Kêu cứu bất thành, chính quyền xã mang “gông” chống sập cho tháp cổ giữa đại ngàn

Tháp duy nhất còn lại

Yên Hòa là một trong những bản xa nhất của huyện biên giới Kỳ Sơn, nằm biệt lập bên dòng Nậm Nơn chảy xiết. Từ trung tâm huyện, phải vượt gần 60km đường rừng để chạm tay vào ngọn tháp này. Trên đỉnh núi xa, một ngọn tháp cổ đã thấp thoáng xuất hiện giữa những nếp nhà sàn của bản làng ven sông.

Tháp cổ cao khoảng 30m đứng sừng sững bên cạnh một cây bồ đề xum xuê, ở giữa là một bàn thờ Phật đơn giản. Ngọn tháp cao vút tựa hình tháp bút trên đáy hình vuông kích thước 5m mỗi mặt. Trên tháp cổ còn nhiều hoa văn, phù điêu ẩn trong lớp rêu phong phủ mờ.

Tháp cổ ở Mỹ Lý mai một, “dọa sập” từng ngày

Thấy tôi bước qua hàng rào thép gai bao bọc quanh khu vực tháp, một già làng vội đi tới nói: “Chú đến tham quan à, đứng xa thôi. Trời mới mưa to, coi nó sập đè trúng thì khổ đó”. Cụ Lô Văn Tiếp (80 tuổi) cho hay, trước đây bản có tên Xằng Tờ nên dân bản gọi là tháp Xằng Tờ. Năm 1992, xã đổi tên là bản Yên Hòa, dân bản cũng đổi tên là tháp Yên Hòa. “Lớn lên tui đã thấy tháp này có rồi, hỏi cha, ông nội cũng bảo vậy chứ chẳng ai biết nó có từ bao giờ” - cụ Tiếp nói.

Theo người dân địa phương, hằng năm đến các ngày lễ, tết bà con khắp bản làng kéo về thắp hương cầu an. Những ngày hội, đồng bào Thái ra chân tháp cổ tổ chức các trò chơi dân gian. Trên đỉnh tháp có một “mắt ngọc” thường xuyên phát ra ánh lấp lánh, huyền ảo cả núi rừng.

Ông Lô Văn Liệu - Chủ tịch UBND xã Mỹ Lý cho biết, tháp cổ Yên Hòa được xây dựng đã trên 1.000 năm, thời điểm này có một số nhà sư ở và trông coi. Trước đây, vùng này từng có cả một quần thể tháp cổ. Ngoài tháp này là lớn nhất, còn có ba tháp nhỏ khác, song cả ba đều đã đổ sập từ lâu, nay không còn phế tích. 

Ngước nhìn những lỗ thủng như từng hốc mắt vô hồn xung quanh thân tháp, thầy Kha Văn Năm - giáo viên Trường tiểu học Mỹ Lý cho hay, đó là những lỗ thủng do kẻ xấu đục phá để lấy cắp tượng Phật bằng đồng trong thân tháp. Xung quanh thân tháp cổ này từng có rất nhiều tượng bằng đồng. Quanh chân tháp cũng có những bức tượng lớn đặt trước các mặt tháp, song nay đều đã mất cắp. Thậm chí “mắt ngọc” bằng thủy tinh trên đỉnh tháp cũng đã bị bắn vỡ.

Tháp cổ Yên Hòa cao hàng chục mét sừng sững giữa đại ngàn - Ảnh Phan Ngọc

Theo già làng, những người vào phá, lấy cắp tượng Phật nơi tháp cổ này đều chẳng ai được yên, gặp họa chẳng lâu sau đó. Chẳng biết tính xác thực đến đâu, nhưng tương truyền ấy càng khiến người dân Yên Hòa càng thêm yêu quý, gìn giữ ngọn tháp.

Kêu cứu nhiều lần nhưng bất thành

Sau những trận bão lũ liên miên, chân tháp sụt dần và vỡ ra khiến tháp bị nghiêng. Phần lớn thân tháp đã bị bong tróc, phô ra lớp gạch đỏ thẫm. Những bức phù điêu và đường nét hoa văn, họa tiết trên tháp bị bong gãy và đứt đoạn. Để bảo vệ người dân và học sinh ở cạnh tháp, chính quyền xã Mỹ Lý đã phải cắm biển cảnh báo hạn chế ra vào, dùng lưới B40 làm hàng rào bao quanh khuôn viên tháp. 

Đặc biệt, ở chân tháp xuất hiện một lỗ hổng rộng hai mét, sâu một mét, cao bốn mét. Theo đánh giá của Ban quản lý các dự án đầu tư xây dựng H.Kỳ Sơn, do thời gian quá lâu nên gạch đã bị ngấm nước, cường độ chịu nén của gạch không đảm bảo dẫn đến hiện tượng lún và nứt móng.

Vữa liên kết từ vôi lâu ngày nên mất sự kết dính, nứt nẻ. Toàn bộ tháp nhìn từ trên xuống đã xuất hiện sự mất liên kết giữa gạch và vữa, nhiều vết nứt lớn hơn 2cm chạy quanh thân tháp. Tháp có thể đổ sập bất cứ lúc nào. Để cứu ngọn tháp độc nhất vô nhị này, chính quyền xã Mỹ Lý đã nhiều lần kiến nghị các cơ quan chức năng tìm phương án bảo tồn song không có kết quả.

Cây dại mọc um tùm trên thân tháp - Ảnh Phan Ngọc

Ông Phan Văn Mạnh - Trưởng phòng Văn hóa - Thông tin - Truyền thông H.Kỳ Sơn cho biết, do chưa được xếp hạng di tích nên việc bảo tồn tháp gặp nhiều khó khăn. Mới đây, Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Nghệ An đã có văn bản đồng ý chủ trương tu bổ, tôn tạo tháp theo nguyện vọng của người dân và chính quyền địa phương. Tuy nhiên, do kinh phí không có nên việc tu bổ, tôn tạo tháp được H.Kỳ Sơn chia làm nhiều giai đoạn.

Theo ông Mạnh, việc tôn tạo lại tháp là một công việc lâu dài, tốn kém nhiều kinh phí nên cấp bách ngay lúc này là phương án chống sập cho tháp. Hiện Ban quản lý các dự án đầu tư xây dựng H.Kỳ Sơn cũng đã lên phương án chống sập bằng cách tăng khả năng chịu lực và ổn định móng tháp bằng hệ thống khung thép bao quanh kết hợp với đổ cát phía trong. Theo phương án này, một phần chân tháp đã đổ sập sẽ được xây lại bằng gạch đặc. Phần móng tháp sẽ được bao bọc lại bằng một khung thép hình vuông cao năm mét. 

Bí thư Huyện ủy H.Kỳ Sơn Vi Hòe cho hay, lòng hồ thủy điện Bản Vẽ đã và đang trở thành quần thể du lịch sinh thái, bởi thế huyện này rất muốn tháp cổ ở Mỹ Lý sẽ được tôn tạo để trở thành một điểm du lịch cho du khách ghé thăm khi về với huyện biên giới này. Đặc biệt, bản Yên Hòa hiện đang là một trong những địa điểm phát triển du lịch cộng đồng mạnh của địa phương, khi ngọn tháp được tôn tạo, nơi đây sẽ càng thu hút du khách. 

Một số hình ảnh về tháp cổ Yên Hòa:

Tháp cổ Yên Hòa nằm ở thượng nguồn dòng Nậm Nơn, giáp tỉnh Xiêng Khoảng (Lào)

Theo người dân địa phương, xưa kia tháp còn nguyên vẹn, nhiều cổ thụ bao bọc xung quanh, nay chỉ còn lại mỗi cây bồ đề

Tháp cổ từng là nơi dân bản đến thắp hương cầu an, tổ chức các trò chơi dân gian những ngày lễ, tết.

Ông Lô Văn Liệu - Chủ tịch UBND xã Mỹ Lý cho biết, tháp cổ Yên Hòa được xây dựng đã trên 1.000 năm, thời điểm này có một số nhà sư ở và trông coi. Trước đây có nhiều ngọn tháp khác song nay đều đã đổ sập.

Xung quanh thân tháp cổ trước đây từng có rất nhiều tượng bằng đồng, chân tháp cũng có những bức tượng lớn đặt trước các mặt tháp song nay đều đã mất cắp.

Sau những trận bão lũ liên miên, chân tháp sụt dần và vỡ ra khiến tháp bị nghiêng. Phần lớn thân tháp đã bị bong tróc, lộ ra những hàng gạch đỏ thẫm.

Những bức phù điêu và đường nét hoa văn, họa tiết trên tháp ngày càng bị bong gãy và đứt đoạn.

Hiện gạch xây bị ngấm nước, cường độ chịu nén không đảm bảo dẫn đến hiện tượng lún và nứt móng.

Hiện UBND huyện Kỳ Sơn cũng đã lên phương án chống sập cho ngọn tháp bằng cách làm khung cao 5m bao bọc phần chân tháp.

Phan Ngọc