Không còn "hiền" như David Cameron, nữ Thủ tướng Anh khiến Trung Quốc phải dè chừng

Sau một thời gian trì hoãn, ngày 15/9, Chính phủ Anh đã "bật đèn xanh" cho dự án xây dựng nhà máy điện hạt nhân Hinkley Point có vốn đầu tư của Trung Quốc, đồng thời áp đặt thêm những "biện pháp bảo vệ quan trọng" đối với an ninh quốc gia. Mặc dù vậy, Trung Quốc vẫn sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc tạo lập sự tin tưởng đối với các đối tác châu Âu.

Dự án Hinkley Point do Công ty EDF của Pháp tài trợ 2/3 số vốn đầu tư, trong khi Tổng công ty Điện hạt nhân Trung Quốc (CGN) gánh 1/3 còn lại.

Theo hợp đồng, chính phủ Anh sẽ kiểm soát và được quyền ngăn chặn công ty EDF bán cổ phần trước và sau khi hoàn thành dự án. Phương pháp này cũng được cho là sẽ áp dụng với tất cả các dự án điện hạt nhân trong tương lai.

“Sau Hinkley, chính phủ Anh sẽ nắm giữ một phần đặc biệt trong tất cả những dự án điện hạt nhân tương lai. Điều này đảm bảo những cổ phần quan trọng nhất sẽ không bị bán mà không có sự đồng ý của chính phủ.

Đó sẽ là những cải cách trong cách tiếp cận của chính phủ về quyền sở hữu và kiểm soát đối với những cơ sở hạ tầng quan trọng, nhằm đảm bảo những tác động của công ty nước ngoài đều phải được xem xét kỹ lưỡng cho các mục đích giữ gìn an ninh quốc gia”, Bộ Kinh doanh Anh cho biết trong một tuyên bố.

Cả EDF lẫn CGN đều đồng ý với những thay đổi của chính phủ Anh về Hinkley Point C, và phía EDF cho biết dự án sẽ được ký “trong vài ngày tới”.

Trước đó, hồi tháng 7, Thủ tướng May đã bất ngờ tuyên bố tạm hoãn việc phê chuẩn dự án điện hạt nhân do Trung Quốc rót vốn khi chỉ còn vài giờ nữa là thỏa thuận sẽ được ký kết. Nữ Thủ tướng được cho là quan ngại về sự tham gia của Bắc Kinh vào dự án điện hạt nhân lớn nhất nước Anh.

Quyết định của bà May đã khiến quan hệ Anh - Trung rơi vào căng thẳng suốt hai tháng qua.

Ông Nick Timothy, một trợ thủ thân cận của bà Theresa May vào năm 2015 từng buộc tội Bộ trưởng Tài chính khi đó là ông George Osborne về việc "bán an ninh quốc gia cho Trung Quốc".

Trong một bài viết đăng tải trên trang web chính trị Conservative Home, ông Nick Timothy cáo buộc rằng người Trung Quốc đã mua chuộc sự im lặng của nước Anh trước những cáo buộc vi phạm nhân quyền trong nước họ.

Về dự án nhà máy điện hạt nhân Hinkley Point, ông Timothy viết: "Các chuyên gia an ninh, theo ý kiến nhiều người ở cả trong và ngoài chính phủ (Anh) đều lo ngại rằng, Trung Quốc có thể lợi dụng vai trò của họ để tạo ra những lỗ hổng trong hệ thống máy tính, từ đó sẽ cho phép họ có thể đánh sập việc sản xuất năng lượng của Anh bất cứ lúc nào nếu muốn".

Chủ tịch tập đoàn EDF, ông Jean-Bernard Levy đã hoan nghênh quyết định "bật đèn xanh" cho dự án xây dựng nhà máy điện hạt nhân Hinkley Point và cho rằng "quyết định của Chính phủ Anh đánh dấu sự hồi sinh của điện hạt nhân ở châu Âu".

Tuy nhiên, chính tại Trung Quốc, quyết định trên gây ra tác động mạnh bởi thời gian qua, Trung Quốc đã không che giấu tham vọng phát triển điện hạt nhân dân sự của mình.

Trở thành Thủ tướng Anh vào tháng 7/2016, bà Theresa May đã quyết định xem xét lại chiến lược kinh tế của người tiền nhiệm là ông David Cameron, người quyết tâm đưa Anh trở thành đối tác số một của Trung Quốc - vị trí hiện đã bị Đức nắm giữ.

Chính việc xem xét lại đó đã khiến Tập đoàn điện hạt nhân Trung Quốc (CGN), nơi cấp 7 tỷ trên tổng số vốn 21 tỷ Euro cho đơn đặt hàng đầu tiên của loại hình này ở châu Âu kể từ khi xảy ra thảm họa Fukushima năm 2011, bị mất mát, thua thiệt nhiều trong hồ sơ này. Và đây không phải là dự án duy nhất của Trung Quốc tại Anh.

Dưới thời Thủ tướng David Cameron, chính sách cởi mở đối với Trung Quốc nhằm thu hút đầu tư kết hợp với chuyến thăm Anh của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào tháng 10/2015, đã thiết lập nền tảng cho một số dự án công nghiệp và hạt nhân.

Bên cạnh dự án nhà máy điện hạt nhân Hinkley Point, còn phải kể đến thỏa thuận giữa Anh và Trung Quốc về việc xây dựng một nhà máy điện tại Sizewell, miền Đông nước Anh, cho bộ đôi Trung-Pháp, trong đó Trung Quốc tài trợ 2/3 vốn đầu tư, và một nhà máy 100% công nghệ của Trung Quốc ở Bradwell, hạt Essex, cách London khoảng 100 km.

Chính phủ Anh dưới thời bà Theresa May đã không còn nhiều lòng tin đối với Trung Quốc như dưới thời ông David Cameron.

Do đã làm chủ công nghệ lò phản ứng hạt nhân kể từ năm 2015, với việc xây dựng một lò phản ứng có tên Hualong-1, Trung Quốc hiện đã trở thành đối thủ cạnh tranh ngang ngửa với Pháp, Mỹ, Nhật Bản, Nga và Hàn Quốc, chia sẻ thị trường quốc tế trong lĩnh vực này. Nhà máy điện tại Bradwell sẽ trở thành nơi trưng bày và giới thiệu công nghệ điện hạt nhân của Trung Quốc tại các nước phương Tây sau khi nước này đã ký các hợp đồng tương tự với Pakistan vào năm 2014 và Argentina vào năm 2015.

Các dự án điện hạt nhân của Trung Quốc và đối tác là tập đoàn EDF của Pháp bị đe dọa nghiêm trọng khi London hoãn phê chuẩn thỏa thuận xây dựng các lò phản ứng mới. Báo Anh The Telegraph cho biết sự trì hoãn này chứng tỏ sự mất lòng tin của chính phủ mới của Anh đối với đối tác Trung Quốc liên quan đến vấn đề an ninh quốc gia. Vụ việc đã khiến Trung Quốc không hài lòng và ít nhiều ảnh hưởng tới quan hệ ngoại giao giữa London và Bắc Kinh.

Mặc dù Chính phủ Anh đã quyết định tiếp tục dự án Hinkley Point, nhưng phản ứng từ phía các cơ quan ở Trung Quốc rất khác nhau. Trong khi người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Hoa Xuân Oánh hoan nghênh quyết định của Chính phủ Anh thì hãng tin Tân Hoa Xã lại chỉ trích gay gắt "những quan ngại hư cấu về an ninh quốc gia liên quan đến các dự án đầu tư của Trung Quốc".

Dẫu sao cũng phải thừa nhận rằng bấy lâu nay, Trung Quốc luôn thể hiện hình ảnh của một quốc gia thiếu tôn trọng các bí mật công nghiệp. Tai tiếng đó đã làm phức tạp hóa việc Trung Quốc tiếp cận thị trường Mỹ và các đồng minh khác như Australia, đồng thời cũng buộc các nước châu Âu phải coi trọng vấn đề an ninh trong các dự án với Trung Quốc.

Minh Đức