Khi máy móc quản lý con người

Hệ thống chấm điểm tín dụng xã hội dự kiến áp dụng ở Trung Quốc vào năm 2020

AI trong chiến lược phát triển của Trung Quốc 

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình từng tuyên bố, đến năm 2025, AI sẽ trở thành một trong những trụ cột trung tâm của kế hoạch “Made in China 2025”. Đây sẽ là cột mốc để Trung Quốc hướng tới mục tiêu trở thành quốc gia phát triển trí tuệ nhân tạo mạnh nhất thế giới vào năm 2030.

Vì mục tiêu trên, Trung Quốc đã đầu tư rất lớn vào thiết kế chíp và máy tính lượng tử. Một trong những lĩnh vực được Trung Quốc đầu tư công nghệ AI chính là quốc phòng, bao gồm các loại xe tăng, xe cơ giới, tàu ngầm, tàu mặt nước và các loại máy bay ném bom, chiến cơ và máy bay không người lái. 

Tháng 10/2018, sân bay Hồng Kiều (Thượng Hải) là sân bay đầu tiên ở Trung Quốc cho phép hành khách tự động làm thủ tục sân bay nhờ công nghệ nhận diện khuôn mặt thay vì làm thủ tục tại quầy, trình giấy tờ cho nhân viên. Việc triển khai hệ thống này sẽ được thực hiện ở Bắc Kinh và thành phố Nam Dương, tỉnh Hà Nam. Tháng 8/2017, Trung Quốc công bố trung tâm điều trị sử dụng công nghệ AI đầu tiên của nước này ở tỉnh An Huy. Nếu trung bình một bác sĩ mất 20 phút để xem 300 bức ảnh và đọc chẩn đoán thì máy móc hoàn thành công việc này chỉ trong vài giây.

Năm 2017, Hoa Kỳ lần đầu đề cập thẳng mối lo ngại về việc Trung Quốc đang nỗ lực thâu tóm các công ty công nghệ của Mỹ, nhằm tiếp cận nhanh chóng công nghệ AI từ Mỹ, rút ngắn quá trình nghiên cứu. Nhưng AI không chỉ là câu chuyện máy móc làm việc thay con người. Trung Quốc còn có một lợi thế mà Mỹ cũng như nhiều quốc gia khó đuổi kịp.

Con người hóa… máy móc

Công nghệ AI của Trung Quốc không chỉ nhắm vào quốc phòng. Trung Quốc chọn xây dựng nền tảng dữ liệu lớn trong cuộc chạy đua AI - những thông tin người dân tưởng vô hại nhưng lại là cơ sở để AI Trung Quốc đi vào cuộc sống. Những thông tin đặt hàng, mua sắm, thanh toán trực tuyến và thông tin cá nhân của công dân là tài sản vô giá cho chính phủ Trung Quốc trong công cuộc nghiên cứu. Người càng đông thì dữ liệu càng nhiều và AI càng dễ nhắm trúng mục tiêu.

Trong cuộc đua giành “ngôi vương” quốc gia phát triển AI của Trung Quốc có hãng công nghệ ByteDance - đơn vị sở hữu mạng xã hội Tik Tok. ByteDance là công ty khởi nghiệp giá trị nhất thế giới với giá trị ước tính 75 tỷ USD, vượt qua cả công ty khởi nghiệp thành công nhất trong lịch sử là Uber. ByteDance chính là thành công của tính toán nhắm vào dữ liệu người dùng mà Trung Quốc đã đưa ra và Tik Tok chính là phép thử thành công khi nhận diện nhanh chóng khuôn mặt mà không cần những thao tác phức tạp.

Trí tuệ nhân tạo có thể biến máy móc thành con người với những chức năng có thể thay thế được. Nhưng cũng chính trí tuệ nhân tạo sẽ vẽ nên bức tranh cho thế hệ cư dân mới ở Trung Quốc khi tất cả đặc điểm nhận dạng, tên, đánh giá về một con người đều được quản lý và người dân được kỳ vọng sẽ răm rắp tuân theo một chuẩn mực từ chính quyền.

Hệ thống chấm điểm tín dụng xã hội (dự kiến áp dụng năm 2020) sẽ chấm điểm mỗi người dân thông qua khung hành vi chuẩn mực của họ. Mọi hoạt động của cá nhân đều bị theo dõi và đánh giá thường xuyên. Bạn mua món hàng nào trên mạng, bạn đang làm gì, ở đâu, tương tác với bạn bè và người thân ra sao, đã thanh toán hay còn nợ tiền hóa đơn… đều sẽ chứng minh con người của bạn. 1,35 tỷ công dân Trung Quốc sẽ được quản lý, xếp hạng dựa trên nền tảng AI. Đánh giá càng tích cực thì công dân càng có nhiều quyền lợi trong cộng đồng và đó được xem là phần thưởng dành cho họ.

Việc phát triển trí tuệ nhân tạo, như mục tiêu ban đầu của các nhà khoa học, nhằm hướng đến một cuộc sống văn minh, tiết kiệm sức người; nhưng với chiến lược này, có vẻ Trung Quốc đang cố biến máy móc thành con người để kiểm soát và buộc con người sống như máy móc với hàng loạt chuỗi hành động rập khuôn, khô khan. 

Thiên Như