Ikigai – bí quyết hạnh phúc trong cuộc sống căng thẳng của người Nhật Bản

Đối với người Nhật Bản ở các thành phố lớn, một ngày làm việc điển hình bắt đầu với sushi-zume, một thuật ngữ chỉ cảnh tượng người đi làm chen chúc nhau trong tàu điện ngầm đông đúc, chật chội như cơm nén trong sushi.

Áp lực không dừng lại ở đó. Văn hóa làm việc tai tiếng của quốc gia này khiến ai nấy đều phải dành nhiều giờ tại văn phòng, bị quản lý bởi những quy tắc nghiêm ngặt.

Giờ cao điểm tại ga Shinjuku, Tokyo.

Làm thêm giờ là điều quen thuộc, bằng chứng là trên những chuyến tàu cuối cùng trong ngày, vào khoảng nửa đêm, vẫn không thiếu bóng dáng của các bộ đồ công sở.

Vậy, làm thế nào mà người Nhật có thể ngày ngày chịu đựng căng thẳng mà vẫn duy trì động lực làm việc hiệu quả, tin tưởng vào tương lai?

Ikigai - giá trị cuộc sống, lý do thức dậy mỗi sáng của người Nhật Bản.

Bí quyết đối mặt với áp lực chính là ikigai, một khái niệm chỉ hạnh phúc trong cuộc sống, cũng là lý do người Nhật thức dậy mỗi buổi sáng.

Không đơn giản như yarigai hay hatarakigai lần lượt có nghĩa là giá trị trong hành động và công việc, ikigai là một khái niệm toàn diện bao hàm mọi giá trị trong cuộc sống.

Ở phương Tây, ikigai thường được hiểu tương tự như biểu đồ Venn với 4 phẩm chất chồng chéo lên nhau: sở thích, năng lực, điều thế giới cần và công việc bạn làm để được trả tiền.

Tuy nhiên, ikigai của người Nhật lại không liên quan đến thu nhập.

Thực tế là, trong một cuộc khảo sát 2,000 nam giới và phụ nữ Nhật Bản do Trung tâm Nghiên cứu Trung ương thực hiện năm 2010, chỉ có 31% người tham gia coi công việc là ikigai.

Như vậy, hạnh phúc của đời người có thể là công việc, nhưng rõ ràng không giới hạn ở đó.

Các nhân viên công sở Nhật ra về sau một ngày làm việc đầy áp lực.

Trong cuốn sách “Về Ikigai” xuất bản năm 1966, nhà tâm lý học Mieko Kamiya  giải thích ikigai có thể hiểu gần giống “hạnh phúc” nhưng mang một sắc thái khác biệt tinh tế.

Ikigai là điều giúp bạn trông chờ, tin tưởng vào tương lai ngay cả khi bạn đang đau khổ.

Nhà tâm lý học Hasegawa cho biết thêm: “Người Nhật tin tưởng rằng tổng thể những niềm vui nho nhỏ mỗi ngày sẽ tạo nên hạnh phúc lớn trong cả cuộc đời.”

Dan Buettner, tác giả cuốn sách “Vùng Xanh: Bí quyết sống thọ của những người sống lâu nhất thế giới”, tin rằng ikigai có ý nghĩa quan trọng đối với tuổi thọ ấn tượng của người Nhật - 87 tuổi ở phụ nữ và 81 ở nam giới.

Ông đã đặt chân tới nhiều ngóc ngách của địa cầu để khám phá các cộng đồng sống thọ nhất, nơi ông gọi là “blue zones” (vùng xanh).

Những thành viên lớn tuổi trong nhóm nhảy KBG84 biểu diễn tại một vườn thảo mộc trên đảo Kohama, tỉnh Okinawa.

Một “vùng xanh” như thế là Okinawa, nơi rất nhiều cư dân sống tới hơn 100 tuổi. Ông nói:

“Khi những người lớn tuổi được tổ chức mừng thọ, họ cảm thấy có nghĩa vụ truyền đạt trí tuệ cho lớp trẻ. Họ không chỉ sống cho mình mà còn sống để phục vụ cộng đồng.

Tất cả các “vùng xanh” như Sardinia và Nicoya Peninsula cũng tồn tại một khái niệm tương tự.”

Từ kinh nghiệm cá nhân, Buettner gợi ý 3 phẩm chất: giá trị, sở thích và điều bạn giỏi. Điểm giao nhau của những phẩm chất này chính là ikigai của bạn.

Tuy nhiên, một mình ikigai vẫn chưa đủ. Ikigai là “giá trị trong hành động”, bạn phải hành động mới được.

Ông Toshimitsu Sowa, Giám đốc điều hành (CEO) công ty tư vấn nhân sự Jinzai Kenkyusho nói:

“Trong một nền văn hóa mà giá trị của tập thể được coi trọng hơn cá nhân, lao động Nhật Bản phải rèn luyện bản thân để có ích với người khác, để được đồng nghiệp biết ơn và quan tâm.”

Bà Yuko Takato, CEO công ty tuyển dụng điều hành Probity Global Search, người dành nhiều thời gian làm việc với những người lao động coi công việc là ikigai của họ, cho biết:

“Những người này đều sở hữu 1 điểm chung: có động lực và hành động nhanh chóng.

Nếu muốn khởi nghiệp mà lại sợ khó khăn không thể lường trước, hãy gặp gỡ những người đã làm việc bạn định làm. Điều này sẽ giúp bạn có được tự tin.”

Nói vậy không có nghĩa là làm việc nhiều hơn và chăm chỉ hơn là những nguyên lý chính của triết lý ikigai, khi gần một phần tư lao động Nhật làm thêm hơn 80 giờ/tháng, dẫn đến 2,000 cái chết/năm vì karoshi (chết vì làm việc quá sức).

Thay vào đó, ikigai là cảm giác việc bạn làm tạo nên khác biệt trong cuộc sống của mọi người.

Cách chúng ta tìm thấy ý nghĩa trong công việc là chủ đề được nhiều chuyên gia quản lý quan tâm.

Một nghiên cứu của Adam Grant, giáo sư quản lý Wharton, giải thích rằng động lực làm việc của con người chính là “ tạo ảnh hưởng đến hạnh phúc của người khác” và “gặp gỡ những người chịu tác động của họ”.

Trong một cuộc thử nghiệm tại Đại học Michigan, những sinh viên trực tiếp gặp gỡ người gây quỹ thu về 171% số tiền so với sinh viên chỉ nói chuyện qua điện thoại. Lý do là, việc tiếp xúc với sinh viên đạt học bổng khiến các mạnh thường quân cảm nhận được ý nghĩa trong việc họ làm, từ đó hành động nhiều hơn.

Mở rộng ra, trong cuộc sống, thay vì nỗ lực chấm dứt nạn đói trên toàn thế giới, bạn có thể bắt đầu bằng cách tham gia một nhóm tình nguyện giúp đỡ chính những người xung quanh.

Ikigai không chỉ là lý do thức dậy mỗi sáng của người đi làm, mà còn là động lực để người nghỉ hưu hài lòng với cuộc sống trống trải vì không có việc làm chính thức.

Ông Dai Tamesue, từng đạt quán quân môn nhảy sào, đã nghỉ hưu năm 2012, cho biết:

“Câu hỏi tôi thường nhận được sau khi nghỉ hưu là: Tôi muốn đạt được điều gì khi chơi thể thao?

Đối với tôi, qua việc cạnh tranh trên đường đua, tôi có thể thay đổi nhận thức của người khác.”

Sau khi kết thúc sự nghiệp vận động viên, ông mở một công ty hỗ trợ kinh doanh liên quan đến thể thao.

Câu chuyện của Tamesue chứng minh tính chất đa dạng của ikigai và cách áp dụng nó trong cuộc sống. Hiểu rõ ý nghĩa công việc của mình thay vì chỉ coi trọng tiền lương, bạn sẽ có động lực làm việc ngay cả khi đã nghỉ hưu.

Bằng việc nhận thức đúng đắn khái niệm ikigai của người Nhật, chúng ta có thể sống trọn vẹn và hạnh phúc hơn.

Ngọc Anh (theo BBC)