Húp một muỗng canh mà nhớ lại…

Canh cá cơm dưa hường

Tôi dân Bắc nhưng làm dâu miền Trung và được má chồng bày cho nhiều món ngon địa phương hết sức giản đơn nhưng cũng không kém phần độc đáo. Chẳng hạn như món da cá khô chiên phồng trộn với rau diếp cá hay tép khô thả dầu bóp gỏi… Đó, vẫn là những món ăn chơi mà không kỳ công, phức tạp. Còn bao món ăn chắc dễ nấu và ngon lành, rất cần thiết cho bữa cơm hằng ngày… Mùa nào thức ấy, từ con cá mớ rau, củ quả…, mỗi món một cách thức chế biến và cho ta những hương vị khó quên. Chẳng hạn như cá cơm nồm (mờm) nấu với dưa hường. Đó là chưa kể với riêng tôi, món ăn ấy đã trở thành kỷ niệm khiến lòng luôn bồi hồi mỗi khi nhớ lại.

Cá cơm có nhiều loại: cơm trỏng, cơm săng, cơm mờm, cơm than… Cơm mờm nhỏ con nhất so với đồng loại và với thứ cá này, trong món canh, có nhà nấu với bầu, rau muống hay tập tàng. Tôi cũng đã nấu với hết mấy thứ kể trên nhưng thấy phù hợp nhất vẫn là dưa hường. Cá cơm ăn được cả xương lại nhiều can xi nên ai cũng thích cũng ưa…

Phải qua tết cá cơm mới rộ. Thứ cá này qua tay mấy bà nội trợ giỏi giang có thể chế biến được rất nhiều món ngon trong mâm cơm. Nếu siêng, còn có thể làm mồi cho quý ông nhâm nhi, đâu kém phần hấp dẫn. Chẳng hạn như món cá cơm phết bột chiên giòn. Nhưng trên tất cả, cá cơm để làm mắm là đúng bài. Người ta có thể làm mắm từ cá nục nhưng chỉ được cái lợi nước chứ mắm cá nục sao có thể so bì hương vị với mắm cá cơm. Mắm nêm cũng từ con cá cơm mà ra đó thôi!

Nhắc lại một món canh hết sức dân dã là cá cơm mờm nấu với dưa hường, lại nhớ đến hồi vợ chồng tôi mới cưới. Năm đó, mùa cá cơm đến muộn. Cũng phải cỡ tháng Ba âm lịch và kéo dài tới hết mùa hè. Trúng vào khoảng thời gian thời tiết rất khắc nghiệt: oi nồng, nắng nóng… Chồng tôi, bởi những thúc ép của việc mưu sinh đành bám theo một công việc rất khác với sở trường và sức khỏe của mình. Anh ấy là thợ gò của một hợp tác xã sản xuất khung xe đạp - một công việc hết sức nặng nhọc vì suốt ngày làm bạn với búa đe, mồ hôi và sắt thép. Trưa, anh lại phải còng lưng đạp xe về nhà trong cái chang chang nắng gió miền Trung. Người đuối, vậy mà, vào mâm làm mấy chén cơm với canh dưa hường vợ nấu là khỏe re.

Đêm, nằm bên nhau, chồng tôi mới hỏi: “Sao em biết nấu canh kiểu miền Trung hợp miệng với mọi người trong nhà vậy?”, tôi đọc liền 2 câu, ngọt xớt:

Mẹ mong gả thiếp về vườn

Ăn bông bí luộc dưa hường nấu canh.

Có gì khó khăn đâu! Để phù hợp với khẩu vị nhà chồng, tôi đã hỏi má rất kỹ, sao cho nấu được nồi canh dưa hường với cá cơm mờm đúng điệu.

Trước hết, phải rửa sạch cá, để ráo rồi ướp với hành khô, nước mắm, tiêu xay. Dưa phải được gọt vỏ, bằm sợi và không dùng ruột. Phần ruột đó xắt ra rồi chấm muối và ăn sống, vậy mà mát thơm, đậm đà lắm nghen.

Chính vì ruột dưa hấp dẫn nên ít ai trong nhà tôi chối từ. Và cũng vì đặc điểm của màu sắc nơi ruột mà người ta kêu là dưa hường, như một cách phân biệt với các loại dưa khác. Sau khi đã chuẩn bị mọi thứ thì bắc nước, nấu sôi lên rồi thả cá và vớt bọt. Dưa phải bỏ sau cùng, khi đã nêm nếm xong và nhớ vừa sôi bùng là tắt bếp ngay, không quên bỏ hành ngò.

Mùa nắng qua đi, mùa cá cơm rồi cũng hết. Dưa hường có thể nấu canh với nhiều thứ khác nhưng không hiểu sao, cả nhà tôi vẫn thích nhất những tô canh dưa hường nấu với cá cơm mờm. Cùng với thời gian, cảnh sống của gia đình có thể đi lên hay đi xuống, có thể khá hơn hoặc tệ hơn. Rồi nhà, hồi thật đông người hoặc lúc chỉ còn 2 người như bây giờ, tôi vẫn không quên chăm chút tô canh cho những người thân, khi trời nắng nóng.

Suốt mùa hè, tôi nấu đủ thứ canh giải nhiệt, trong số đó vẫn dành rất nhiều ưu ái cho canh dưa hường. Chồng tôi đã thôi làm anh công nhân gò hàn nên cái cực khổ, cái oi bức đã không còn tác động mạnh mẽ như ngày xưa nhưng vẫn háo hức lắm với những tô canh ngọt mát. Tôi có ý nghĩ chồng tôi cũng như tôi, ăn một món cũ kỹ để nhớ lại một thời xa xưa… Chắc nhờ vậy mà hương và vị của một món canh giản đơn như canh dưa hường chưa bao giờ bị giảm đi ý nghĩa trong mâm cơm của gia đình tôi sau chừng đó tháng năm.

Dưa hường có quanh năm nhưng cá cơm phải theo mùa. Bởi đó, gặp hồi chợ vắng loại cá này, tôi đành nấu với tôm tươi giã nhỏ. Canh cũng ngon ngọt nhưng không phải là những mặn mòi làm bật rung trong mình mọi cảm xúc khi húp một muỗng canh. Từng muỗng một…

Nguyễn Mỹ Nữ