Kinh tế Việt Nam:Thách thức là cơ hội thúc đẩy sự thay đổi

Đó là đánh giá của nhiều chuyên gia tại phiên toàn thể, Diễn đàn Kinh tế Việt Nam lần thứ tư với chủ đề “Xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ gắn với hội nhập kinh tế sâu rộng trong tình hình mới”, tổ chức tại TPHCM ngày 5/6.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính trao đổi với các doanh nghiệp, nhà đầu tư... bên lề diễn đàn

Nhận diện thách thức

Theo ông Trần Tuấn Anh - Trưởng ban Kinh tế Trung ương - dịch COVID-19 khiến nền kinh tế Việt Nam đang phải đối diện với hàng loạt khó khăn chưa có tiền lệ, tăng trưởng kinh tế năm 2021 dưới 3%, thấp nhất trong 30 năm trở lại đây. Hàng ngàn doanh nghiệp (DN) phải tạm dừng sản xuất, các ngành hàng du lịch, vận tải, nhà hàng khách sạn… chịu ảnh hưởng nghiêm trọng. Hàng triệu người lao động bị mất việc làm. Thị trường vốn và thị trường bất động sản có những biến động bất thường, nợ xấu trong hệ thống ngân hàng có nguy cơ tăng trở lại.

Quý I/2022, kinh tế Việt Nam đã quay trở lại đà tăng trưởng trên 5%. Các lĩnh vực xuất khẩu, đầu tư, tiêu dùng đều tăng mạnh, tạo được niềm tin cho các nhà đầu tư. Nhưng với những biến động của thế giới, điển hình là xung đột Nga - Ukraine đặt ra yêu cầu Việt Nam cần nhanh, quyết liệt, thực chất và hiệu quả hơn trong việc xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ gắn với hội nhập quốc tế sâu rộng, hiệu quả.

Tiến sĩ Vũ Thành Tự Anh - Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright, Đại học Fulbright Việt Nam - cho rằng Việt Nam đang chịu ba áp lực lớn. Thứ nhất là xung đột Nga - Ukraine tác động gián tiếp tới các lĩnh vực năng lượng, lương thực, đứt gãy chuỗi cung ứng rất lớn. 

Áp lực thứ hai là lạm phát của thế giới. Hiện tỷ lệ lạm phát ở Mỹ và EU trên 8%, tỷ lệ lạm phát của Việt Nam khoảng 2,9%. Về tổng quan là chưa đáng lo ngại vì chúng ta có độ trễ về nhập khẩu lạm phát, đồng thời tăng trưởng kinh tế Việt Nam chưa cao. Nhưng ngay khi tăng trưởng tăng cao, lạm phát cũng sẽ cao lên. Tốc độ tăng trưởng tín dụng là điều đáng lưu ý hiện nay. Tăng trưởng tín dụng năm tháng đầu năm so với cuối năm ngoái xấp xỉ 8% và so với cùng kỳ năm ngoái là 16%. Chính sách tiền tệ nên thận trọng, không thể bung tiền nhất là với tín dụng bất động sản vì sẽ có nhiều hệ lụy trong tương lai. 

Áp lực thứ ba là về nguy cơ suy giảm tăng trưởng kinh tế. Ngân hàng Trung ương nhiều nước đã tăng lãi suất, chẳng hạn Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) tăng lãi suất trên 2,5% khiến cho nền kinh tế suy giảm. Việt Nam hưởng lợi rất nhiều từ kinh tế thế giới song mức độ phụ thuộc cũng rất lớn. Một khi khối DN có vốn đầu tư trực tiếp từ nước ngoài (FDI), nguồn vốn đầu tư, thị trường quốc tế… có bất kỳ sự suy giảm nào cũng sẽ tác động tới Việt Nam. “Nhưng vẫn có điểm đáng mừng là Việt Nam đang giữ được trạng thái ổn định trong một thế giới biến động. Điều đó chứng tỏ ta có tự chủ, chủ động, khả năng chống chịu tốt” - tiến sĩ Vũ Thành Tự Anh nói.

Hình thành năng lực sản xuất quốc gia

Theo ông Trần Tuấn Anh, yêu cầu đặt ra trong thời gian tới với Việt Nam là phải xây dựng nền kinh tế phát triển năng động, nhanh và bền vững, độc lập, tự chủ trên cơ sở khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo gắn với nâng cao hiệu quả trong hoạt động đối ngoại và hội nhập quốc tế. Trong đó, độc lập, tự chủ của nền kinh tế cần được xây dựng trên cơ sở cân bằng và củng cố nội lực, đồng thời phát huy, tận dụng được những cơ hội từ bên ngoài mang tới. Đa dạng hóa chính là chìa khóa để xây dựng chuỗi cung ứng bền vững. Phải hình thành năng lực sản xuất quốc gia mới có thể tự chủ, tham gia hiệu quả, cải thiện vị trí trong chuỗi giá trị toàn cầu và đặc biệt là khả năng chống chịu hiệu quả trước các tác động lớn, bất thường từ bên ngoài.

Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2022 có nhiều lãnh đạo cấp cao tham dự nhằm định hình những thách thức mới để tìm giải pháp xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ trong bối cảnh mới.

Phó giáo sư - tiến sĩ Trần Đình Thiên - nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam - đánh giá: Các dự báo về kinh tế thế giới càng ngày càng xấu đi chứ không phải tốt hơn, cứ vài tháng lại giảm tăng trưởng khoảng 0,5%. Nền kinh tế Việt Nam có độ mở cao song thực lực chưa mạnh, trình độ phát triển còn thấp và sức cạnh tranh còn yếu. Để phát triển trong một thế giới như vậy, chỉ có thể dựa vào hai năng lực quan trọng là năng lực đổi mới - sáng tạo và năng lực thể chế. Hai năng lực này phụ thuộc vào con người. 

Theo ông Trần Đình Thiên, Việt Nam cần phải học một số bài học. Thứ nhất, những rủi ro toàn cầu đang tương thuộc lẫn nhau nên chúng ta cần phải liên kết để tồn tại. Học về “luật chơi” để không phải “chơi” một mình và tự cô lập với thế giới. Tận dụng bài học “lợi thế đi sau”, nhân lúc chuyển đổi thời đại, chúng ta cần tích cực chuyển đổi số và công nghệ cao, thoát khỏi các rủi ro truyền thống. Thúc đẩy khởi nghiệp sáng tạo theo hướng kinh tế số, tạo cơ hội cho các dự án khởi nghiệp số phát triển. 

Thanh Hoa