trường lao động, mức độ đào tạo và chi phí nhân công cũng là điểm cộng lớn.

Bà đánh giá cao lao động Việt Nam bởi đức tính chăm chỉ, cầu tiến, cởi mở, có kỉ luật, tiếp thu nhanh…

Nhà ngoại giao Tôn Nữ Thị Ninh chia sẻ với giảng viên và sinh viên tại sự kiện - Ảnh: Nguyễn Loan

Tuy nhiên, chúng ta còn nhiều hạn chế cần khắc phục. Trong đó, có thể kể đến nhiều vấn đề, như: thiếu cơ sở, trung tâm đủ quy mô và hiệu quả để đáp ứng đúng mức và kịp thời nhu cầu về nhân lực kỹ thuật và công nghệ, đặc biệt là liên quan đến bán dẫn và AI; cách thức dạy và học chưa đáp ứng đúng mức và hiệu quả yêu cầu của giai đoạn mới, chưa phát huy khả năng phân tích và tổng hợp, khả năng so sánh và đánh giá, tư duy phản biện, chưa cập nhật kiến thức hiểu biết theo xu thế hiện hành hạn chế về vận dụng AI.

Ngoài ra, trình độ ngoại ngữ của phần lớn đội ngũ lao động chưa đáp ứng yêu cầu của thị trường; kiến thức hiểu biết về thế giới còn hạn chế cũng là yếu điểm lớn.

Tinh thần thái độ và phương pháp làm việc của nhân lực Việt Nam nhìn chung vẫn còn thiếu tự tin và chủ động trong quan hệ với cấp trên, thiếu cái nhìn tổng thể, hệ thống, lập luận và trình bày vấn đề thiếu logic, chặt chẽ; ít khi đề xuất sáng kiến, chủ trương…

Nguyễn Loan