Huyền thoại của mỗi người

Những cơn phẫn nộ phản đối trào lưu sinh con thuận theo tự nhiên vốn chực chờ bấy lâu lại cuồn cuộn khắp mặt báo, mạng xã hội.

Để đến khi phía phản đối thuận tự nhiên tưởng đã thắng cuộc, thì nguồn tin chính thống bất ngờ đính chính: đó là tin đồn thất thiệt, không có sản phụ nào tử vong vì sinh con theo phương pháp tự nhiên. Lúc này, nói theo cách hài hước của những cư dân mạng, “phe tự nhiên” lại “rũ bùn đứng dậy, sáng lòa”. Cuộc tranh luận bất tận như lập lại trật tự, bảo toàn nguyên vẹn cái tình thế bất phân thắng bại của nó.

Dư luận như chia làm hai nửa. Và như đang đến lượt lời của mình, “phe khoa học” đang từ sốt ruột đến bất lực, rồi phát điên với những trào lưu “sinh tự nhiên”, “bú mẹ hoàn toàn suốt 24 (thậm chí là 36) tháng đầu”, thực dưỡng trị ung thư, “antivaccin” - bài xích vắc-xin…

Những kêu gọi tẩy chay cũng thống thiết và cuồng nhiệt không kém giai đoạn “phe tự nhiên” bài xích những lựa chọn y khoa thông thường. Và câu hỏi “trendy nhất” lúc này, có lẽ là: “Chuyện phản khoa học đến mức đó, mà sao vẫn có người tin?”.

Thực ra, thuận theo tự nhiên vốn là một lời kêu gọi rất lôi cuốn. Khẩu hiệu nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn cũng vô cùng hấp dẫn. Cho đến khi tôi đi theo lời kêu gọi, vào đúng không gian đã phát ra những tuyên truyền đó. Đó là thế giới của hàng ngàn phụ nữ đang kêu gọi và chỉ dạy nhau cho con bú mẹ hoàn toàn đến 24, thậm chí 36 tháng đầu. Nhiều thông tin rất hữu ích về giá trị dinh dưỡng của sữa mẹ và cách “xuống sữa” cho sản phụ được chia sẻ.

Có lẽ, không nơi đâu mà lời kêu gọi bú sữa mẹ hoàn toàn lại hiệu quả đến thế. Hàng ngàn phụ nữ rối rít cảm ơn người “sáng lập” trang vì nguồn cảm hứng mà chị đã mang lại về việc cho con bú sữa mẹ hoàn toàn, và tổ chức cuộc sống, lựa chọn thức ăn thuận theo tự nhiên. Nhưng cũng ở đó, cũng có hàng ngàn phụ nữ khác cuống cuồng vì “sữa không về kịp” để cho con bú mẹ sau sinh.

Ảnh minh họa

Có lần, tôi đọc thấy trường hợp một người mẹ trẻ đang cho con bú mẹ hoàn toàn đến tháng thứ 16 thì cấn bầu. Cô khẩn thiết vào xin ý kiến “chuyên gia thuận tự nhiên” thì nhận được tư vấn như một câu trả lời tự động (vì nó đã được dùng cho hàng trăm câu hỏi trước đó), rằng: hãy dùng mọi cách để tiếp tục cho con bú mẹ. Với trường hợp mẹ không có sữa, những “chuyên gia bú mẹ hoàn toàn” cũng tự động lặp lại hàng trăm cách xuống sữa và nghiêm khắc đề nghị người mẹ hoang mang “phải kiên nhẫn, vì con”.

Ở đó, có lúc, sữa mẹ được cho là có khả năng “làm mọc lại đốt ngón tay”, “chữa lành khiếm khuyết ở tim”. Trong khi, sữa công thức và vắc-xin đều như một thứ thuốc độc.

Giữa năm 2017, một người quen của tôi ở Quảng Nam ôm con nhảy giếng tử vong vì trầm cảm. Trước đó, người nhà liên tục chứng kiến chị dằn vặt, đau khổ và tự hành hạ mình với trăm phương ngàn cách xuống sữa để cho con bú mẹ hoàn toàn, kiên quyết vứt bỏ mọi loại sữa hộp mà gia đình mua về. Mẹ chồng chị nói, “nó bế tắc vì không có sữa cho con bú, nên nghĩ dại”. 

Quay vào những cộng đồng online về “nuôi con thuận tự nhiên, nói không với vắc-xin và sữa công thức”, tôi lại nhìn thấy hằng hà những người mẹ trẻ đang bối rối trước “hiện thực tự nhiên” là sữa không về. Cũng từ những thông tin được khẳng định chắc nịch trên cộng đồng này, một cô em họ của tôi gào thét, khóc rống lên trong tuyệt vọng khi bà ngoại của đứa trẻ đã không đủ kiên nhẫn chờ mà tự ý cho cháu uống sữa công thức sau một ngày trời chờ sữa mẹ.

Những diễn đàn eva hay những trang chia sẻ kiến thức nuôi dạy con liên tục xuất hiện những sản phụ tự chì chiết, dằn vặt, hành hạ bản thân, thậm chí trầm cảm hay phát cuồng, chỉ vì không kịp có sữa cho con bú. Chưa bao giờ, việc không có sữa cho con bú lại có thể biến người mẹ thành “tội đồ” như thế. 

Khi thông tin (thất thiệt) về mẹ con sản phụ tử vong vì sinh theo phương pháp tự nhiên, những ấm ức bấy lâu trong xã hội về trường phái “thuận tự nhiên” như được khơi lên. Nhiều người chia sẻ nỗi khổ khi có người thân “sa vào trường phái thuận tự nhiên”: bài xích bệnh viện, tuyệt đối nói không với thuốc kháng sinh, chống đối vắc-xin, chữa bệnh bằng thực dưỡng...

Tất cả đều trải qua những cảm giác ngỡ ngàng, bất bình, phẫn nộ, rồi bất lực tự rút lui, làm người ngoài cuộc… Bất kỳ một phản biện nào cũng bị bật tung khỏi cộng đồng nọ, vì họ rất đông với những lý lẽ răm rắp vì đã được ôn luyện không ngừng. Và khi đã lùi xa “thế giới kỳ lạ” đó, người bất lực nhìn về phía những “tường thành vững chãi” đang bao phủ nó, mà bất lực gọi nó là một “giáo phái” với “giáo chủ” và “con nhang”. 

Nhưng, nếu được gọi là một “giáo phái” bởi sự đồng lòng tuyệt đối và niềm tin mãnh liệt được lan truyền trong nó, thì bản thân tôi cũng từng chứng kiến những “giáo phái” như thế, khắp thế giới mạng chồng chéo những kết nối này. Thử vào “phản biện” về cái áp lực “eo thon”, “đẹp”, “giữ chồng”, hay “organic”; người ta sẽ lập tức bị lên án như những người ngu ngốc, lạc hậu, vô trách nhiệm và… thiếu ý chí.

Ảnh minh họa

Nhìn quanh thế giới nhỏ bé của mình, tôi nhận ra dường như bất kỳ người nào cũng đang có một trường phái nào đó để theo đuổi, bất kỳ ai cũng có những bí kíp khó ngờ từ một liệu pháp thần kỳ nào đó, nó như những “huyền thoại của mỗi người”. Huyền thoại đó với từng người có thể là “thiền”, là yoga, là thực dưỡng, là organic, là Non-GMO, là “sữa mẹ hoàn toàn”, là sinh con thuận tự nhiên…

Nó quen thuộc giống như một ngày đẹp trời, bạn nghe một người thân tuyên bố rằng, từ nay họ sẽ ăn gạo lứt hoàn toàn, hay sẽ thiền để chữa căn bệnh nan y, chứ không đến bệnh viện như lâu nay nữa.

Tất cả những “huyền thoại” đó đều có thể mang trong nó những điều rất tốt, rất đáng được chia sẻ, cho đến khi nó được dùng để bài xích những hiện thực khác vẫn đang diễn ra hằng ngày - như thuốc tây, như vắc-xin, như bác sĩ, bệnh viện. Vấn đề là, y học, khoa học đã tồn tại hàng trăm năm với những thành tựu không thể chối cãi. Loài người vẫn sống tốt dần lên nhờ vào những thành tựu đó.

Nhưng, tất cả những điều đó, đều không đủ sức thuyết phục họ. Tôi từng nghĩ, lựa chọn sinh con tự nhiên bằng cách nào đó đã nói lên một sự thật rằng “người ta đang kiếm tìm một nơi khác để sinh, ngoài bệnh viện”. Nhưng, dường như, điều mà con người kiếm tìm còn hơn thế nữa - đó là những lựa chọn nào đó nằm ngoài “cái thông thường”. Những thông tin khoa học rõ ràng không đủ cho cái bản năng tìm kiếm của loài người. Tôi cũng từng tưởng rằng, đây là tín hiệu cho thấy bản năng hoài nghi (với thực tại) của con người.

Nhưng dường như, những diễn biến này nói nhiều hơn về cái bản năng phản bác, loại trừ của họ - với thực tại. Những thông tin ngược chiều, những hiệu quả thần kỳ “ở đâu đó mờ mịt”, thì hấp dẫn và thuyết phục hơn. Và sức lan tỏa của những phát hiện mới (có khi là phát hiện về những giá trị của những phương pháp cũ) băng qua mọi lý lẽ phản biện, để được lan tỏa đúng như tinh thần huyền thoại của nó.

Khi đứng trước những “thắc mắc có tính phản biện” vừa phát sinh, nó lập tức được bảo vệ bằng câu chuyện về “niềm tin”, “ý chí”, “tình yêu” con người. Những điều này, như đã trở thành một đức tin, một giáo phái, một huyền thoại. 

Sức hấp dẫn này cũng giống như sự hấp dẫn của “tin hành lang” hơn là “tin chính thống”, như sự mê hoặc của bói toán hơn là những logic phán đoán thông thường. Nó là sự hấp dẫn từ cái mờ mịt, huyền bí của những “huyền thoại”. Và huyền thoại nào cũng tạo ra những “giáo phái”. Những giáo phái sẵn sàng nuốt chửng cả loài người vốn sẵn cái quán tính loại trừ và tôn thờ. 

Minh Trâm