“I am Sam”: Tình yêu hoàn hảo từ một người không hoàn hảo

Sean Justin Penn, một nhà hoạt động chính trị, từng là cái tên quá nổi tiếng trước khi anh tham gia I am Sam (do Mỹ sản xuất năm 2001,  đạo diễn Jessie Nelson). Dù vai diễn người cha ngờ nghệch trong phim này không mang lại cho ông tượng Oscar danh giá như hai bộ phim Mystic River và Milk nhưng với I am Sam, ông đã có một vai diễn để đời - người cha yêu con gái bất chấp dù vừa tự kỷ vừa thiểu năng, mang trí tuệ của một đứa trẻ bảy tuổi. 

Tình yêu của người tự kỷ có là dị biệt? 
I am Sam của đạo diễn Jessie Nelson bắt đầu bằng hình ảnh một người đàn ông tự kỷ, thiểu năng trí tuệ lập bập xếp những gói đường trong quán cà phê Starbucks một cách cẩn trọng, tỉ mẩn và nghiêm túc. Đó chính là người cha trong phim, là nhân vật mà suốt chiều dài 20 năm qua khiến những ai xem bộ phim này đều bật khóc.

Câu chuyện phim là hành trình của một người cha đơn thân mắc chứng thiểu năng tìm mọi cách nuôi cô con gái bé nhỏ của mình - cô con gái bị người khác bỏ lại cho anh. Anh đã yêu con bằng trái tim của một người cha, dù những ngày làm cha với anh lạ lẫm, bỡ ngỡ và đầy vất vả. 

Đề tài về người khiếm khuyết thực sự rất khó khai thác, vì cho dù diễn viên có diễn giỏi cỡ nào cũng khó có thể hiểu được những tổn thương của nhóm đối tượng này. Người cha tên Sam Dawson (Sean Justin Penn thủ vai) là một người đàn ông trung niên mãi mãi mang trí tuệ của một đứa bé bảy tuổi. Với một xã hội phát triển như Mỹ, người ta buộc phải can thiệp để có thể cho cô bé Lucy Diamond Dawson (Dakota Fanning đóng) một sự phát triển thể chất và trí khôn bình thường. Họ hoàn toàn đúng và có lý.

Làm sao một người cha bảy tuổi có thể nuôi dạy tốt một đứa con gái tám tuổi và phát triển khôn lanh hơn mình. Sam bị tước quyền nuôi con vào đúng ngày sinh nhật bảy tuổi của cô bé.

Ngay lúc ra đời, bộ phim đã gây nên một làn sóng tranh cãi rất lớn. Có người cho rằng cô bé ấy chỉ cần tình thương là đủ. Và dù Lucy là một đứa trẻ nhưng cô bé vốn đã nhận ra cha mình không bình thường như những người cha khác.

Sợ làm cha buồn, cô không chịu đọc những từ mà cha cô không biết đọc. Cô bé Lucy thông minh ấy biết chấp nhận và yêu cả những điều không hoàn hảo ở cha mình. Đây chính là mấu chốt của những tranh cãi, bởi xã hội không tin những người như Sam có thể làm cha.

Hình ảnh nhân viên an sinh xã hội xuất hiện ở nhà Sam như một nút nhấn cương quyết của lập luận đó - họ cho rằng Lucy cần phải lớn lên...

Phim thực ra cũng chỉ có vậy. Một người cha thiểu năng. Một cô con gái lanh lẹ. Một cô luật sư chẳng đặng đừng mới đứng ra hỗ trợ Sam trong hành trình giành con của mình. Là hình ảnh những người bạn của Sam - những người trí tuệ cũng chỉ ở ngưỡng sáu, bảy tuổi đã ủng hộ, giúp đỡ anh nuôi nấng và vui chơi cùng cô con gái nhỏ.

Hình ảnh lúc nhân viên an sinh xã hội mang Sam đi, hai mắt anh ngấn nước, miệng lẩm bẩm hát “happy birthday” đầy rung cảm. Chúng ta có thể đọc được nỗi buồn và cả sự cảm thông trong ánh mắt của Lucy khi bạn cô bé hỏi “Tại sao ông ấy khác thường?”. Câu trả lời của Lucy thật đơn giản nhưng cũng đủ khiến ta nhói lòng: “Vì ông ấy là Sam, là cha tớ”...

Câu chuyện của những người tự kỷ

Phim về người tự kỷ, thiểu năng thường tạo được những hiệu ứng tích cực về mặt truyền thông và sự đồng cảm của xã hội. Thế giới quan của họ luôn là điều khiến người ta tò mò và muốn thấu hiểu. Với I am Sam, triết lý dành cho người tự kỷ lại tỏ tường hơn khi nào hết. Những con người mắc chứng tự kỷ, thiểu năng cho dù bị giới hạn về khả năng ngôn ngữ, tư duy chậm phát triển nhưng vẫn biết cách trao đi những yêu thương.

Sean Justin Penn thực sự đã có một vai diễn để đời, như thể không có người nào đảm nhiệm thành công vai diễn đó hơn anh. Sam là người vừa tự kỷ vừa thiểu năng. Ngoài giọng nói đứt quãng, lè nhè, Sean cần đảm bảo liên tục một gương mặt đờ đẫn, thất thần, ngớ ngẩn với các cơ miệng dường như mất kiểm soát, chiếc lưỡi luôn có xu hướng kéo vào trong, các ngón tay, ngón chân co rút và dáng đi như chực ngã về phía trước. Một nhân vật đa dạng cảm xúc.

Cũng là một tác phẩm có nhân vật là người chậm phát triển trí tuệ, trong khi phim Forrest Gump mang sắc thái mỉa mai hài hước với nhân vật chính là một anh chàng to bự ngốc nghếch thì ở I am Sam là một Sam trầm tư u buồn. Thế nhưng cách họ yêu lại giống nhau. Tình yêu ấy thể hiện qua hình ảnh một Gump cởi áo khoác che chắn cho cô gái trên sân khấu và Sam áp mặt mình vào để nói với con gái. Họ bộc lộ tình yêu ấy như bản năng nên nó chân thật không khác bất cứ tình yêu nào trên đời này. 

Bộ phim cho chúng ta nhìn thấy sự trân quý của một xã hội dành cho người tự kỷ chậm phát triển như Sam. Đặc biệt trong phim có sự xuất hiện của hai diễn viên khuyết tật Brad Silverman và Joe Rosenberg.

Trailer I am Sam:

 Sau tất cả, tình yêu mới là điều quan trọng nhất

Sẽ thật thiếu sót nếu không nhắc đến thần đồng Dakota Fanning trong vai cô bé Lucy. Đây chính là vai diễn đưa Dakota lên hàng sao nhanh chóng. Trong I am Sam, cô bé xinh đẹp, hiểu chuyện và yêu đời đó lớn lên bên cạnh một người cha “ngang hàng mình”, cô thậm chí còn có phần nổi trội hơn cha mình. Chẳng hiểu vì lý do gì, sau những hào quang tưởng như dọn đường sẵn cho sự phát triển lúc trưởng thành, Dakota lại biến mất trên màn ảnh gần sáu năm liền, nhường sự nổi tiếng lại cho cô em gái Elle Fanning. Chúng ta vẫn mong chờ sự tỏa sáng của cô không dưới danh nghĩa là chị gái của Elle, bởi với gia tài diễn đồ sộ trong quá khứ, cô xứng đáng được vinh danh.

Với Sean Justin Penn, thực sự không cần nói quá nhiều về vai diễn này, chỉ cần nhìn việc anh được đề cử giải Oscar Nam diễn viên chính xuất sắc nhất năm 2002 là đủ. Sam dường như là vai diễn sinh ra để dành riêng cho anh, một người đàn ông đa tài lẫn đa tình. Hai giải Oscar sau đó với phim Mystic river và phim Milk chính là minh chứng cho những nỗ lực không ngừng của anh. Cách anh quan sát người tự kỷ để chuyển tải hình ảnh chân thật và đúng đắn nhất xứng đáng được gọi là bậc thầy về diễn xuất, như câu Sam thường nói trong phim: “That’s a wonderful choice” (Đó là sự lựa chọn tuyệt vời nhất). 

Với nỗ lực và tình thương của mình, Sam đã có thể nuôi Lucy. Đến kết phim I am Sam, tất cả nhân vật đều chạm đến hạnh phúc. Cuối cùng, tình yêu thương đã tạo nên điều phi thường. Tròn hai mươi năm kể từ khi khởi chiếu, cứ nhắc đến Sean Justin Penn và Dakota Fanning, người hâm mộ lại nhớ đến I am Sam cùng thông điệp: "Trí tuệ không quyết định tình yêu thương". 

Lan Khôi