Không thể kéo dài tình trạng kinh doanh bát nháo

Ở Việt Nam, có thể nói, các đối tượng live stream bán hàng đang mặc sức tung hoành (ảnh minh họa)

Live stream hay streaming là thuật ngữ nói về việc quay, phát hình ảnh trực tiếp trên internet. Trước đây, hoạt động này được nhiều cá nhân, tổ chức sử dụng chủ yếu trong hoạt động sáng tạo nội dung, thu hút người xem và kiếm tiền từ quảng cáo. Tuy nhiên, từ khi dịch COVID-19 bùng phát, streaming được sử dụng triệt để vào hoạt động bán hàng do mọi người phải giãn cách xã hội, chỉ có thể mua hàng qua mạng. Hình thức bán hàng thông qua việc quay và phát video trực tiếp càng phổ biến hơn kể từ khi có sự ra đời của TikTok Shop thuộc TikTok (ngày 28/2/2022).

Do hiệu ứng đám đông, những streamer (người quay, phát video) công bố có lượng đơn hàng, doanh thu càng cao càng hút được người xem và mua hàng. Nhưng những con số này chủ yếu do các streamer tự công bố chứ không có thông tin chính thức từ các cơ quan chức năng. Các công ty nghiên cứu thị trường trong và ngoài nước cũng chưa thể thống kê được chính xác doanh số thực của các phiên live stream bán hàng này.

Khi bán hàng qua các sàn thương mại điện tử, ngoài việc trả phí cho sàn, các tổ chức, cá nhân còn phải chịu trách nhiệm về chất lượng hàng hóa, chất lượng dịch vụ, nghĩa vụ nộp thuế… nhưng khi live stream bán hàng trên các nền tảng mạng xã hội như Facebook, Zalo, TikTok, họ chỉ cần khai bừa thông tin và hầu như không chịu sự ràng buộc trách nhiệm nào. Đây chính là mảnh đất màu mỡ cho sự kinh doanh chụp giật, gian dối.

Cuối tháng 12/2023, nhiều người mê săn hàng qua live stream một phen bị sốc khi kho hàng của M.Th. - một cô nàng nổi tiếng với hơn nửa triệu người theo dõi trên mạng xã hội - bị kiểm tra và phát hiện những sản phẩm mà cô này live stream giới thiệu và bán cho người tiêu dùng không rõ xuất xứ.

Trong hơn 1 năm qua, từ việc theo dõi các phiên live stream tương tự, lực lượng quản lý thị trường đã triệt phá hàng chục kho hoặc tổng kho hàng trên khắp cả nước, phần lớn là bán hàng lậu, hàng gian, hàng giả. Nguồn hàng này khiến các nhà sản xuất trong nước không thể cạnh tranh, ngành thuế cũng thất thu lớn. Nhiều tài khoản được lập ra để live stream bán hàng nhưng sau khi bán được lượng hàng lớn, nhận được tiền cọc của bên mua, liền biến mất không dấu vết.

Lại có những người nổi tiếng trên mạng được thuê live stream bán hàng cho doanh nghiệp, nhà vườn… với giá thuê “trên trời”, doanh thu ảo cao ngất, doanh thu thực hầu như không có. Doanh nghiệp, nhà vườn tốn chi phí lớn mà hiệu quả kinh doanh thì bằng 0, chỉ những streamer đã nổi tiếng lại càng thêm nổi tiếng và kiếm tiền dễ hơn.

Những gì đang diễn ra trong hoạt động live stream bán hàng ở Việt Nam hiện nay đã từng diễn ra tương tự ở Trung Quốc cách đây 4-5 năm. Điều khác là, nhà chức trách của Trung Quốc - cụ thể là Cục Quản lý không gian mạng Trung Quốc - đã nhanh chóng có những biện pháp chặn đứng những “mặt tối” của live stream như trốn thuế, bán hàng dỏm, công bố không đúng về doanh số và lượt tương tác… Cơ quan trên đã ban hành bộ quy tắc dành cho hoạt động live stream như thông tin đầy đủ về mặt hàng được bán, công bố đúng doanh thu… mà nếu các cá nhân không tuân thủ, có thể bị cắt sóng, cấm sóng.

Ở Việt Nam, có thể nói, các đối tượng live stream bán hàng đang mặc sức tung hoành. Do đó, cần có các quy định quản lý hoạt động này cũng như quản lý các nền tảng mạng xã hội có hoạt động này. Cần có bộ quy tắc ứng xử đối với hoạt động live stream bán hàng, có các công cụ điện tử giám sát hoạt động này. Nếu cứ thả nổi hoạt động live stream bán hàng, môi trường kinh doanh sẽ thiếu lành mạnh, công bằng, minh bạch, doanh nghiệp chân chính sẽ nản lòng, người dân sẽ chịu thiệt hại, nạn buôn gian bán dối có cơ hội lên ngôi, kiểu làm ăn chụp giật, lừa lọc có đất sống. Về mặt nào đó, điều này cũng góp phần vào sự xuống dốc đạo đức xã hội.

Thư Hùng