Iran xé bỏ các cam kết hạt nhân sau vụ Mỹ giết chết tướng Soleimani

Bước đi bất ngờ của Iran được coi là sự đáp trả việc Mỹ dùng máy bay không người lái ám sát tướng Qassem Soleimani, một nhân vật có ảnh hưởng hàng đầu của Iran ở sân bay Baghdad (Iraq) thứ Sáu tuần trước.

Người Iran xuống đường biểu tình ở thủ đô Tehran ngày 4/1 phản đối Mỹ ám sát tướng Qassem Soleimani - Ảnh: AP

Trước đó, từ tháng 5/2018 Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đơn phương rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran. Sau khi Washington rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Tehran và khôi phục các lệnh trừng phạt đã làm tê liệt kinh tế Iran, đưa nước này vào một cuộc khủng hoảng kinh tế trầm trọng.

Thỏa thuận hạt nhân Iran là nỗ lực quốc tế nhằm khống chế chương trình hạt nhân của Tehran thông qua việc đặt ra những giới hạn cho việc làm giàu và dự trữ uranium của Iran với mục đích nghiên cứu và phát triển vũ khí hạt nhân. Theo thỏa thuận, Iran có thể giữ một kho dự trữ không quá 660 pound (299 kg) uranium làm giàu thấp. Trước đó, Iran từng có 22.046 pound (xấp xỉ 10 tấn) uranium làm giàu cao.

Như vậy, sau khi Iran đơn phương xé bỏ thỏa thuận hạt nhân, Tehran đã cùng Triều Tiên trở thành hai điểm nóng phát triển vũ khí hạt nhân nằm ngoài sự kiểm soát của Mỹ và các cường quốc thế giới.

Bộ trưởng Ngoại giao Iran Mohammad Javad Zarif xác nhận thông tin Tehran xé bỏ thỏa thuận hạt nhân trên Twitter khi ông nói rằng "sẽ không còn bất kỳ hạn chế nào đối với số lượng máy ly tâm". Tuy nhiên, ông Zarif cho biết Iran vẫn sẽ hợp tác với Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế.

Cựu cố vấn an ninh quốc gia Mỹ John Bolton tuyên bố Mỹ không bất ngờ trước quyết định theo đuổi chương trình vũ khí hạt nhân của Tehran và xác định việc cần làm sắp tới của Washington là “ngăn chặn các nhà lãnh đạo Iran có được khả năng như vậy”.

Tuyên bố của Iran được đưa ra khi những đám đông khổng lồ tràn ngập đường phố Iran và Iraq vào cuối tuần qua để bày tỏ sự kính trọng khi Tehran đưa thi hài tướng Soleimani về nước tổ chức tang lễ. Iran tuyên bố ba ngày quốc tang tướng Soleimani trong khi thế giới nín thở chờ phản ứng trả thù của Iran sau những tuyên bố nảy lửa của lãnh đạo nước này.

Đáp lại, Tổng thống Trump cuối ngày thứ Bảy tuyên bố Mỹ sẽ tấn công 52 mục tiêu quan trọng ở Iran nếu Tehran có hành động trả đũa công dân hoặc tài sản của Mỹ.

Đám tang đưa quan tài tướng Soleimani và phó tướng Abu Mahdi al-Muhandis đến đền thờ Imam Ali ở Najaf (Iraq), hôm 4/1 - Ảnh: AP

Trong một diễn biến mới bất lợi đối với Washington, Quốc hội Iraq hôm 5/1 kêu gọi trục xuất quân đội Mỹ khỏi nước này sau vụ Mỹ tấn công ám sát tướng Iran Soleimani.

Các nhà lập pháp Iraq đã phê chuẩn một nghị quyết yêu cầu chính phủ Iraq chấm dứt thỏa thuận, theo đó Washington gửi lực lượng tới Iraq hơn bốn năm trước để giúp đỡ Baghdad trong cuộc chiến chống lại nhóm khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS).

Phát biểu trước các nghị sĩ trước khi bỏ phiếu, Chủ tịch Quốc hội Iraq Mohammed al-Halboosi nói: "Chính phủ Iraq có nghĩa vụ chấm dứt sự hiện diện của tất cả các lực lượng nước ngoài trên đất Iraq và ngăn không cho các nước đó sử dụng lãnh thổ, hải phận và không phận Iraq với bất kỳ lý do nào khác".

Hầu hết trong số 180 nhà lập pháp có mặt tại Quốc hội Iraq do người Shiite nắm đa số đã bỏ phiếu ủng hộ nghị quyết. Nhiều nhà lập pháp Sunni và người Kurd không xuất hiện trong phiên họp, dường như để phản đối việc bãi bỏ thỏa thuận với Mỹ.

Tuy nhiên, cuộc bỏ phiếu của Quốc hội Iraq không có nghĩa là quân đội Mỹ phải rời khỏi nước này ngay lập tức, vì đây là một cuộc bỏ phiếu không ràng buộc, chủ yếu mang tính biểu tượng. 5.000 binh sĩ Mỹ đóng quân ở Iraq theo lời mời của chính phủ nước này chứ không phải của Quốc hội, và việc trục xuất lính Mỹ là tùy thuộc vào Thủ tướng Iraq.

Iraq hiện là nơi nương náu của hơn 100.000 chiến binh dân quân được Iran hậu thuẫn. Các nhà lãnh đạo lực lượng này đã kêu gọi báo thù cuộc tấn công của Mỹ dẫn đến cái chết của tướng Soleimani.

Hòa Ninh