Không nên chần chừ điều chỉnh thuế thu nhập cá nhân

Chi phí sinh hoạt, đặc biệt ở các đô thị lớn, những năm gần đây đã tăng lên rất nhiều - Ảnh: Thanh Hoa

Thuế TNCN lỗi thời ngay từ lần điều chỉnh gần nhất (đầu năm 2020) khi Chính phủ tăng mức giảm trừ gia cảnh cho người nộp thuế TNCN theo đề xuất của Bộ Tài chính, từ 9 triệu đồng lên 11 triệu đồng đối với người nộp thuế và tăng từ 3,6 triệu lên 4,4 triệu đồng đối với người phụ thuộc. Thời điểm đó, các chuyên gia thuế, luật đều cho rằng, mức giảm trừ gia cảnh mới vẫn quá thấp.

Mới đây, Numbeo - nền tảng trực tuyến chuyên cung cấp dữ liệu và các báo cáo phân tích thống kê về chi phí sinh hoạt, chỉ số nhà ở, chất lượng cuộc sống ở các thành phố và quốc gia trên thế giới - đã công bố kết quả khảo sát: chi phí sinh hoạt trung bình của gia đình 4 người ở TPHCM là hơn 44,3 triệu đồng/tháng, chưa tính tiền thuê nhà, học phí.

Kết quả trên có thể chỉ đúng với một bộ phận cư dân tham gia khảo sát nhưng cũng phản ánh phần nào áp lực tài chính đối với cư dân các thành phố lớn của Việt Nam. Thực tế, 1 gia đình 4 người gồm vợ, chồng, 2 con nhỏ, nếu ở nhà thuê thì tiền ở phải trả mỗi tháng là khoảng 5 triệu đồng và nếu mua nhà trả góp thì tiền ở mỗi tháng là trên dưới 20 triệu đồng tùy diện tích và khu vực sinh sống. Cộng thêm chi phí ăn uống, di chuyển, học tập của con cái… thì mức chi cũng trên dưới 30 triệu đồng/tháng. Mức giảm trừ gia cảnh thấp khiến cư dân phải chật vật xoay xở, chi tiêu dè sẻn mới mong đủ sống.

Gần 4 năm kể từ đợt điều chỉnh thuế TNCN, chi phí sinh hoạt tăng phi mã và loại thuế này thực sự trở thành gánh nặng với nhiều người. Thế nhưng, tháng 8/2024, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc giải thích lý do chưa điều chỉnh thuế là do mức 11 triệu đồng cao hơn 2,2 lần mức thu nhập bình quân hiện hành (4,96 triệu đồng), trong khi mức giảm trừ gia cảnh ở nhiều nước cao hơn thu nhập bình quân dưới 1 lần và CPI từ 2020-2023 chỉ tăng hơn 11%, thấp hơn mức 20% như luật định.

Thuế TNCN của Việt Nam và nhiều nước có khá nhiều điểm tương đồng, như mức chịu thuế dựa vào thu nhập, cách chia thành nhiều bậc, nhưng các nước luôn linh hoạt điều chỉnh ngưỡng chịu thuế khi có biến động về thu nhập và mức giảm trừ gia cảnh cũng được tính toán chi tiết để áp dụng cho từng đối tượng khác nhau.

Chẳng hạn, cuối năm 2021, do lạm phát, cơ quan thuế của Mỹ (IRS) liền nâng ngưỡng chịu thuế thêm 3% ở tất cả các bậc thuế TNCN. Ở Mỹ, mức giảm trừ gia cảnh giữa người độc thân và người đã kết hôn cũng khác nhau. Ở Vương quốc Anh, các khoản tiền thuê nhà, học hành, gửi tiết kiệm cũng được tính để giảm trừ thuế TNCN. Trung Quốc phân loại TNCN để tính thuế, như từ lương, từ kinh doanh. Malaysia có tới hơn 20 khoản giảm trừ gia cảnh khi tính thu nhập chịu thuế.

Sau đại dịch COVID-19, Chính phủ Việt Nam quyết định giảm thuế giá trị gia tăng (VAT), Chính phủ Trung Quốc, Thái Lan phát tiền mặt cho dân nhằm kích thích mua sắm. Chính phủ Việt Nam có thể không áp dụng giải pháp phát tiền như các nước, nhưng thay vì giảm VAT, có thể chọn giải pháp nâng ngưỡng phải chịu thuế TNCN, tăng mức giảm trừ gia cảnh, điều chỉnh các bậc thuế TNCN… để người dân có thêm tiền chi tiêu.

Theo đại diện Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội, Luật Thuế TNCN sẽ được xem xét đưa vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025. Từ xem xét, lấy ý kiến, thảo luận, thông qua sẽ là khoảng thời gian khá dài. Nếu không đẩy nhanh tiến độ xem xét, sửa đổi luật này, những bất công sẽ còn kéo dài, những hệ lụy xã hội sẽ phát sinh. Bởi vì, thu nhập không bảo đảm cuộc sống sẽ khiến người dân ngại chi tiêu, dẫn đến sức mua yếu, kinh tế khó tăng trưởng; người dân cũng sẽ ngại lập gia đình, ngại sinh con, từ đó làm trầm trọng thêm tình trạng già hóa dân số…

Thư Hùng