Kiều và văn hóa Việt “thăng hoa” trên gót ballet

Ballet phương Tây, âm nhạc dân tộc và …

Ballet Kiều được biên đạo múa Tuyết Minh ấp ủ kịch bản trong vòng bốn năm trước khi đến được với khán giả đêm 20/6 tại Nhà hát TPHCM, cũng là vở diễn mới đầu tiên sau dịch COVID-19 được ra mắt. Cùng với sức hút từ tác phẩm Truyện Kiều của đại thi hào Nguyễn Du, việc chuyển tải câu chuyện quen thuộc bằng thể loại ballet cổ điển giúp lượng vé bán ra sớm trong tình trạng “cháy” vé. 

Cặp nghệ sĩ múa Tuyết Minh và Phúc Hùng cùng dàn dựng và biên đạo múa toàn bộ tác phẩm. Ballet Kiều mượn ngôn ngữ ballet cổ điển phương Tây chỉ để thể hiện được khả năng của diễn viên múa, vì theo nghệ sĩ Tuyết Minh “ballet là thể loại khó nhất”. Còn lại, các yếu tố âm nhạc, phục trang, bối cảnh sân khấu... đều mang đậm văn hóa Việt. Trên sân khấu, âm nhạc dân tộc từ chèo, hát xẩm đến tuồng đều được ngân lên đúng thời điểm. Khi thì tiếng trống rộn rã báo hiệu mùa xuân, mùa lễ hội của đất trời.

Sau suất diễn đêm 20/6, Ballet Kiều sẽ tiếp tục được diễn vào ngày 23/7 tại Nhà hát TPHCM và ngày 14/8 tại Nhà hát lớn Hà Nội

Cũng tiếng trống ấy nhưng có khi là tiếng trống dồn, đẩy Thúy Kiều và Vương gia vào cơn khốn cùng, bị người đời trù dập. Tiếng hát của nghệ sĩ Chinh Ba vang lên đồng vọng; sự ngẫu hứng, tiếng hát oán than, ma mị, sầu não cất lên theo từng cung bậc cảm xúc, chắc chắn sẽ có sự khác nhau trong các đêm diễn.   

Dàn diễn viên múa hóa thân vào vai Thúy Kiều, Thúy Vân, Kim Trọng, Từ Hải, Hoạn Thư, Tú Bà, Sở Khanh... đều tròn vai. Trong đó, Sùng A Lùng vai Tú Bà và người dẫn chuyện cho thấy được thực lực, đôi khi lấn lướt cả nhân vật chính.  Ballet phương Tây, âm nhạc dân tộc và nhiều điểm cộng khác nhau làm nên sự thành công của Ballet Kiều.

Nếu không xuất hiện những đôi giày mũi cứng, chẳng ai nghĩ đây là một sân khấu ballet cổ điển của châu Âu với manh chiếu trong vai trò một đạo cụ đắt giá, những chiếc ghế gỗ chồng chất lên nhau biểu tượng cho quyền lực nhiều giai tầng của chế độ cũ, hay lá cờ khởi nghĩa, những bộ váy áo tứ thân… 

Từ bỏ lối chuộng “sính ngoại” thường gặp, Việt hóa ngôn ngữ nghệ thuật phương Tây, bằng sự đồng cảm với nhân vật, tác phẩm, nghệ sĩ Tuyết Minh và Phúc Hùng đã chia sẻ được không gian văn hóa Việt ngay trên sàn ballet một cách đương đại nhất; đồng thời mang đến một đời sống mới, làm dài hơn giá trị tác phẩm văn học kinh điển của Việt Nam. 

Ai cũng có quyền tham vọng với Truyện Kiều?

Tháng 11/2020 là dịp kỷ niệm 200 năm ngày mất của đại thi hào Nguyễn Du. Trong hai năm trở lại, Truyện Kiều xuất hiện trong nhiều diện mạo thể loại, phiên bản khác nhau từ chuyển ngữ sang tiếng Anh, biểu diễn trên sân khấu kịch, là cảm hứng cho kịch bản phim... Dù các dự án vẫn chưa ra mắt toàn bộ để đặt lên bàn cân chất lượng, nhưng các phiên bản khác của Truyện Kiều gần đây, không hẳn được sinh ra chỉ để “đúng dịp”.

Ballet Kiều là “cái bắt tay” có tính toán giữa Hội Nghệ sĩ Múa Việt Nam và Nhà hát giao hưởng Nhạc Vũ Kịch TPHCM (HBSO). Đây cũng được xem là vở múa trọng tâm trong năm 2020 của Hội Nghệ sĩ Múa Việt Nam, được đầu tư một tỷ đồng để thực hiện. 

Tuyết Minh nói, với ballet, giá trị của một loại hình nghệ thuật đã được thế giới khẳng định, nếu làm thành công, khán giả quốc tế sẽ vừa thấy được kỹ thuật của nghệ sĩ múa, vừa hiểu được thêm văn hóa Việt. Chị đang ấp ủ nhiều dự định với Ballet Kiều.

Gọi đó là tham vọng cũng đúng, vì vở diễn là thành quả cho quá trình lao động nghiêm túc của chị cũng như các cộng sự. “Nhưng chúng tôi biết mình làm được gì để đặt ra những kỳ vọng với Ballet Kiều. Một ngày nào đó, Ballet Kiều có thể sẽ là một trong những vở được khai thác theo hướng du lịch văn hóa”- chị nói. 

Diễm Mi