Hữu dụng như... khí thải

Nhiều nhà sáng chế nước hoa tin rằng nguyên liệu tạo hương lôi cuốn là yếu tố tiên quyết đảm bảo thành công cho sản phẩm. Thế nhưng, với nhà hóa học Stafford Sheehan - Giám đốc đồng sáng lập doanh nghiệp Air Company - yếu tố quyết định sức hút cho nước hoa đôi khi hoàn toàn không có hương thơm.

Air Eau de Parfum - “nước hoa từ không khí” của Air Company - Nguồn ảnh: Air Company

Công ty công nghệ đặt trụ sở tại thành phố New York (Mỹ) sử dụng một kỹ thuật tân tiến cho phép chuyển đổi khí các bon dioxide gây hại môi trường thành ethanol - thành phần sau đó sẽ được hòa trộn với tinh dầu và nước để sản xuất nước hoa.

"Ván cược" 500 triệu USD

Dù mức giá còn tương đối cao, Air Eau de Parfum của Air Company vẫn ghi dấu ấn riêng nhờ thông điệp bảo vệ môi trường: mỗi 50ml sản phẩm sử dụng 3.6g khí CO2. Trên bao bì chai nước hoa là lời quảng bá đặc biệt: “Biến khí thải thành một vật phẩm đẹp đẽ”.

Dẫu lượng CO2 được thu giữ, chuyển đổi trong từng chai nước hoa bán lẻ tương đối ít ỏi nhưng nỗ lực góp gió thành bão của Air Company rất đáng ghi nhận. Họ đại diện cho trào lưu sản xuất bền vững bằng khí thải, vốn đang được quan tâm ở nhiều lĩnh vực kinh doanh.

Một mẫu đồng hồ nữ khai thác chất liệu độc đáo - bê tông thân thiện môi trường làm từ khí thải CO2. Sản phẩm của Công ty công nghệ tái chế Carbon Upcycling (Canada) - Nguồn ảnh: Carbon Upcycling

Năng lượng tái tạo cùng xe chạy điện chưa đủ để cắt giảm hiệu quả tổng lượng khí CO2 đe dọa môi trường. Những thập niên tới, hằng năm, chúng ta cần xử lý hàng tỉ tấn khí thải. Thu và tận dụng khí thải các bon cho hoạt động sản xuất, giúp ích đời sống có lẽ là sáng kiến thiết thực hàng đầu lúc này.

Ngành kinh doanh khí thải đang bành trướng sức ảnh hưởng. Ước tính thường niên, khoảng 230 triệu tấn CO2 được đưa vào các quy trình sản xuất hàng tiêu dùng và nguyên, nhiên liệu. Mặc dù chưa thể triệt để giải quyết bài toán cân bằng khí thải các bon toàn cầu, giới chuyên gia ủng hộ công nghệ khai thác CO2 tin rằng sự góp mặt ngày càng nhiều của doanh nghiệp sẽ đem lại lợi ích to lớn về lâu dài.

“Thay vì những biện pháp quy mô, tiêu tốn ngân sách, có cách linh động hơn giúp chúng ta biến khí thải thành nguyên liệu đầu vào giàu giá trị sử dụng” - doanh nhân Nicholas Flanders chia sẻ. Anh là giám đốc điều hành Twelve - công ty hóa chất đứng sau một sản phẩm thú vị: “chiếc hộp” kim loại với khả năng chuyển hóa các bon dioxide thành khí ga tổng hợp - nhiên liệu thô để làm nên hàng loạt sản phẩm quen thuộc. Thành quả ấn tượng đầu tiên Twelve vừa ra mắt là nhiên liệu máy bay có nguồn gốc từ CO2 đã qua xử lý, hoàn toàn thân thiện với môi trường.
Phần lớn doanh nghiệp tham gia lĩnh vực này có tuổi đời còn non trẻ. Song, chỉ trong vài năm trở lại đây, công nghệ khai thác CO2 đã thu hút số vốn nghiên cứu, phát triển lên đến 500 triệu USD từ các nhà đầu tư (số liệu quốc tế tổng kết năm 2022).

Cloudprime là mẫu giày thể thao đầu tiên có chi tiết được làm từ khí thải các bon - Nguồn ảnh: Borealis

Cạnh tranh cùng Twelve và Air Company là Tập đoàn LanzaTech Global (trụ sở tại Mỹ) - một trong những cái tên tiên phong về hoạt động tinh chế khí thải. Điều hành LanzaTech, nữ chuyên gia ngành năng lượng Jennifer Holmgren thấu hiểu “ván cược” hàng trăm triệu USD kể trên có ý nghĩa ra sao với thị trường bán lẻ lẫn mục tiêu cải thiện môi trường.

“Ý tưởng tận dụng khí thải đang trở nên cuốn hút hơn bao giờ hết bởi người tiêu dùng toàn cầu ngày càng đề cao những sản phẩm ít tác động xấu đến môi trường” - Holmgren nhận xét.

Sáng tạo mọi thứ từ... không khí

LanzaTech bắt đầu vươn xa với công nghệ tận dụng khí thải. Vải polyester tạo thành từ khí CO2 họ làm ra đã xuất hiện trong nhiều bộ sưu tập hàng may mặc: đầm của hãng Zara (Tây Ban Nha), quần yoga H&M (Thụy Điển), quần áo thể thao từ nhà bán lẻ cao cấp Lululemon (Canada)… Đáng chú ý gần đây là dự án LanzaTech cộng tác cùng thương hiệu thời trang thể thao On (Thụy Sỹ). Đế của mẫu giày chạy bộ cao cấp Cloudprime sử dụng chất liệu làm từ khí thải các bon, thay vì nguyên liệu nguồn gốc dầu mỏ như truyền thống. Đại diện hãng thời trang bày tỏ, khi tiến vào giai đoạn sản xuất hàng loạt, On kỳ vọng giá thành mỗi đôi giày sẽ tương đương với hầu hết sản phẩm phổ thông cùng loại.

Air Vodka được mô tả có hương vị “tinh khiết, sảng khoái” - Nguồn ảnh: Air Company

Trên thực tế, CO2 đã và đang được thương mại hóa - đồ uống có ga là ví dụ điển hình. Tuy nhiên, lối khai thác hiện thời có “điểm trừ” rõ rệt: khí thải không thật sự biến mất hoặc biến đổi sang hình thái khác an toàn hơn cho môi trường tự nhiên. Vì lẽ này, giới nghiên cứu càng xem trọng các công nghệ mới giúp tận dụng hiệu quả CO2 để làm nên những sản phẩm có ích. “Được thu giữ, xử lý đúng cách, CO2 hứa hẹn là một nguồn tài nguyên rất giàu giá trị” - giáo sư ngành kỹ thuật cơ khí Volker Sick - công tác tại Đại học Michigan (bang Michigan, Mỹ) - nhận định. Vị chuyên gia đang dẫn dắt tổ chức công nghệ Sáng kiến CO2 toàn cầu tin vào trào lưu kinh doanh từ khí thải: “Ngay cả các bon dioxide cũng ẩn chứa sức hút khi ta có thể sáng tạo vô số thứ khác nhau từ nó”.

Kể cả thực phẩm chúng ta tiêu thụ hằng ngày cũng có thể khởi nguồn từ CO2 “tái chế”. Air Vodka của Air Company, trải qua một hệ thống chưng cất tân tiến đã biến nguyên liệu như CO2 thành rượu chất lượng cao. Khi xuất xưởng, mỗi chai vodka (750ml) góp phần loại trừ hơn 450g khí nhà kính. Đồ uống độc đáo này được giới thiệu tại thị trường Bắc Mỹ như “sản phẩm rượu đầu tiên trên thế giới giúp cân bằng khí thải các bon”. Theo đánh giá từ người tiêu dùng, Air Vodka sở hữu hương vị “trong trẻo, mát lạnh, đi cùng hậu vị chát nhẹ sảng khoái”.

Tương tự, tại thủ đô Helsinki (Phần Lan), 1 dự án mang tính cách mạng của ngành thực phẩm cũng vừa ra đời trước đây ít lâu. Thoạt nhìn, Solein trông giống hệt nhiều dạng bột protein thông dụng. Điểm đặc biệt nằm ở giá trị sử dụng phong phú. Với khả năng thay thế hoàn toàn bột mì, cung cấp hàm lượng dồi dào vitamin B, sắt và nhiều vi chất quý giá khác, 95% nguyên liệu làm ra Solein là… không khí.

Một số món ngon làm từ bột dinh dưỡng Solein - sản phẩm đem đến giải pháp tổng hợp protein lành mạnh từ khí thải - Nguồn ảnh: Solein

Đứng sau dự án, tiến sĩ Pasi Vainikka - giám đốc điều hành công ty công nghệ thực phẩm Solar Foods - lý giải về cách họ “thu hoạch” protein từ khí thải: “Chúng tôi nuôi dưỡng một chủng vi sinh vật có lợi bằng phương pháp lên men khí ga. Như gợi ý từ tên gọi, thức ăn cho vi sinh vật là khí hydro và các bon dioxide. Thành phẩm sau cùng là 1 dạng bột vừa giàu dinh dưỡng, an toàn với môi trường vừa thơm ngon, dễ chế biến để thay thế tinh bột tự nhiên, thậm chí cả những chế phẩm từ trứng, sữa”.

Hẳn vẫn còn không ít chướng ngại các doanh nghiệp khai thác CO2 cần vượt qua. Một vấn đề quan trọng là mở rộng quy mô sản xuất, giảm giá thành sản phẩm, qua đó hấp dẫn đa dạng tầng lớp khách hàng. “Nỗ lực lâu nay sẽ không còn ý nghĩa nếu chúng tôi không thể ra mắt hàng loạt trên thị trường bán lẻ” - doanh nhân Allison Dring - hiện điều hành 1 công ty sản xuất vật liệu thay thế nhựa làm từ khí thải - bày tỏ.

Như Ý