Khó phát triển TP.Thủ Đức như kỳ vọng nếu không phân quyền mạnh mẽ

Nguồn kết dư chỉ đủ xây 3 trường học

Phát biểu tại hội thảo “Cơ chế, chính sách đặc thù cho TP.Thủ Đức” ngày 21/1, ông Hoàng Tùng - Chủ tịch UBND TP.Thủ Đức - cho biết, hiện tiền để đầu tư cho TP.Thủ Đức một phần lấy từ ngân sách của TPHCM.

Mục tiêu quan trọng của “thành phố trong thành phố” là đổi mới mô hình tổ chức chính quyền, quản trị hiệu quả, huy động nguồn lực cho phát triển - Ảnh: Quốc Ngọc

Theo ông, cần có một cơ chế khác. “Vừa rồi, khi xây dựng kế hoạch tài khóa 2021 - 2025 dựa trên nguồn kết dư của TP.Thủ Đức, chúng tôi thấy tổng số kết dư theo dự toán chỉ gần 200 tỷ đồng. Số tiền này chỉ đủ xây được ba trường học mà chưa tính tiền đền bù” - ông nói.

Thực tế này đang có khoảng cách khá xa với kỳ vọng xây dựng, phát triển TP.Thủ Đức trở thành khu đô thị sáng tạo, tương tác cao phía đông, hình thành một “cực” tăng trưởng mới, “hạt nhân” dẫn dắt kinh tế của TPHCM và khu vực với mũi nhọn là kinh tế tri thức. Mô hình “thành phố trong thành phố” đầu tiên cả nước còn hướng đến mục tiêu thiết lập chuỗi giá trị gia tăng trên nền tảng công nghệ cao, hạ tầng kỹ thuật và xã hội hiện đại, hỗ trợ tài chính hiệu quả cho doanh nghiệp, làm đòn bẩy nâng cao chất lượng cuộc sống người dân và dự kiến sẽ đóng góp khoảng 7% GDP cả nước.

Tuy nhiên, theo phó giáo sư - tiến sĩ Trần Hoàng Ngân - Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM - nếu không có những tác động mạnh mẽ, mạnh dạn thử nghiệm những cơ chế, chính sách mới trong phát triển đô thị theo hướng tự chủ, tự chịu trách nhiệm, các cơ chế phân cấp, phân quyền về hành chính và tài khóa thì khó phát triển Thủ Đức như mong đợi.

Từ đó, ông khuyến nghị trao quyền nhiều hơn cho HĐND TP.Thủ Đức để quyết định những vấn đề quan trọng trong quản trị đô thị, đồng thời cho phép chính quyền TP.Thủ Đức được ban hành một số quy định nhằm giải quyết những vấn đề của đô thị; xây dựng bộ máy quản lý hành chính hiệu quả, minh bạch và tính giải trình cao đối với chính quyền cấp trên cũng như đối với cộng đồng địa phương; nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính.

Ông cũng đề nghị cho phép UBND TP.Thủ Đức được quyết định cơ cấu tổ chức bộ máy giúp việc dựa trên nguyên tắc hiệu lực, hiệu quả, phù hợp với mô hình quản trị đô thị, trong đó xác định số lượng cán bộ, công chức dựa trên quy mô dân số chứ không dựa theo cấp chính quyền, có cơ chế trả lương và thu nhập tương xứng cho đội ngũ cán bộ, công chức. Theo cơ chế hiện hành, TP.Thủ Đức chỉ tương đương đơn vị hành chính cấp huyện.

Thạc sĩ Đoàn Nguyễn Thùy Trang (Học viện Cán bộ TPHCM) cho rằng, việc phân cấp tài khóa mạnh mẽ cho TP.Thủ Đức sẽ cho phép xây dựng cơ chế tài chính theo hướng huy động tối đa các nguồn lực xã hội cho phát triển đô thị như thiết lập các loại thuế, phí phù hợp với môi trường đô thị, bảo đảm nguồn thu này giúp cho các dịch vụ thiết yếu đạt chất lượng tốt, tương xứng với sự đóng góp của cư dân đô thị.

Theo bà Thùy Trang, sau một thời gian áp dụng, Quốc hội cần tổng kết mô hình TP.Thủ Đức và một số mô hình chính quyền đô thị đang thí điểm ở TP.Hà Nội, TP.Đà Nẵng để tiến tới xây dựng Luật Chính quyền đô thị áp dụng chung cho các đô thị thuộc các thành phố trực thuộc Trung ương, nhằm tạo ra nền tảng pháp lý vững chắc hơn cho quá trình phát triển của chính quyền đô thị ở các địa phương.

Trong khi chờ những cơ chế mang tính đột phá, trước mắt, chính quyền cần TPHCM chủ động đẩy mạnh việc phân cấp, ủy quyền cho UBND TP.Thủ Đức ở mức cao hơn so với các quận, huyện để phát huy cao nhất tính hiệu lực, hiệu quả trong quản lý, điều hành của chính quyền TP.Thủ Đức, nhất là phân cấp về thẩm quyền quyết định đầu tư, công tác tổ chức bộ máy, nhân sự, đấu giá đất công, đấu thầu dịch vụ công, gỡ bỏ các hạn chế về điều kiện gia nhập thị trường cho doanh nghiệp…

Đừng vội có thêm “thành phố trong thành phố”

Tiến sĩ Phan Hải Hồ - Trưởng khoa Quản lý hành chính, Học viện Cán bộ TPHCM - đề xuất các cơ quan trung ương cho phép chính quyền TPHCM tự chủ thiết kế cơ chế phân cấp, ủy quyền. Theo đó, UBND TPHCM được quyền tự quyết định phân cấp, ủy quyền cho UBND TP.Thủ Đức thực hiện một số nhiệm vụ, quyền hạn, có sự giám sát chặt chẽ trong quá trình thực thi. Đối với TPHCM, ông đề xuất nghiên cứu thí điểm cho TP.Thủ Đức được quản lý trực tiếp Khu công nghệ cao, khu đại học quốc gia, Khu chế xuất Linh Trung, trung tâm tài chính Thủ Thiêm.

Theo các chuyên gia, TP.Thủ Đức cần thêm cơ chế, chính sách đặc thù để phát triển tương xứng với tiềm năng và kỳ vọng Ảnh: Đỗ Minh

Tiến sĩ Dư Phước Tân (Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM) đưa ra khái niệm “lợi thế kinh tế nhờ quy mô” hay còn gọi là lợi nhuận tăng dần theo quy mô, được bộc lộ khi chi phí bình quân dài hạn giảm nhưng đà sản lượng tăng lên. Các lợi thế cần khai thác dựa theo nguyên lý này được khuyến cáo có thể xem xét để vận dụng cho TP.Thủ Đức, bao gồm lợi thế về cung ứng dịch vụ công với chi phí thấp, huy động tài chính, đầu tư khoa học công nghệ theo hướng hiện đại, xây dựng bộ máy chuyên môn hóa cũng như tuyển dụng nhân sự trình độ cao, lợi thế về liên kết hiệu quả giữa các cụm ngành kinh tế trong cùng một địa giới hành chính thay vì liên quận và lợi thế về đầu tư mạng lưới hạ tầng giao thông để kết nối các cụm ngành kinh tế trong vùng Đông Nam bộ.

Qua phân tích trên, ông kiến nghị cần tập trung các cơ chế chính sách hiện có mà Trung ương đã phân cấp cho TPHCM để khai thác các lợi ích kinh tế dựa vào quy mô như đã đề cập: “Chỉ tiêu TP.Thủ Đức đóng góp 30% trong mức tăng trưởng GRDP của TPHCM theo tôi là hơi cao so với xuất phát điểm chỉ đạt khoảng gần 3% vào đầu năm 2021. Do vậy, cần xây dựng lộ trình phù hợp đi kèm với ưu tiên nguồn lực và ban hành cơ chế chính sách đặc thù nhằm tạo điều kiện tối đa để chỉ tiêu đặt ra trở thành hiện thực”.

Ông Dư Phước Tân cũng cho rằng, UBND TPHCM nên ưu tiên nguồn lực, tập trung phát triển TP.Thủ Đức trong 10 năm tới. Việc UBND TPHCM triển khai chủ trương chuyển năm huyện thành quận sẽ phân tán nguồn lực và sẽ ảnh hưởng đến kế hoạch phát triển của TP.Thủ Đức như là khu đô thị tương tác cao phía đông.

Theo ông, nên lùi lại thời gian triển khai chủ trương chuyển huyện thành quận, hoặc chỉ chọn một huyện ngoại thành phù hợp nhất để tiếp nối công tác chuyển đổi, nâng cấp thành quận hoặc “thành phố trong thành phố”. Ngoài ra, cũng phải tính đến sự hình thành của các thành phố sau này tương tự như Thủ Đức, để có cơ chế chính sách thực thi một cách nhất quán, không thay đổi khi áp dụng về sau. 

 Quốc Ngọc