Kết cục buồn của người phụ nữ bị vua Duy Tân từ hôn

Hoàng đế chọn vợ

Khi Duy Tân tròn 16 tuổi, triều đình tính đến chuyện nạp phi, mặc dù vua chưa muốn, Ngài từng nói với Lễ bộ Thượng thư Huỳnh Côn rằng: “Vận nước mới đáng lo, chuyện nạp phi không gấp. Nếu trì hoãn, chậm được bao nhiêu càng tốt bấy nhiêu”.

Biết chuyện, Thái phi Nguyễn Thị Định gọi Duy Tân đến khuyên nhủ hết lời; là người con có hiếu, vua đành miễn cưỡng chiều theo ý mẫu hậu. Danh sách hơn 20 thiếu nữ xinh đẹp, nết na cùng ảnh chân dung được dâng lên để vua lựa chọn.

Vua Duy Tân khi mới lên ngôi (Tranh minh họa)

Cuối cùng vua chọn cô Mai Thị Vàng, con gái của ông Mai Khắc Đôn, thầy dạy học của vua. Theo một số tài liệu, vì muốn trả nghĩa cho thầy nên vua có quyết định đó; tài liệu khác nói vì có cảm tình với cô Vàng nên vua đã cưới làm vợ. Trong sách “Lịch sử kinh thành Huế” viết rằng, trong số ảnh các thiếu nữ được trình lên có hai bức được vua Duy Tân chú ý, Ngài xem ảnh rồi chọn cô Vàng vì cô ăn mặc đơn sơ, giản dị nên có ý mến.

Lễ nạp phi được tổ chức trọng thể ở bộ Lễ ngày 26 tháng Chạp năm Ất Mão (30/01/1916), cô Mai Thị Vàng được phong làm Đệ nhất Giai phi.

Người thiếu nữ mà vua yêu mến

Cô Mai Thị Vàng được chọn, nhưng Hồ Thị Chỉ mới chính là người được vua để mắt tới, nhưng duyên phận lại lỡ làng. Trong hồi ký “Vua Duy Tân và gia đình Hồ Đắc Trung”, sư bà Diệu Không (tục danh Hồ Thị Hạnh) kể lại mối tình của chị gái mình với vua Duy Tân, theo đó họ quen nhau vào hè năm 1914 tại cửa Tùng (Quảng Trị), sau đó “tôi thấy kiệu vua đệ ra nhà tôi một đôi bông tai và một đôi vòng vàng cho chị tôi, thầy mẹ tôi quỳ lễ bái lãnh. Đó là lễ hỏi của vua dành cho chị tôi. Chị tôi cũng ra lạy tạ ân vua hạ cố”.

Quận chúa Hồ Thị Chỉ (Ảnh tư liệu)

Theo cuốn “Hồi ức một quận chúa”, khoảng năm 1913, để hướng nhà vua thiếu niên vào những trò du hí, Pháp cho xây dựng nhà "Thừa lương" ở Cửa Tùng để vua nghỉ ngơi, tắm biển mùa hè. Trong số quan đại thần theo hầu vua, Thượng thư Hồ Đắc Trung còn mang theo con cái, người con gái lớn là Hồ Thị Chỉ (sinh năm 1902), bấy giờ đã là một thiếu nữ đẹp người, đẹp nết, giỏi chữ Hán thông thạo tiếng Pháp, rất được vua Duy Tân để ý. Hai bên đã nảy sinh tình ý với nhau nhưng vẫn rất kín đáo, không vượt qua khuôn phép vua tôi.

Bất ngờ bị hoàng đế từ hôn

Cô Hồ Thị Chỉ được thái phi gọi vào cung xem mặt và ban tặng đôi vòng vàng, được người trong cung dạy những nghi lễ cung đình. Gia đình cô cũng được báo về ngày lành tháng tốt được chọn làm lễ nạp phi.

Thế nhưng cuối cùng vua lại quyết định từ hôn một cách bất ngờ, lý do có lẽ chỉ mình Duy Tân biết. Theo hồi ký của sư bà Diệu Không, một hôm vào tháng 12 năm 1915 cha bà bảo cô Chỉ “lấy đôi vòng và đôi bông tai để mẹ con đem vào cung dâng lại cho vua vì Ngài Ngự muốn từ hôn,…Thân sinh tôi nói là Ngài Ngự có ban rằng:

- Thầy hãy an ủi con gái của thầy và gả ngay cho người khác, đừng để cô ấy buồn tội nghiệp. Thầy nên hiểu vì tôi thương cả gia đình thầy, nên mới phải từ hôn với người mà ta mến từ hai năm nay.

… Một tuần lễ sau, lễ hỏi nhà vua lại đem đến nhà ông Phụ đạo họ Mai và ngày 30/01/1916, lễ nạp phi được tổ chức trọng thể tại bộ Lễ, đúng với kỳ hạn triều đình đã rao báo”.

Kết cục buồn của một hồng nhan

Trong hồi ký, sư bà Diệu Không kể rằng cuộc khởi nghĩa không thành, vua Duy Tân khi bị Pháp chất vấn, chúng có hỏi vì sao từ hôn với tiểu thư họ Hồ thì vua có nói: "Vì tôi thương ông ấy đông con, sợ ông ấy bị liên lụy. Vả lại, các đồng chí của tôi khuyên tôi nên tránh gia đình ấy để bảo mật”.

Vua Khải Định và ân phi Hồ Thị Chỉ (Ảnh tư liệu)

Còn Hồ Thị Chỉ, duyên phận không thành đã nguyện không lấy ai khác nhưng cuộc đời thật lắm éo le, Khải Định khi lên ngôi đã nói với ông Hồ Đắc Trung ý muốn kết hôn với cô Hồ Thị Chỉ.

Không phải Khải Định yêu thương hay có ý định kiếm tìm một người vợ thực sự theo mà ông vua nổi tiếng “nịnh Tây” này chỉ muốn có người ở bên trong các cuộc tiếp xúc với quan chức Pháp. Ý vua khó cưỡng, để tránh tai ương cho gia đình, bà Hồ Thị Chỉ đành phải hy sinh tình cảm riêng tư chấp nhận vào cung, được Khải Định sắc phong làm Nhất giai Ân phi nhưng mãi sống cuộc đời lạnh lùng chăn gối, buồn tủi, trầm uất và sau đó phát điên, cuối cùng bà qua đời trong một tu viện vào năm 1982.

Lê Thái Dũng