Không thể chống thực phẩm “bẩn” từ ngọn

Hiện nay, các giải pháp ngăn chặn việc nạp hóa chất vào thực phẩm từ khâu nuôi trồng, chế biến vẫn còn thiếu

Cứ mỗi lần xét nghiệm mẫu các loại thực phẩm thiết yếu được bán ở các chợ, cơ quan chức năng lại phát hiện các chất độc hại. Không ít mặt hàng xuất khẩu bị đối tác nước ngoài trả về do tồn dư hóa chất.  

Nhiều năm trước, khi Ban Quản lý an toàn thực phẩm TPHCM được thành lập, nhiều kỳ vọng mô hình mới này sẽ góp phần quan trọng trong việc quản lý, giám sát chất lượng thực phẩm tại đô thị đông dân nhất nước sẽ được tốt hơn, chặt chẽ hơn.

Thế nhưng, qua thực tế cho thấy vai trò của ban này cũng không khác mấy so với Cục An toàn thực phẩm trước đây, nghĩa là cũng chỉ quản lý ở phần ngọn nên khó ngăn chặn được thực phẩm “bẩn” tuồn ra thị trường. Những mẫu rau quả, thủy sản, thịt có tồn dư hóa chất đều đã được phân phối về các chợ truyền thống, điểm bán lẻ - tức là đã được tiêu thụ. 

Theo cơ chế hiện hành, cơ quan quản lý an toàn thực phẩm lấy mẫu ngẫu nhiên tại các điểm bán, còn chủ sạp vẫn bán hàng ra mà không cần đợi kết quả kiểm nghiệm. Ngay cả khi thấy hàng hóa biến chất, bốc mùi, kết quả kiểm nghiệm nhanh cho thấy tồn dư hóa chất, cơ quan quản lý an toàn thực phẩm cũng không thể xử phạt được chủ hàng, bởi theo Luật An toàn thực phẩm, muốn xử phạt, ban quản lý an toàn thực phẩm phải ra quyết định và lập đoàn thanh tra cơ sở bán hàng có mẫu giám sát không đạt chuẩn. Thanh tra tiếp tục lấy mẫu kiểm nghiệm và cho kết quả không đạt chuẩn, mới đủ cơ sở để phạt. 

Trong thời gian qua, các giải pháp quản lý quá chú trọng ở đầu ra mà thiếu giải pháp ngăn chặn việc nạp hóa chất vào thực phẩm từ khâu nuôi trồng, chế biến. Các cửa hàng thuốc bảo vệ thực vật, phân hóa học, thuốc thú y mọc nhiều như nấm sau mưa, hoạt động chẳng khác gì các cửa hàng tạp hóa. Người mua muốn mua bao nhiêu tùy thích, người bán thì luôn mong bán được càng nhiều hàng càng tốt. Phần lớn người bán không có chuyên môn về thuốc. 

Người trồng rau quả phun đủ thứ thuốc để diệt cỏ, trừ sâu, trị nấm, phân tăng trưởng; người chăn nuôi cũng dùng kháng sinh bừa bãi. Nhiều người biết rõ mức độ độc hại trong sản phẩm mình làm ra nhưng bất chấp. Bằng chứng là không ít người trồng để bán trong một khu, còn trồng để gia đình mình ăn trong một khu khác. 

Giải pháp hữu hiệu để bảo đảm an toàn thực phẩm vẫn là quản lý chặt các loại hóa chất từ đầu nguồn. Có thể dẫn chứng, khi phát hiện các công ty dược bán chất salbutamol (vốn là thành phần trong điều trị bệnh hen suyễn) không đúng đối tượng, các cơ quan chức năng đã xử lý nghiêm.

Đến nay, sau nhiều năm, khi kiểm nghiệm các mẫu thịt heo trên thị trường, cơ quan chức năng gần như không còn phát hiện tồn dư salbutamol - chất tạo nạc cho heo, rất nguy hại cho sức khỏe con người. 

Để ngăn chặn nạn thực phẩm “bẩn”, ngoài kiểm soát chặt từ khâu nuôi, trồng, nhiều nước liên tục tăng mức xử phạt hành vi vi phạm. Như ở Đài Loan (Trung Quốc) từ năm 2014, sau một số vụ bê bối về thực phẩm, các nhà lập pháp đã thông qua luật an toàn vệ sinh thực phẩm sửa đổi, tăng mức phạt lên gấp mười lần - hơn 650 triệu USD đối với các công ty vi phạm an toàn vệ sinh thực phẩm, án phạt hình sự đối với người vi phạm cũng tăng lên mức bảy năm tù, thay vì năm năm như trước. 

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nhiều năm xếp Việt Nam vào nhóm các nước có tỷ lệ kháng kháng sinh cao nhất thế giới. Đại diện Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên Hiệp Quốc tại Việt Nam cũng cảnh báo, lượng kháng sinh dùng trong chăn nuôi ở Việt Nam sẽ còn tăng cao. 

Nếu vẫn quản lý thực phẩm từ ngọn, không biết đến bao giờ, người tiêu dùng Việt Nam mới yên tâm về độ an toàn của những loại thức ăn mà mình đưa vào cơ thể từng bữa, từng ngày. 

 Thư Hùng