"Life is beautiful": Tình yêu và hy vọng

Trong một năm mới với bộn bề âu lo, người ta có xu hướng lắng lại và tìm đến những tác phẩm nghệ thuật mang thông điệp tích cực, ca ngợi tình yêu cuộc sống. Một trong những bộ phim kinh điển đáp ứng đầy đủ các tiêu chí này là Life is beautiful (tức La vita è bella trong tiếng Ý). Đúng như tên gọi, tác phẩm do Roberto Benigni đạo diễn chất chứa đầy sự lạc quan. Nó khiến nhiều người mỉm cười, sau đó lại lắng đọng với những thông điệp đầy ý nghĩa.

Sự lạc quan trong nghịch cảnh

Ra mắt năm 1997, bộ phim xoay quanh Guido (Roberto Benigni đóng), người đàn ông Ý gốc Do Thái lanh lợi, yêu đời. Anh lên thành phố tìm việc, vô tình gặp và yêu cô giáo Dora (Nicoletta Braschi). Thế nhưng, cô nàng dễ thương này đã đính hôn với một người đàn ông giàu có. Guido không bỏ cuộc mà vẫn tiếp cận người đẹp bằng những hành động cưa cẩm đáng yêu, táo bạo. Cuối cùng, chàng trai đã giành được trái tim của người thương, rồi họ trở thành vợ chồng. Một bé trai đáng yêu tên Joshua (Giorgio Cantarini) ra đời như trái ngọt của mối tình. Cuộc sống cứ thế êm đềm trôi, ngỡ như hạnh phúc bất tận.

Sau nhiều thập niên, Life is beautiful vẫn gây xúc động với nhiều khán giả đương đại bởi thông điệp về sự yêu đời, tình phụ tử vĩ đại ẩn sau một lời nói dối

Tuy nhiên, nửa sau của Life is beautiful mới thật sự biến nó thành tuyệt tác điện ảnh. Khi phát xít Đức chiếm miền Bắc Ý vào năm 1944, cha con Joshua, Guido cùng người chú Eliseo (Giustino Durano) bị đưa vào trại tập trung người Do Thái. Điều kiện sống khắc nghiệt, cái chết luôn chực chờ. Dù là người Ý, Dora vẫn tự nguyện đến trại tập trung để được gần gia đình. Tuy vậy, cô không gặp chồng con lần nào do quy định nam và nữ sống biệt lập.

Để che chở con trai khỏi hiện thực tang thương, Guido nói dối cậu bé rằng những chuyện trong trại tập trung là một trò chơi. Họ sẽ được điểm khi thực hiện một số hoạt động nhất định. Bất cứ hành động khóc, đòi ăn, phàn nàn nào của Joshua đều khiến hai bố con bị trừ điểm. Người nào đạt 1.000 điểm sẽ chiến thắng với phần thưởng là một chiếc xe tăng. Cậu bé mải mê theo đuổi trò chơi và sống sót giữa chốn địa ngục trần gian.

Roberto Benigni lấy cảm hứng kịch bản từ câu chuyện của Rubino Romeo Salmonì trong cuốn sách In the end, I beat Hitler. Ngoài ra, ông còn xây dựng chuyện phim từ hồi ức của cha mình là Luigi Benigni, một thành viên của quân đội Ý. Ông Luigi phải trải qua hai năm trong trại lao động của phát xít, sau đó kể lại trải nghiệm của mình theo cách hài hước để con cháu không sợ hãi. Vì thế, Life is beautiful mang đến sự chân thật trên màn ảnh dù bản thân Roberto Benigni không phải người Do Thái.

Sự lạc quan và dí dỏm là những gì nhà làm phim Ý mang lên màn ảnh. Ở trại tập trung, người cha khéo léo giải thích nhiều sự kiện bi thảm theo hướng hài hước nhằm che mắt cậu con trai. Sự biến mất của những cậu bé sau khi bị phát xít giết hại được cho là vì chúng đang trốn để kiếm điểm trong trò chơi. Mệnh lệnh của những tên lính Đức được phiên dịch theo hướng hài hước để Joshua lầm tưởng rằng bọn này đang tường thuật nội quy trò chơi. 

Để thông báo cho vợ rằng hai cha con vẫn an toàn, Guido khéo léo gửi một bản nhạc như cách liên lạc bí mật. Sự nhạy bén của người đàn ông này cũng nhiều lần giúp hai cha con thoát khỏi tình huống hiểm nghèo, như phân cảnh ở bữa ăn mà cậu bé suýt làm lộ thân phận. 

Ở trại tập trung, bằng tình yêu con và sự nhanh trí, người cha khéo léo giải thích nhiều sự kiện bi thảm theo hướng hài hước nhằm che mắt con trai

Nửa đầu của bộ phim ít được nhớ đến hơn nhưng có vai trò quan trọng để khán giả yêu các nhân vật và hiểu được cá tính của họ. Guido hiện lên như một chàng trai hoạt bát, yêu đời, cực kỳ lanh trí để nghĩ ra những cách thức giải quyết vấn đề. Nhưng ông dùng sự lanh trí đó không phải cho những trò khôn vặt mà hướng đến cái đẹp trong cuộc sống. Một con người như vậy đã được tưởng thưởng bằng tình yêu của người con gái mà ông thầm thương trộm nhớ. Chỉ có một người lạc quan đến thế mới đủ sức bất chấp nguy hiểm để nghĩ ra những lời nói dối đáng yêu giữa chốn lao tù.

Nước mắt sau  nụ cười

Có người từng nói hài là tận cùng của bi kịch. Với Life is beautiful, triết lý này không thể nào thấm thía hơn. Đằng sau sự tếu táo, hài hước của Guido ở trại tập trung, khán giả cảm nhận được nỗi đau tận cùng của thời cuộc. Phim có những phân cảnh nửa bi nửa hài, như khi Guido vừa phải mang khối nặng 100kg vừa phải cố nghĩ ra lời nói dối để thuyết phục con trai tiếp tục cuộc chơi.

Trailer phim Life is beautiful:

“Đi tắm” - một cụm từ quá đỗi bình thường - trở thành thanh âm gây rùng mình ở trại giam, bởi nó gắn liền với cái chết. Những người xấu số sẽ bị lùa vào buồng khí độc. Phim không dùng nhiều từ ngữ giải thích lịch sử hay mô tả cảnh chiến trận nhưng vẫn nêu bật được nỗi đau qua lăng kính của những người bình thường như vợ chồng Guido.

Khán giả dõi theo những hành động cùng nụ cười tươi của Guido nhưng cũng không khỏi hồi hộp e ngại chúng có thể tắt ngấm bất kỳ lúc nào. Những nụ cười ấy giống như tấm lá chắn cho cậu con trai thơ dại mà nếu chúng mất đi thì Joshua nhiều khả năng sẽ rơi vào hoảng loạn. Trong một câu chuyện mà người cha không mấy khi nói trực diện tình cảm dành cho con trai, người xem vẫn có thể cảm nhận sự vĩ đại và phi thường.

Tình cảm của Guido và Dora cũng mang lại cho bộ phim nhiều phân đoạn dễ thương và ấm áp

Phân cảnh đau xé lòng trong phim là khi Guido bị tên lính dẫn đi, với khẩu súng chĩa vào sau lưng. Trước đó, ông đã dặn con trai phải nấp kỹ, như một yêu cầu trong trò chơi. Vô tình bắt gặp ánh mắt của con từ chỗ trốn, Joshua nháy mắt như một lời nhắn nhủ tinh nghịch. Anh cũng làm điệu bộ bước đi hiên ngang như thể mình vẫn đang trong “cuộc chơi”. Cho đến giây phút cuối cùng, người cha đó vẫn hoàn thành vai diễn và lời nói dối vĩ đại của mình. Đó có thể là một trong những khoảnh khắc xúc động nhất lịch sử điện ảnh.

Tình cảm của Guido và Dora cũng mang lại cho bộ phim nhiều phân đoạn dễ thương và ấm áp. Ở giai đoạn đầu, khi anh chàng còn tán tỉnh cô nàng, bộ đôi khiến khán giả thích thú dõi theo chuyện tình. Sự bộc trực, nhanh trí của Guido cũng như cách anh trìu mến gọi Dora là công chúa tạo ra sự lãng mạn đúng chất yêu đương cuồng nhiệt của người Ý.
Về sau, tình yêu của họ gắn liền với trách nhiệm dành cho gia đình, con cái. Phân cảnh Dora gặp lại con sau muôn vàn gian nan cũng đầy cảm xúc như chính hành trình trước đó. Ngoài đời, Roberto Benigni và Nicoletta Braschi là vợ chồng nên họ không khó lột tả tình cảm trước ống kính.

Ân Nguyễn