Kiến nghị chặn buôn bán động vật hoang dã để ngăn dịch Covid-19

Các tổ chức bao gồm: Tổ chức WCS Việt Nam, Tổ chức FFI Việt Nam, Trung tâm Giáo dục thiên nhiên, Trung tâm Nghiên cứu và Bảo tồn Động vật hoang dã, Tổ chức Wildlife at Risk, Tổ chức TRAFFIC tại Việt Nam, Tổ chức Động vật châu Á tại Việt Nam, Trung tâm Con người và Thiên nhiên.

Thư ngỏ nhấn mạnh: “Bất luận đó là loài cụ thể nào, vẫn có thể khẳng định rằng hoạt động buôn bán động vật hoang dã là một nguyên nhân gây ra sự lây truyền dịch bệnh thông qua tiếp xúc gần giữa con người và động vật hoang dã”.

Lịch sử chứng minh "ổ chứa" virus trong các quần thể động vật hoang dã 

Theo thư ngỏ, trong lịch sử đại dịch trong vòng 20 năm qua, cho thấy mối liên hệ rõ với “ổ chứa” virus trong các quần thể động vật hoang dã. Điển hình như dịch SARS cuối năm 2002 và đầu 2003 từng lây nhiễm cho hơn 8.000 người ở 37 quốc gia và khiến 774 người tử vong vốn xuất phát từ một chủng virus betacorona mới có nguồn gốc từ dơi thông qua vật chủ trung gian là cầy vòi mốc (Paguma larvata).

Hay như hội chứng hô hấp Trung Đông (MERS-CoV) bùng phát năm 2012 khiến 2.494 người lây nhiễm và làm thiệt mạng 858 người cũng bắt nguồn từ một chủng virus corona khác truyền qua lạc đà tới con người. Dịch tả lợn châu Phi (ASF) gần đây càn quét qua Trung Quốc, Việt Nam và 9 quốc gia khác cũng gây ra những tổn thất kinh tế nghiêm trọng và được cho là bắt nguồn từ lợn hoang dã ở châu Phi. Tính đến cuối năm 2019, toàn bộ 63 tỉnh, thành phố của Việt Nam đều chịu ảnh hưởng từ dịch ASF với hơn 5 triệu con lợn bị tiêu hủy.

Covid-19 đang gây ra những hậu quả nặng nề cho con người

Chủng virus corona mới này cũng được cho là lây từ động vật hoang dã sang người do tiếp xúc gần ở một chợ hải sản tại thành phố Vũ Hán (Trung Quốc đại lục) - nơi diễn ra tình trạng buôn bán động vật hoang dã bất hợp pháp.

Các tài liệu khoa học hiện đã chứng minh được virus corona có nguồn gốc từ dơi và được truyền qua một vật chủ trung gian là động vật hoang dã cho con người. Tuy loài vật chủ trung gian lây truyền dịch Covid-19 lần này chưa được xác định chắc chắn, nhưng một nhóm nghiên cứu ở Trung Quốc cho rằng đó có thể là tê tê.

Theo các chuyên gia bảo tồn, bài học mà dịch SARS và nay là Covid-19 để lại rất rõ ràng: Các chủng virus mới sẽ tiếp tục lây truyền từ động vật hoang dã sang người trong quá trình buôn bán và tiêu thụ động vật hoang dã. Nghiên cứu được thực hiện tại Việt Nam và một số nước đã chứng minh virus corona tồn tại trong quần thể động vật hoang dã và buôn bán động vật hoang dã tạo cơ hội cho virus lây từ động vật hoang dã sang người.

Tuy nhiên, bất chấp những nỗ lực cải cách chính sách và tăng cường thực thi pháp luật bảo vệ động vật hoang dã, tình trạng buôn bán và tiêu thụ động vật hoang dã ở Việt Nam vẫn còn nhiều vấn đề phải bàn. Đặc biệt, ngày càng có nhiều dòng sản phẩm động vật hoang dã bất hợp pháp được chuyển từ thị trường quốc tế đến và qua Việt Nam.

Bất chấp cảnh báo, nạn mua bán động vật hoang dã vẫn diễn ra - Trong ảnh: Cơ quan chức năng phát hiện một vụ buôn lậu động vật hoang dã

7 hành động cụ thể

Thư ngỏ nhấn mạnh: Hạn chế tương tác giữa động vật hoang dã và con người thông qua việc thực thi pháp luật mạnh mẽ nhằm chống lại nạn buôn bán động vật hoang dã và thị trường động vật hoang dã là cách tiếp cận hiệu quả nhất để giảm thiểu rủi ro trong tương lai liên quan đến bệnh truyền nhiễm giữa động vật và người.

Để đảm bảo an toàn quốc gia, an ninh kinh tế và sức khỏe cộng đồng cũng như gìn giữ các hệ sinh thái quý giá của Việt Nam, các tổ chức phi lợi nhuận hoạt động trong lĩnh vực bảo tồn thiên nhiên và động vật hoang dã đề nghị Chính phủ Việt Nam thực hiện các hành động mạnh mẽ và bền vững để ngăn chặn buôn bán và tiêu thụ động vật hoang dã bất hợp pháp.    

Bảy hành động cụ thể bao gồm: Trước hết, cần xác định và đóng cửa các chợ, các địa điểm có buôn bán động vật hoang dã bất hợp pháp. Hai là, cần xác định và thực thi lệnh cấm với các nhà hàng bán trái phép các sản phẩm thịt hoang dã. Đồng thời, xây dựng các quy định, quy trình nghiêm ngặt để quản lý hiệu quả hoạt động gây nuôi thương mại. Bên cạnh đó, xây dựng các quy định, quy trình nghiêm ngặt để quản lý hiệu quả hoạt động gây nuôi thương mại; cải cách thủ tục tư pháp để nâng cao hiệu quả răn đe, phòng ngừa trong công tác xử lý tội phạm về động vật hoang dã. Thứ sáu, nâng cao nhận thức hơn nữa cho người dân về những rủi ro của việc tiêu thụ động vật hoang dã đối với an ninh công cộng và sức khỏe cộng đồng. Cuối cùng, đảm bảo hợp tác liên Bộ, ngành khi thực hiện các điểm trên.

Kiến nghị cũng ghi nhận những nỗ lực của Chính phủ về phòng chống dịch; ngày 6/2, Tổng cục Lâm nghiệp cũng đã có văn bản đề nghị chính quyền các tỉnh thành kiểm soát buôn bán động vật hoang dã để ngăn chặn virus corona lây lan. “Chúng tôi ủng hộ nỗ lực này nhưng khuyến nghị Chính phủ nên có những hành động cụ thể, quyết liệt hơn nữa để loại bỏ các ổ dịch virus trong tương lai như đã đề cập”, thư ngỏ nói thêm.

Ngoài lý do an toàn sức khỏe cộng đồng và kinh tế, theo các tổ chức phi lợi nhuận hoạt động trong lĩnh vực bảo tồn thiên nhiên và động vật hoang dã, những hành động này sẽ chứng tỏ rằng Việt Nam là quốc gia đi đầu trong khu vực về vấn đề chống buôn bán động vật hoang dã bất hợp pháp và bảo tồn đa dạng sinh học.

Đậu Dung