Kỹ năng sống hiểu để hành

Dạy trẻ kỹ năng sống hiểu để hành

Trước đây, trong giáo dục truyền thống, giềng mối gia đình rất chặt chẽ và mật thiết với những ngôi nhà thường hiện hữu chế độ tam đại đồng đường.

Trong nhà, từ thuở ấu thơ, trẻ được dạy phải nghe lời cha mẹ, ông bà… Láng giềng, làng xã, dòng tộc xa gần cũng góp phần tạo nên một mối dây liên kết chặt trong việc giáo dục con người sống đúng lề luật, tránh xa hành vi sai trái, thói hư tật xấu.

Ngày nay, với tốc độ đô thị hóa quá nhanh, các giềng mối gia đình, dòng tộc, xóm giềng lỏng lẻo. Nền kinh tế thị trường, chủ nghĩa tiêu dùng cá nhân đã khiến cho các giá trị tinh thần nói riêng và các giá trị đạo đức truyền thống nói chung có phần chao đảo.

Thêm vào đó, sự bùng nổ các phương tiện như internet, phim ảnh, báo chí... những gì trẻ học trong nhà trường, trong gia đình và ngoài xã hội rất khác nhau.

Nhiều trường hợp trẻ phải ứng phó một mình. Cha mẹ không theo kịp những biến động xã hội hoặc mải lo kinh tế gia đình nên bỏ mặc con cái tiếp cận với đủ loại tác động tốt xấu.

Do ngày càng có nhiều việc trẻ phải tự quyết định nên trẻ không chỉ cần được biết thế nào là điều hay lẽ phải mà còn cần phải có khả năng hành động theo nhận thức.

Nhận thức và hành động luôn có một khoảng cách khá lớn. Ví như cha mẹ, thầy cô biết đánh trẻ là sai nhưng vẫn đánh. Trẻ biết ma túy là nguy hiểm nhưng vẫn hút vì sức ép từ bạn bè.

Vào những năm đầu thập kỷ 1990, các tổ chức WHO, UNICEF, UNESCO đã chung tay tìm ra cách giáo dục để trẻ biến nhận thức thành hành động, nghĩa là trẻ không chỉ hiểu biết mà còn làm được điều hiểu biết.

Cách dạy cũ theo kiểu rao giảng suông, truyền đạt kiến thức suông không giúp đạt được điều này. Đây là một yêu cầu đặc biệt đối với những người đang làm công việc giáo dục kỹ năng sống (KNS) cho trẻ.

Nếu Bộ giáo dục muốn đưa giáo dục KNS vào nhà trường như một chương trình ngoại khóa thì lực lượng giáo viên cho chương trình này cần được đào tạo kỹ lưỡng và chính thống.

Trong cách giáo dục mới, trẻ được giúp đỡ để biết mình là ai, mình có mục đích, có ước mơ gì trong cuộc sống, biết dung hòa giữa cái tôi và cái chúng ta, trẻ có những lựa chọn và quyết định đúng trước những biến cố mà cuộc sống mang đến.

Để có năng lực tâm lý xã hội này, trẻ được giáo dục: ý thức về giá trị bản thân, sự thấu cảm với người khác, suy nghĩ sáng tạo và có phán đoán, kỹ năng giao tiếp hiệu quả, kỹ năng giải quyết vấn đề, kỹ năng quản lý cảm xúc, kỹ năng ra quyết định, kỹ năng bảo vệ môi trường và sức khỏe sinh sản, trật tự an toàn giao thông, kỹ năng chống bạo lực…

Phương pháp giáo dục KNS giúp cho trẻ được trải nghiệm, đặt trẻ trước nhiều tình huống khó để trẻ giải quyết theo nhóm thông qua thảo luận, trò chơi, sắm vai, vẽ tranh hay hành động cụ thể. Qua đó, trẻ học bằng hành động, trẻ phải tự quyết định với sự góp sức của nhóm theo hướng tích cực

Tôi thường tham dự các buổi dạy kỹ năng giao tiếp hay kỹ năng nói chuyện trước đám đông tại Nhà văn hóa Phụ nữ TP.HCM.

Các học viên được chơi trò chơi tập thể, thảo luận nhóm, tham gia giải quyết các tình huống mà bài học đặt ra. Học viên được thực hành tại chỗ những lý thuyết thông qua việc sắm vai, diễn kịch.

Tiết học vui nhộn đến nỗi thời gian qua rất nhanh. Cuối buổi, học viên thấy sảng khoái, lạc quan và thân tình hơn với thầy cô và với nhau…

Giáo dục KNS không dễ chút nào, thậm chí rất khó, vì nó nằm ngoài cách suy nghĩ và thói quen của chúng ta từ trước đến nay.

Người hướng dẫn phải tin vào khả năng của trẻ, không nên áp đặt suy nghĩ của mình lên trẻ, không suy nghĩ thay cho trẻ mà cần khơi dậy tiềm năng của trẻ, hỗ trợ và phát triển tiềm năng này bằng thái độ thông cảm và tôn trọng.

Giảng viên ngoài cái tâm yêu trẻ, tôn trọng trẻ, còn cần có kiến thức về tâm lý lứa tuổi, KNS, kỹ năng giáo dục chủ động, kỹ năng về nhóm để vận dụng tâm lý nhóm vào phương pháp giáo dục.

Giảng viên cũng cần có khả năng sinh hoạt, hát, múa để tạo không khí sinh động, vui tươi, hòa đồng làm nên sức hút mạnh mẽ cho mỗi buổi học.

Nền tảng của việc giáo dục KNS là ý thức cao về giá trị bản thân nơi trẻ. Những yêu cầu kể trên đối với giảng viên giáo dục KNS là thách thức lớn cho chương trình đưa KNS vào trường học.

Nếu chúng ta không có lực lượng được đào tạo chuyên biệt, môn học này sẽ không khác gì môn Giáo dục công dân mà học sinh đang hết sức chán ngán.

Bảo Nhi