Kiêu hãnh và định kiến: “Ế” cũng có quyền... kiêu hãnh

Ở thời đại nào, xã hội nào, trong một khuôn khổ nào đó, con người dường như vẫn luôn bị trói buộc bởi những định kiến trong những vấn đề thuộc về hôn nhân, với những mâu thuẫn, trăn trở không ngừng giữa vòng xoáy của tiền bạc, tuổi tác, sự nghiệp và tình yêu. Trong những điều đó, liệu điều gì mới thực sự có ý nghĩa và mang đến cho chúng ta một cuộc hôn nhân hạnh phúc?

Trả lời câu hỏi này, từ đầu thế kỷ XIX, Jane Austen - một trong những nữ tác giả nổi tiếng nhất của nước Anh - đã viết nên một thiên tình sử tuyệt mỹ đầy kiêu hãnh và trí tuệ có tên gọi Kiêu hãnh và định kiến. Cuốn tiểu thuyết là tiền đề cho hàng loạt tác phẩm chuyển thể sau này, nổi bật hơn cả là phiên bản điện ảnh chuyển thể năm 2005 của đạo diễn Joe Wright với bốn đề cử Oscar, bao gồm một đề cử nữ diễn viên xuất sắc nhất cho Keira Knightley.

Câu chuyện “kén chồng” của 5 quý cô nhà Bennet

Kiêu hãnh và định kiến (Pride and Prejudice) kể câu chuyện của năm cô con gái đang đến tuổi “cập kê” nhà Bennet, một gia đình quý tộc trung lưu đến hồi khánh kiệt. Và tất cả giải pháp mà bà Bennet nghĩ được để cứu gia đình là tìm mọi cách để những cô con gái của mình kiếm được một tấm chồng giàu, bất kể tính cách, ngoại hình, bất chấp giữa họ có tình yêu hay không. Cứ mỗi sự từ chối hoặc thất bại trong bất kỳ cuộc hứa hôn nào của các cô con gái đều khiến bà Bennet lo lắng đến phát ốm.

Nếu như cuốn tiểu thuyết Kiêu hãnh và định kiến là sự kết hợp hoàn hảo giữa ngòi bút lãng mạn và hiện thực trào phúng, với những đả kích mỉa mai sâu cay nhắm vào tầng lớp quý tộc Anh đầu thế kỷ XVIII xa hoa và phù phiếm, thì bộ phim chuyển thể lại tràn ngập sự ngọt ngào và nữ tính, đầy mới mẻ với câu chuyện tình yêu giữa hai con người ở hai tầng lớp khác biệt là cô con gái thứ hai nhà Bennet: Elizabeth Bennet (Keira Knightley) và chàng quý tộc trẻ tuổi giàu có Fitzwilliam Darcy (Matthew Macfadyen).

Đằng sau thành công vượt trội của bộ phim, ít người biết rằng, Kiêu hãnh và định kiến là tác phẩm đầu tay của đạo diễn người Anh Joe Wright. Joe đã nói về cuốn tiểu thuyết: “Một tác phẩm miêu tả tâm lý tuyệt vời, nó gần như là tác phẩm mở đầu cho phong cách hiện thực Anh. Tôi có cảm giác như đó là một câu chuyện có thật, có rất nhiều sự thật trong đó về cách mỗi con người vượt qua những định kiến và rào cản cá nhân để học cách yêu người khác”.

Nữ biên kịch Deborah Moggach đã mất hơn hai năm để chuyển thể cuốn tiểu thuyết sang điện ảnh. Dù cố gắng giữ lại nhiều nhất từ nguyên tác, Wright và Moggach đã có một quyết định táo bạo là thay đổi bối cảnh của bộ phim sang cuối thế kỷ XVIII, một phần để tạo ra sự khác biệt so với bản chuyển thể nổi tiếng trước đó từ năm 1995 của BBC với bối cảnh vào đầu thế kỷ XIX. 

Mặt khác, Wright muốn làm nổi bật sự khác biệt trong một nước Anh chịu ảnh hưởng của cách mạng Pháp, để tạo ra bầu không khí hoang mang có phần bất ổn trong giới quý tộc Anh. Wright và Moggach cũng quyết định chọn khung cảnh một miền quê nước Anh là Herfordshire, để khắc họa đậm nét sự nghèo khó của gia đình Bennet, nhằm nhấn mạnh sự khác biệt về địa vị giữa Elizabeth và Darcy.

Việc sử dụng bối cảnh cuối thế kỷ XVIII với những bữa tiệc xa hoa, những người phụ nữ trong những bộ váy rộng, thoải mái với dải thắt lưng lụa đầy màu sắc phía sau eo lấy cảm hứng từ nước Pháp do nữ hoàng Marie Antoinette khởi xướng, thay vì những bộ váy thắt ngang ngực gọn gàng hơn vào thế kỷ XIX, khiến cho bộ phim trở nên diễm lệ và lộng lẫy đến mức tuyệt mỹ về mặt hình ảnh.

Vốn hâm mộ Austen từ năm 7 tuổi, Keira Knightley là một trong những nhân tố chính làm nên sự thành công của bộ phim, dù trước đó, cô đã từng từ chối vai diễn do lo sợ không thoát được cái bóng của diễn viên gạo cội Jennifer Ehle trong phiên bản Elizabeth 1995. Cũng như Keira, nam diễn viên Matthew Macfadyen đã phải rất khó khăn để vượt ra khỏi cái bóng của Colin Firth. Tuy nhiên, sự điềm tĩnh pha chút kiêu ngạo với đôi mắt biết nói của Matthew thực sự đã khiến cho vai diễn Darcy phiên bản 2005 không thể hoàn hảo hơn.

Ngày 11/9/2005, Kiêu hãnh và định kiến được công chiếu tại Liên hoan phim quốc tế Toronto, sau đó được phát hành rộng rãi tại Anh và Ireland. Bộ phim thu về 122 triệu USD, trở thành bộ phim có doanh thu cao thứ 72 năm 2005 tại Hoa Kỳ và là phim cao thứ 41 trên toàn thế giới.

Gái “ế” cũng có quyền kiêu hãnh

Kiêu hãnh và định kiến được xem là một trong những bộ phim có những câu thoại mang tính kinh điển, bám sát nguyên tác. Một trong những cảnh đáng nhớ là khi người anh họ Collins ngỏ lời cầu hôn với Elizabeth, nàng đã trả lời thẳng thắn rằng: “Tôi rất vinh dự khi được anh cầu hôn nhưng tôi rất tiếc phải từ chối anh. Anh không thể mang lại hạnh phúc cho tôi được và tôi tin chắc rằng tôi không phải người phụ nữ cuối cùng trên thế giới có thể làm anh hạnh phúc”. 

Collins đáp trả: “Elizabeth, mặc dù cô rất lôi cuốn nhưng không có nghĩa là có ai khác sẽ ngỏ lời cầu hôn với cô”.

Dường như, một người đàn ông với một căn nhà rộng lớn và khối tài sản thừa kế kếch sù như Collins, khi ngỏ ý muốn kết hôn với một cô gái gần 30 tuổi - một độ tuổi mà “khó lòng có thể chấp nhận” khi vẫn còn độc thân - như Elizabeth, là điều mà xã hội thời bấy giờ coi như một món quà may mắn. 

Thế nhưng, Elizabeth, với hiện thân của trí tuệ và cá tính độc lập, kiêu hãnh, đã dũng cảm bước qua những định kiến của xã hội. Cô từ chối lời cầu hôn không xuất phát từ tình yêu của Collins, cô cũng hai lần từ chối tình yêu của Darcy khi nhận thấy anh coi thường địa vị của gia đình mình. 

Cuộc đối đầu khổ sở và tuyệt vọng giữa Elizabeth và Darcy cũng là cuộc đối đầu mang tính giai cấp trong xã hội, khi mà ai cũng có những “kiêu hãnh và định kiến” của riêng mình. Đó là sự ngạo mạn về giai cấp và tài sản rất thường thấy của giai cấp tiểu tư sản Anh thời bấy giờ hiển hiện trong Darcy, cùng những định kiến của anh về vị thế thấp kém của gia đình Elizabeth khiến anh trở nên ác cảm với cô. Trong khi đó, Elizabeth kiêu hãnh và đầy tự trọng. Họ đối đầu nhưng lại thu hút và tò mò về nhau, để rồi cuối cùng tình yêu nảy nở và làm hòa tất cả.

Elizabeth, với cá tính phóng khoáng, dí dỏm và cứng cỏi, được xem là một trong những nhân vật lôi cuốn nhất trong nền văn học Anh. Cô nàng tiểu thư “ế” nhà Bennet như hiện thân cho hình tượng của một phụ nữ dám thể hiện ước muốn của mình, không chấp nhận sự sắp đặt của bất kỳ ai, không lừa dối bản thân với sự đánh giá bởi cái nhìn rỗng tuếch của những người xung quanh. Cô đã vượt qua rào cản của xã hội, để giành lấy tình yêu và hạnh phúc ở một cuộc hôn nhân với người mình yêu thực sự.

15 năm trôi qua, dù không có quá nhiều kịch tính bất ngờ, nhưng Kiêu hãnh và định kiến vẫn luôn là bức tranh tinh tế, lãng mạn mà cũng đầy giá trị hiện thực về con người và xã hội nước Anh cuối thế kỷ XVIII. Với Kiêu hãnh và định kiến, tác giả Jane Austen, hay cả đạo diễn Joe Wright đều muốn nói lên một thông điệp rằng, những con người thông minh, độc lập, trọng danh dự dù ở bất cứ xã hội nào, thời đại nào, cũng sẽ luôn biết cách để tìm thấy hạnh phúc thực sự cho mình. 

Lan Anh