Karl Lagerfeld: Người phá bỏ mọi chuẩn mực thời trang

Sinh năm 1933 tại Hamburg, Karl Otto Lagerfeldt là con duy nhất trong một gia đình có cha là giám đốc điều hành một công ty sản xuất sữa đặc. Say mê thời trang từ nhỏ nên Lagerfeld đã tự học tiếng Pháp lúc còn bé và sớm mơ về sàn diễn. “Khi tôi lên 4, tôi đã xin mẹ cho tôi trở thành một người phục vụ trong ngày sinh nhật”, ông nhớ lại trong bài phỏng vấn với WWD vào năm 1978.

"Tôi thực sự là mẫu người của công việc", Karl Lagerfeld.

“Tôi muốn chuẩn bị quần áo để có thể mặc những gì tôi muốn và vào bất cứ lúc nào trong ngày. Tôi là một người có sở thích quái dị về quần áo. Tôi thực sự phát điên lên vì quần áo khi có thể thay trang phục ít nhất 4 lần trong ngày. Lúc 10 tuổi, tôi luôn đội mũ, mặc áo cổ cao và thắt cravat. Tôi đọc sách và vẽ tranh ngày đêm thay vì chơi với những đứa trẻ khác”, ông nói.

Vực dậy đế chế Chanel trên bờ vực phá sản

Lagerfeld đến Paris vào năm 14 tuổi và theo học tại trường Lycee Montainge, sau đó là một trường dạy vẽ. Sau khi vượt qua hơn 200.000 nhà thiết kế khác và giành chiến thắng tại cuộc thi thiết kế có tên Wool Bureau, ông chính thức bước vào con đường thời trang chuyên nghiệp bằng cách vào học việc tại hãng Pierre Balmain và làm việc tại đây trong 3 năm. Đến năm 1958, ông trở thành nhà thiết kế chính cho nhà mốt Jean Patou và bỏ chữ “t” cuối trong tên của ông.

Lagerfeld lúc còn trẻ trong một show diễn của Chanel. Ảnh: WD.

Vào đầu những năm 60, ông chán việc làm mãi cho một nhãn hiệu, bắt đầu phát triển sự nghiệp tự do, Fendi và Chloé là hai trong số khách hàng sớm nhất của ông. Các thương hiệu khác có thể kể đến gồm Mario Valentino, Max Mara, Repetto, Monoprix. Lagerfeld rời Chloé khi gia nhập Chanel. Ngoại trừ khoảng thời gian 5 năm xảy ra những mâu thuẫn giữa ông và Chanel từ năm 1997, Stella McCartney thay thế, ông gần như gắn liền với nhà mốt.

Khi Chanel mời Lagerfeld về làm việc vào năm 1982, ban đầu ông chỉ làm những thiết kế Couture. Đó cũng là khoảng thời gian hơn một thập kỷ kể từ sự ra đi của Coco Chanel - người sáng lập và thương hiệu đang trở nên cũ kỹ, lỗi thời, phải đối mặt với vô vàn khó khăn trước sự vươn dậy mạnh mẽ của các đối thủ như Louis Vuitton, Burberry, Versace...

Báo chí phương Tây giai đoạn này cho rằng dấu chấm hết của đế chế Chanel đang đến gần, vấn đề chỉ là thời gian. “Khi tôi bắt đầu ở Chanel, những gì mọi người nói với tôi là: 'Đừng! Đừng nhận lời. Nó là một cái tên già cỗi, mọi thứ rồi sẽ chẳng đi đến đâu đâu'. Không một ai có niềm tin là sẽ vực lại được thương hiệu, ngoại trừ tôi và ông Wertheimer”, Lagerfeld nói trong một bài phỏng vấn vào năm 2003.

Bộ sưu tập đầu tiên của Lagerfeld tại Chanel nhận về hàng loạt ý kiến trái chiều. Nhiều tờ báo thời trang uy tín lúc bấy giờ, trong đó có cả WWD, đã thẳn thắng nhận định: "Không một ai có thể thay thế được Coco Chanel, kể cả người đó cố gắng đến mức nào đi chăng nữa".

Từ một thương hiệu bên bờ vực phá sản trước sự ra đi của Coco Chanel, Karl Lagerfeld đã vực dậy, đưa Chanel thành thương hiệu được các ngôi sao trên thế giới yêu thích, phái đẹp khao khát sở hữu.

Lagerfeld đã bỏ ngoài tai và tiếp tục nỗ lực. Từ một thương hiệu đứng trước bờ vực phá sản, Lagerfeld đã vực dậy Chanel, giúp nhà mốt trở thành đối thủ đáng gờm của Louis Vuitton và đế chế Versace. Ông đánh bay nét mộng mơ, lãng mạn của Coco Chanel, thay vào đó, ông đem đến những thiết kế mang hơi thở đương đại. Giờ đây, sau 7 thập kỷ, ông đã biến Chanel thành một trong những thương hiệu thời trang được tôn sùng và thành công bậc nhất thế giới.

Một công ty tư nhân, chuyên về thăm dò doanh số của các hãng thời trang, mỹ phẩm cao cấp đã tiết lộ, chỉ trong năm 2017, doanh thu của Chanel đạt 9,6 tỷ Euro.

Một điều ít người biết, hợp đồng của Lagerfeld với Chanel dài chưa đến một trang giấy, biểu hiện cho mối quan hệ chặt chẽ và sự tin tưởng giữa ông và nhà mốt. Ông cũng không bao giờ lên lịch họp hay nói về kinh doanh với nhà mốt.

Những sáng tạo của Chanel luôn mới mẻ, cập nhật thời đại mà vẫn giữ được tinh thần của thương hiệu - đó là tạo nên hình ảnh người phụ nữ sang trọng, cuốn hút và thanh lịch.

Khả năng sáng tạo của Lagerfeld dường như là vô hạn. Ông liên tục diễn giải, làm mới phong cách của Chanel trong khi vẫn giữ hình ảnh thương hiệu ở mức cao nhất. “Chanel là một phong cách và một chuẩn mực”. Ông kết hợp đủ các phong cách, từ Gothic, kẻ lướt ván, dân hippie, người máy vào sáng tạo. Ông không chỉ giữ chân được khách hàng cũ mà còn thu hút những phụ nữ trẻ đến với thương hiệu. 

Những năm cuối đời, nhiều tin đồn thất thiệt tung ra, rằng Lagerfeld sẽ sớm bị thay thế tại Chanel, ngay sau đó, ông lại tung ra một BST đình đám khiến cả giới thời trang há hốc mồm ngưỡng mộ. Lagerfeld nói rằng, phần lớn ý tưởng cho các bộ sưu tập đến với ông từ những giấc mơ.

Phá vỡ những giới hạn

Không chỉ là một nhà thiết kế, Lagerfeld còn là một bậc thầy về thời trang, một chuyên gia về các khía cạnh trong việc xây dựng hình ảnh, thương hiệu và những chiến dịch truyền thông, đặc biệt là các sự kiện trình diễn, giới thiệu bộ sưu tập.

Tại show Xuân-Hè 2019, Lagerfeld đã tạo nên một bãi biển nhân tạo đầy nắng và gió làm đường băng. Trên bãi biển Chanel, tất cả người mẫu đều đi chân trần, thong dong rảo bước trên nền cát, giữa những làn sóng dập dìu.

Lagerfeld có kiến thức sâu rộng về lịch sử, triết học, nghệ thuật và văn hóa đại chúng. Ông đã tận dụng chúng để tạo nên những cảnh tượng đáng kinh ngạc nhất trong việc tổ chức các show trình diễn mà ngành công nghiệp thời trang từng chứng kiến, từ việc gởi người mẫu ở Fendi đến Vạn Lý Trường Thành đúng lúc hoàng hôn cho show diễn vào năm 2007, đến dựng ngay một thác nước hùng vĩ để người mẫu ung dung bước trên đường băng vào show Xuân-Hè 2018, hay tạo ra một bãi biển nhân tạo ở bảo tàng Grand Palais tại Paris cho buổi trình diễn Xuân-Hè 2019.

Sân khấu của Chanel không chỉ là một sàn catwalk mà còn kể những câu chuyện. Trong ảnh là show Xuân-Hè 2018.

Sân khấu Chanel không đơn thuần là sàn catwalk, đó là nghệ thuật kể chuỵện mà Lagerfeld lồng ghép khéo léo giữa thời trang, nghệ thuật và cuộc sống. Ông có thể lồng ghép tế nhị thông điệp về nguồn năng lượng tái sinh trên sân khấu bằng cách đặt hàng chục chiếc điện gió và người mẫu trình diễn trong không gian hiện đại và có phần vượt thời gian, hoặc mượn khung cảnh để nói lên tầm quan trọng của thiên nhiên, nói về câu chuyện con người chống chọi với bệnh tật.

Mặc dù tuyên bố không quan tâm đến kinh doanh nhưng Lagerfeld vẫn theo dõi chặt chẽ tình hình của Chanel, và luôn tạo ra những đột phá đẩy doanh thu của hãng tăng vọt - điều vẫn thường xuyên xảy ra trong suốt những năm ông làm giám đốc sáng tạo.

15 show diễn đã đi vào huyền thoại, trở thành dấu ấn khó phai mờ. Thế nhưng, Lagerfeld không chỉ thành công với Chanel mà còn đồng thời tạo ra các bộ sưu tập cho Fendi và kinh doanh thành công nhãn hiệu thời trang mang tên của ông - một kỳ tích chưa từng thấy trong làng thời trang.

Show Métiers d'Art 2011, khách mời trở thành thành viên của một bữa tiệc xa hoa, tráng lệ ở cung điện Rajasthan.

Lagerfeld là người đi đầu trong việc đổi mới phong cách kinh doanh. Dấu ấn lớn nhất là việc ông tích cực khởi xướng xu hướng “masstige” (sự kết hợp giữa đặc trưng của những thương hiệu có sản phẩm bán đại trà với những yếu tố cốt lõi tạo nên thương hiệu và uy tín của những thương hiệu cao cấp - NV) vào năm 2004 khi hợp tác với đế chế thời trang nhanh H&M của Thụy Điển, trình làng bộ sưu tập bán hết trong nháy mắt. H&M sau này đã mạnh dạn tiếp tục nguồn cảm hứng mà Lagerfeld khơi gợi, kết hợp tên tuổi của hãng cùng hàng loạt thương hiệu cao cấp khác, gần đây nhất là Moschino để tạo nên dấu ấn riêng cho các bộ sưu tập mới.

Karl Lagerfeld gây bất ngờ, gợi sự tò mò và tạo kinh ngạc khi biến show diễn Thu-Đông 2017 của Chanel thành một trạm phóng tên lửa.

Với thời trang cao cấp, Lagerfeld đã đẩy chúng đến những thái cực mới, trở nên đẳng cấp, xa hoa và đáng thèm khát, ngưỡng mộ hơn nhưng cũng đầy hơi thở hiện đại. Ông phổ biến các buổi trình diễn thời trang ở khắp nơi trên thế giới và tích cực tạo ra 2 BST phụ là Pre-fall và Cruise (ngoài 2 mùa thời trang chính trong năm là Xuân-Hè và Thu Đông), trình diễn chúng tại các thành phố lớn như: Thượng Hải, Los Angeles, Dubai hay Edinburgh thay vì gói gọn ở Pháp hoặc các tuần lễ thời trang.

Khách mời dự show Thu-Đông 2015

Năm 1999, Lagerfeld từng giải thích về sự mong manh của các công ty thiết kế thời trang. “Nếu công ty phụ thuộc vào một người sáng tạo thì rủi ro là vô cùng lớn”, Lagerfeld nói. “Hãy nhìn những gì xảy ra với Anne Klein khi Donna Karan rời đi. Công ty chưa bao giờ trở lại vị trí mà nó từng đạt được. Khác biệt ở đây chính ở chỗ, nếu nó là một nhà mốt như Chanel, Vuitton hoặc Cartier. Những nhà mốt này không phải là một công ty thời trang, họ là những thương hiệu”.

"Ông hoàng" tạo nên tên tuổi của các siêu mẫu

Nếu Anna Wintour có khả năng phát hiện những siêu mẫu nổi tiếng, chính Karl Lagerfeld là người làm nên vinh quang của các siêu mẫu. Ông nổi tiếng “mát tay” trong việc “lăng xê” cho những gương mặt mới toanh của làng mẫu.

Việc trở thành người mẫu diễn kết thúc show cho một nhà mốt danh tiếng như Chanel là giấc mơ xa vời của những người mẫu trẻ. Việc xuất hiện trong show của Chanel sẽ nhanh chóng đưa họ đến vị trí cao trong sự nghiệp.

Lagerfeld nổi tiếng khó tính nhưng rất cởi mở. Ông không ngần ngại trao cơ hội đó cho những người mẫu mà ông đánh giá là tiềm năng, dù khi đó, họ chỉ mới là một cái bóng mờ nhạt trong giới thời trang.

Lagerfeld và Kate Moss lúc còn trẻ.

Hàng loạt tên tuổi đã thành danh và được trọng vọng trên đỉnh cao của sự nghiệp như: Kate Moss, Devon Aoki, Naomi Campell, Liu Wen, Ajak Deng, Lily Cole… hay những tên tuổi kỳ cựu trong danh sách “bộ sáu” của làng mẫu thế giới như Claudia Schiffer hay Linda Evangelista… Họ cũng trở thành những nàng thơ của ông. Trong đó, đáng nhớ nhất phải kể đến tình bạn của ông và siêu mẫu Kate Moss.

Kate Moss từng tuyên bố: “Không gì tuyệt vời hơn sự gầy gò” thì Lagerfeld viết cuốn sách The Karl Lagerfeld Diet mô tả phương pháp ăn kiêng mang tên ông, giới hạn trong 900 calories mỗi ngày. Ông bị ám ảnh bởi vẻ đẹp gầy gò, mình hạc xương mai, thứ mà Kate Moss là đại diện tiêu biểu nhất.

Với Naomi Campell, đó là sự biết ơn: “Quá nhiều kỷ niệm để viết. Cảm ơn ông, Karl. Cảm ơn vì đã trao cơ hội cho cô gái 16 tuổi ở London và mở rộng tầm nhìn của tôi”.

Siêu mẫu Pháp Ines De La Fressange - nàng thơ của Karl Lagerfeld. Bà còn là nhà thiết kế thời trang và chế tạo nước hoa danh tiếng.

Có thể thấy, tư tưởng của Lagerfeld là sự phóng khoáng, hướng đến sự đa dạng trong màu da, quốc tịch của người mẫu thay vì trói buộc trong những nhận định hoặc phán xét của công chúng.

Gần đây nhất, phải kể đến trường hợp của Kendal Jenner. Việc xuất thân trong một gia đình “tai tiếng” của làng giải trí khiến cô vấp phải bao ánh mắt nghi ngờ về khả năng. Chăm chỉ sải bước trên nhiều sàn diễn thời trang từ năm 2012, nhưng mãi cho đến bộ sưu tập Thu-Đông 2014, rồi sau đó là bộ sưu tập Haute Couture Thu-Đông cùng năm của Chanel, cái tên Kendall Jenner mới thật sự xóa đi được những ngờ vực, ác ý ban đầu.

Lagerfeld và siêu mẫu Claudia Schiffer khi kết thúc show diễn của Chanel vào năm 1992

"Yên nghỉ nhé, Karl! Tôi còn nhớ mình đã vô cùng sợ hãi khi phỏng vấn ông nhưng thực tế là ông lại vô cùng hài hước và dí dỏm. Cảm ơn vì đã giúp tôi có được những trải nghiệm đầy cuốn hút. Cảm ơn về bí kíp sử dụng dầu gội khô nữa chứ, bây giờ mỗi khi đội tóc giả tôi lại nhớ đến ông", Fashionista Alexa Chung viết.

Chính sự gần gũi và dễ mến này, Lagerfeld luôn được nhiều ngôi sao thời trang, những người nổi tiếng yêu mến.

Mất mát và tưởng niệm

“Một bộ não sáng tạo phong phú với trí tưởng tượng vô tận, Karl Lagerfeld không chỉ là một nhà thiết kế thời trang thành danh mà còn khám phá ra nhiều chân trời nghệ thuật, ông có niềm đam mê đặc biệt lớn với nhiếp ảnh, phim ngắn và cả kiến trúc. Chanel đã được thừa hưởng tất cả những gì từ tài năng của ông ấy trong những chiến dịch quảng bá thương hiệu liên quan đến thời trang từ năm 1987 đến này. Cuối cùng, người ta không thể nào không nhắc tới Karl mà không đề cập đến khiếu hài hước bẩm sinh và khả năng tự giễu của ông ấy", đại diện Chanel chia sẻ.

Karl Lagerfeld và chú mèo cưng Choupette sở hữu Instagram có 120.000 người theo dõi, có hai người giúp việc chăm sóc.

“Nhờ thiên tài sáng tạo, tầm nhìn xa và trực giác đặc biệt nhạy cảm với thời trang, Karl Lagerfeld đi trước thời đại, đóng góp thành công cho thương hiệu Chanel trên toàn thế giới. Hôm nay, tôi không chỉ mất đi một người bạn mà tất cả chúng ta, những người làm trong ngành thời trang hoạc yêu mến thời trang đã mất đi một bộ óc sáng tạo phi thường từ thập niên 80 đến nay",  Mitch Wertheimer, Giám đốc điều hành của Chanel bày tỏ lòng thương tiếc.

Virginie Viard - người đồng hành cùng Karl Lagerfeld tại Chanel trong 32 năm qua sẽ kế nhiệm ông đảm nhận vai trò Giám đốc sáng tạo của thương hiệu.

Sau Yves Saint Laurent, Huber Givenchy, Karld Lagerfeld là người cuối cùng của kỷ nguyên thời trang tự do - nơi những sáng tạo như một tác phẩm nghệ thuật, hội tụ những gì đẹp đẽ, tinh túy nhất mà vẫn hiện đại nhất - đã ra đi. Những thành tựu, đóng góp và năng lượng sáng tạo vô song của Karl Lagerfeld mãi là di sản trong sự nghiệp của ông và cả giới thời trang nói chung, như chia sẻ của siêu mẫu Liu Wen: “Chúng ta có thể già đi và biến mất nhưng sáng tạo của ông sẽ không bao giờ mất đi”. 

Lê Phan