Khi thế giới quá phụ thuộc vào Facebook

Facebook giải thích rằng “nguyên nhân gốc rễ của sự cố này là do thay đổi kỹ thuật” và “không có bằng chứng cho thấy dữ liệu người dùng bị xâm phạm”. Facebook đang phải hứng chịu một cuộc khủng hoảng lớn sau khi Frances Haugen - cựu Giám đốc sản phẩm của Facebook - cung cấp các tài liệu nội bộ, cho thấy công ty nhận thức rõ về tác hại do các sản phẩm và quyết định của mình gây ra đối với người dùng, ví dụ như phóng đại sự căm ghét và thông tin sai lệch. Thậm chí, công ty nhận thức được rằng Instagram có thể gây hại cho sức khỏe tinh thần của các cô gái tuổi teen.

Tác động diện rộng

Facebook đã cố gắng giảm bớt tác động của mình đối với công chúng. Nhưng ảnh hưởng từ sự cố ngừng hoạt động vừa qua có thể trở nên tồi tệ đối với gần ba tỷ người dùng, điều đó cho thấy thế giới đã dựa vào Facebook và các ứng dụng của nó nhiều như thế nào.

Hầu hết mọi người dùng Facebook để điều hành doanh nghiệp, kết nối với cộng đồng trực tuyến, đăng nhập vào nhiều trang web khác và thậm chí là gọi đồ ăn. Vụ việc cũng cho thấy rằng bất chấp sự hiện diện của Twitter, Telegram, Signal, TikTok, Snapchat và hàng loạt các nền tảng mạng xã hội khác, không gì có thể dễ dàng thay thế mạng xã hội của Facebook mà trong 17 năm qua đã phát triển hiệu quả thành cơ sở hạ tầng quan trọng. 

Mạng xã hội Facebook đã trở thành một “cuộc sống thứ hai” của nhiều người

Kendall Ross - chủ một thương hiệu hàng dệt kim ở thành phố Oklahoma, Mỹ - cho biết, anh có 32.000 người theo dõi trên trang Instagram. Hầu như tất cả lưu lượng truy cập trang web kinh doanh của anh ấy đến trực tiếp từ Instagram. Ross chia sẻ: “Sự cố hôm nay không khỏi gây thiệt hại về mặt tài chính. Đó cũng là một sự thức tỉnh to lớn rằng mạng xã hội kiểm soát rất nhiều sự thành công trong kinh doanh của tôi”.

Rachel Tobac - một hacker và Giám đốc điều hành Công ty SocialProof Security - cho biết, nhiều người phụ thuộc vào Facebook, WhatsApp hoặc Instagram như những phương thức liên lạc chính đến mức việc mất quyền truy cập quá lâu có thể khiến họ dễ bị bọn tội phạm lợi dụng.

Cô nói: “Họ không biết cách liên lạc với những người khác trong cuộc sống nếu không có Facebook. Họ dễ bị tác động vì họ rất khao khát được giao tiếp”. Tobac cho biết trong những sự cố ngừng hoạt động trước đây của Facebook, một số người dùng đã nhận được email hứa hẹn khôi phục tài khoản mạng xã hội của họ bằng cách nhấp vào một liên kết độc hại có thể làm lộ dữ liệu cá nhân.

Quá lớn để kiểm soát và né tránh

Một người dùng tại Mỹ, Megan Borovicka tham gia Facebook vào năm 2013 và sau đó quên mất việc bản thân từng tạo tài khoản. Nhưng Facebook không bao giờ quên cô. Luật sư 42 tuổi ở Oakland, California này chưa bao giờ “kết bạn” với bất kỳ tài khoản nào khác, không cập nhật trạng thái, không thích bất kỳ bức ảnh nào hoặc thậm chí mở ứng dụng Facebook trên điện thoại.

Tuy nhiên, trong thập niên qua, Facebook đã sử dụng thuật toán “hút” dữ liệu vô hình để thu thập các chi tiết rất cụ thể về cuộc đời của Borovicka, từ nhãn hiệu quần áo đến nơi nhận được tiền lương. “Đó là một cảm giác kỳ lạ”, Borovicka nói khi thấy những gì Facebook biết về cô ấy. 

Theo Pew Research, khoảng 69% người Mỹ trưởng thành có tài khoản Facebook. Mạng xã hội phổ biến tiếp theo, Instagram, cũng thuộc sở hữu của Facebook. Các dịch vụ nhắn tin WhatsApp và Messenger cũng vậy. Facebook ảnh hưởng đến quyền riêng tư của hàng tỷ người.

Đáng chú ý, không chỉ ứng dụng Facebook tìm kiếm thông tin của bạn. Facebook đã thuyết phục hàng triệu doanh nghiệp, ứng dụng và trang web khác giúp thu thập thông tin, dựa trên phần mềm theo dõi mà các đối tác kinh doanh đưa vào những ứng dụng, trang web và chương trình khách hàng thân thiết. Phía sau, Facebook thu nhận dữ liệu này và cố gắng khớp nó với tài khoản trên mạng xã hội, trong một phần hồ sơ ẩn. Facebook sử dụng chúng để định hình trải nghiệm trực tuyến của người dùng internet.

Vậy bạn có thể làm gì để ngăn Facebook theo dõi mình? Chức năng “tiết lộ hoạt động ngoài Facebook” cung cấp cho bạn tùy chọn “ngắt kết nối” một số dữ liệu khỏi tài khoản. Dù vậy, lựa chọn này không có nghĩa là Facebook xóa dữ liệu về bạn, mà chỉ không khiến bạn choáng ngợp với các quảng cáo nhắm mục tiêu trên internet.

Mỗi cá nhân có rất ít lựa chọn để ngăn Facebook thu thập thông tin ngay từ đầu. Bạn có thể thực hiện một số thay đổi đối với máy tính và điện thoại để chặn hoàn toàn khả năng theo dõi của Facebook, nhưng điều đó cần trình độ chuyên môn vì các chiến thuật thu thập thay đổi liên tục.

Hiện tại, đòn chống trả hiệu quả nhất trước Facebook là “lấy độc trị độc”. Những “gã khổng lồ” công nghệ khác như Apple và Google, với quyền lực độc quyền về hệ điều hành điện thoại thông minh và trình duyệt web, đã đưa ra một số chức năng giúp hạn chế khả năng ứng dụng thu thập thông tin người dùng. Dù vậy, đó lại là một sự lựa chọn lệ thuộc khác. 

Linh La (theo AP, Business Insider, Washington Post, The Conversation)