Ký ức về bài thơ viết trong đêm 17/2/1979

Tầm 9 - 10g đêm, thay vì kết thúc chương trình, trên màn hình ti vi lại chạy dòng chữ yêu cầu chờ tin cuối. Ba tôi đang lui cui gì đó ở phòng ngoài chợt nói: “Coi chừng lại có chiến tranh”. Đúng giây phút đó, trên đài vang lên bản tin lính Trung Quốc tràn sang biên giới. Tôi, khi đó là con bé 13 tuổi, đứng bất động trong tư thế chênh vênh trên thành giường vì đang mắc mùng. Không khí trong nhà tự dưng như đông đặc, nghẹt lại.

Đêm hôm đó, ba tôi ngồi suốt bên chiếc bàn dài không ngủ, tôi ngồi trong mùng, lấy tập vở ra viết bài thơ Họ là người mà sao xấu thế? Trong trái tim tôi khi đó là nỗi đau, sự bàng hoàng trong mắt ba má. Và tôi nhớ nước mắt vui của ba má vào những ngày tháng 4/1975 hình như chưa kịp khô.

Trẻ em và phụ nữ trong chiến tranh biên giới phía Bắc

Bài thơ sau đó được đăng ngay trên báo Nhân Dân và là tiền đề để nhà xuất bản Kim Đồng in tập thơ Gửi gió về cho nội. Thời ấy, được in tập thơ không phải là chuyện đơn giản, và con số bản in 40.000 là niềm mơ ước của mọi người cầm bút. Cho đến bây giờ, giữa muôn trùng hỗn độn quên nhớ của những nơ-ron thần kinh già cả trong đầu, tôi vẫn không bao giờ quên được giọng nói của ba tôi khi ấy. Và tôi vẫn không hiểu vì sao khi đó, ba tôi lại nghĩ ngay đến chiến tranh. Và cũng cho đến bây giờ, tôi nghĩ, câu hỏi của đứa trẻ 13 tuổi là tôi ngày ấy hình như vẫn là một câu hỏi: Họ là người mà sao xấu thế? 

Nửa đêm em đang ngồi học
Chú mèo ngồi cạnh lim dim
Bỗng đài báo tin biên giới ngoài kia có giặc
Như có viên đạn bắn vào trang sách em
Cửa vào nhà như có lửa đang đốt.

Cây đào Hoàng Liên Sơn đang đợi mùa quả ngọt
Không thể nào thành bom
Mận ở cửa Hữu Nghị Quan
Mùa này cũng chưa chín
Không thể nào thành lưỡi kiếm
Để vung trên đất họ
Mà sao họ biến thành màu đen của giông tố
Họ cầm lại lưỡi gươm của Liễu Thăng
Dựng lại cánh buồm để vào sông Bạch Đằng
Và học cách cuốn cờ Tôn Sỹ Nghị?

Má ơi, có phải Việt Nam mình sau trận thắng Mỹ
Trên đất toàn tiếng đàn bầu
Những cây thị nuôi cô Tấm ở trong
Hạt lúa sẽ to bằng quả bí
Có phải họ sợ dân tộc mình trồng hoa tím ở biên giới
Những đêm trăng hát dân ca
Có phải họ sợ đất nước mình trẻ em làm thơ
Không phải vần lục bát mà bằng suy nghĩ
Cho nên họ cầm vũ khí
Bắn vào tiếng hát và màu hoa?

Đêm nay, em lại nghe trăm nghìn thành Cổ Loa
Trên đất nước mình lại mọc
Những Vạn Kiếp - Chi Lăng - Như Nguyệt
Bóng Trần Quốc Toản mài gươm dưới trăng
Nguyễn Trãi giữ thủ đô viết bài cáo Bình Ngô
Voi của Quang Trung đi rậm rịch trên trang sử
Và chị Ban Mai của em ở bộ đội
Trận đánh lần này sẽ thành anh hùng.

Má ơi, con rất thương đất nước mình
Cây súng cứ chuyền tay giữ nước
Bác Hồ đêm nay nằm trong lăng không ngủ được
Lá cờ cứ hồng trên khuôn mặt như rạng đông.

Đất nước mình cùng Thánh Gióng ra quân
Hoa trái mùa xuân xuống đường căm giận
Em nhìn vào bản đồ thấy họ là người
Mà sao trong tim toàn trăn tinh và đại bàng
Đêm nay từ thành phố ở phương Nam
Em nhìn thấy nỏ thần bắn vào mắt giặc
Và trái tim từ biên giới phía Bắc
Hát trong lồng ngực em.

Những tên giặc xấu như bóng đen
Đất nước mình đẹp như ánh sáng
Biên giới mùa này trồng hoa chiến thắng. 

(TP.HCM đêm 17/2/1979)

Nguyễn Khánh Chi