Kể chuyện nhân vật sử cho trẻ bằng sách tranh

Khi danh nhân khoa học vào sách tranh

Đặng Văn Ngữ - Tận hiến cả cuộc đời là tựa mới nhất trong bộ sách tranh Danh nhân khoa học Việt Nam vừa được Nhà xuất bản Kim Đồng phát hành. Cuộc đời và sự nghiệp của vị bác sĩ đầu ngành về ký sinh trùng được kể cho các em nhỏ qua phần lời của nhà báo Nguyễn Như Mai và minh họa của họa sĩ Nguyễn Hoàng Tấn. Sách tranh có lời kể ngắn gọn nhưng vẫn gói trọn những cột mốc quan trọng của người đã nghiên cứu và sản xuất thành công thuốc kháng sinh penicillin, góp phần rất lớn trong việc điều trị chống nhiễm khuẩn cho chiến sĩ và nhân dân ta trong suốt 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ.

Các tựa sách trong bộ Danh nhân khoa học Việt Nam đã phát hành

Bên cạnh sự cống hiến cho nền y học nước nhà với ý chí kiên cường, tinh thần làm việc không ngừng nghỉ, cuộc đời bác sĩ Đặng Văn Ngữ còn được ghi chép lại với dấu ấn của thời thơ ấu. Thuở nhỏ, ông từng là cậu bé học kém, nhiều lần thi trượt khiến cha ông buồn khổ đến mức suýt quyên sinh. Đó cũng chính là điều khiến Đặng Văn Ngữ nỗ lực học hành, đạt được thành tựu xuất sắc và trở thành niềm tự hào của gia đình.

Trước đó, Nhà xuất bản Kim Đồng cũng đã cho ra mắt các tựa sách về những danh nhân khoa học: Tạ Quang Bửu, Trần Đại Nghĩa… Năm 1917, theo cha từ Nam Đàn (Nghệ An) vào Quảng Nam, cậu bé Tạ Quang Bửu đã sớm nổi tiếng với khả năng thiên phú khi tham gia tranh tài tại các kỳ thi chữ Hán, tiếng Việt và toán học. Còn Trần Đại Nghĩa - cậu học trò ở vùng quê nghèo Vĩnh Long - đã trở thành một trong những gương mặt xuất sắc nhất Nam Kỳ và được cấp học bổng vào trường trung học Petrus Trương Vĩnh Ký. Những câu chuyện cho trẻ thơ được tiếp cận từ thời thơ ấu của các danh nhân lịch sử cho đến khi họ trở thành danh y, nhà nghiên cứu, kỹ sư quân sự…

Hình ảnh các nhân vật cũng như những không gian văn hóa được tái hiện từ miền Trung đến miền Tây sông nước qua phần minh họa sinh động. Những câu chuyện kể vì vậy rất dễ đọc, hấp dẫn, bổ ích đối với bạn đọc nhỏ tuổi. Trước đây, lịch sử Việt Nam trong sách tranh chủ yếu là những câu chuyện về các vị anh hùng/danh tướng/vua chúa qua các triều đại. Nay, “mỏ vàng” của sử Việt đã và đang tiếp tục được khai thác trong trang sách cho trẻ thơ với cách tiếp cận gần hơn từ thời cận và hiện đại. Dự kiến thời gian tới, bộ sách Danh nhân khoa học Việt Nam còn có thêm các tựa sách về những nhân vật: Hoàng Xuân Hãn, Nguyễn Văn Huyên, Tôn Thất Tùng…

Dấu ấn từ những câu chuyện hàn lâm

Một trong những bộ sách tranh có giá trị và nổi bật suốt hàng thập niên qua là Lịch sử Việt Nam bằng tranh (Nhà xuất bản Trẻ, in lần đầu vào năm 1991). Đến nay, bạn đọc nhỏ tuổi cũng có thể tìm hiểu lịch sử nước nhà qua rất nhiều bộ sách khác: Lược sử nước Việt bằng tranh, Tranh truyện lịch sử Việt Nam, Giai thoại các danh nhân Việt Nam, Hiền tài nước Việt…

Bên cạnh đó, sách tranh đã có thêm những câu chuyện mới về các nhân vật đặc biệt, lần đầu được kể cho thiếu nhi. Trong số tựa sách tranh khai thác về nhân vật lịch sử thời cận đại thành công gần đây có thể kể đến Hành trình sáng tạo chữ Quốc ngữ (tác giả Phạm Thị Kiều Ly, minh họa Tạ Huy Long). Đây là câu chuyện được rút ra từ luận án tiến sĩ của tác giả. Khi nhận được lời mời từ Nhà xuất bản Kim Đồng, tiến sĩ Phạm Thị Kiều Ly đã chắt lọc tư liệu để viết sách cho trẻ em. Toàn văn luận án cũng được OmegaPlus Books in thành sách với tiêu đề Lịch sử chữ Quốc ngữ (1615-1919), phát hành giữa năm 2024.

Sách tranh Hành trình sáng tạo chữ Quốc ngữ thuộc thể loại bán hư cấu, được thể hiện qua lời kể của nhân vật Alexandre de Rhodes - vị linh mục đến Việt Nam từ thế kỷ XVII, có công lớn trong việc in cuốn từ điển tiếng Việt đầu tiên (Từ điển Việt - Bồ - La). Câu chuyện được phát triển bằng những tình tiết ly kỳ và đặc sắc xung quanh cuộc đời giáo sĩ Đắc Lộ - cách người Việt gọi Alexandre de Rhodes - và hành trình của chữ Quốc ngữ tại Việt Nam. Không chỉ nhanh chóng được tái bản và trở thành đề tài cho những cuộc trò chuyện về lịch sử chữ Quốc ngữ, Hành trình sáng tạo chữ Quốc ngữ còn được trao giải thưởng Sách hay và giải B - giải thưởng Sách Quốc gia năm 2024.

Bác sĩ, nhà thám hiểm Alexandre Yersin thì xuất hiện trong cuốn sách viết cho tuổi thiếu niên của nhà văn Nguyễn Vĩnh Nguyên: Sống để phiêu lưu - Những cuộc thám hiểm của ông Năm Yersin (với phần minh họa của họa sĩ Linh Rab). Vị bác sĩ nổi tiếng này trước giờ chỉ xuất hiện trong những cuốn sách nghiên cứu và sách ghi chép từ những tư liệu mà ông để lại.

Được các tác giả quan tâm cùng sự đầu tư của các đơn vị làm sách, ngày càng nhiều tựa sách về các nhân vật lịch sử ý nghĩa ra đời. Những câu chuyện hàn lâm được kể qua lăng kính trẻ thơ cùng phần tranh minh họa sinh động đã góp phần mang đến những cuốn sách thú vị không chỉ cho trẻ nhỏ mà còn cho người lớn.

Lục Diệp