Hỗn loạn thị trường Đông trùng hạ thảo: Khi ‘tiên dược’ đắt hơn vàng đa số là… hàng dỏm

Suốt thời gian qua, Đông trùng hạ thảo luôn được coi như “tiên dược chữa bách bệnh, thậm chí cả ung thư tại Trung Quốc và lan sang cả Việt Nam. Chính từ những đồn thổi này đã tạo ra một thị trường mua bán Đông trùng hạ thảo sôi động.

“Mê hồn trận” Đông trùng hạ thảo từ Trung Quốc đến Việt Nam

Đông trùng hạ thảo là loại dược liệu không còn xa lạ với người tiêu dùng Việt trong vài năm gần đây. Và từ rất lâu Đông trùng hạ thảo đã nổi đình nổi đám tại Trung Quốc, giá thành của Đông trùng hạ thảo đã có lúc đắt hơn… vàng ròng.

Theo những lời đồn thổi chữa bách bệnh, trị dứt cả ung thư mà có những thời điểm giá một ký Đông trùng hạ thảo tự nhiên lên đến 3-4 tỷ đồng Việt Nam là hết sức bình thường tại Trung Quốc.

Người dân Trung Quốc săn tìm đông trùng hạ thảo tự nhiên trên cao nguyên Tây Tạng. Ảnh: Kevin Frayer.

Nhiều người vẫn không ngần ngại và quyết lùng sục mua cho được Đông trùng hạ thảo tự nhiên (được cho là thu hái từ chính Cao nguyên Tây Tạng - Trung Quốc) với giá cả rất “khủng” như thế.

Những lời đơm đặt về tính năng chữa bệnh tuyệt diệu của “cỏ thần” Đông trùng hạ thảo càng nhiều thì càng đẩy việc sở hữu Đông trùng hạ thảo tự nhiên vào chỗ khó khăn hơn.

Tất cả càng khiến công cuộc lùng sục cho ra loại “cỏ thần” này trở nên căng thẳng và hỗn loạn, giá cả nhảy múa quay cuồng và chất lượng thì thật giả bất phân.

Một số du khách Việt Nam cho biết khi đi du lịch sang Trung Quốc, họ bị các hướng dẫn viên kiêm “cò” đưa đi tham quan cảnh vật thì ít mà thăm các cửa hàng bán Đông trùng hạ thảo thì nhiều.

Trước những cửa hàng sang trọng bày bán Đông trùng hạ thảo, nhiều người đã xiêu lòng khi nghe những công dụng “có cánh” của loại tiên dược này. Và thế là không ít người bỏ ra vài triệu, hàng chục thậm chí hàng trăm triệu đồng để mua Đông trùng hạ thảo mang về sử dụng, làm quà cùng hi vọng sẽ dứt bệnh và bồi bổ.

Rất khó phân biệt và mua đúng đông trùng hạ thảo có chất lượng vì thị trường hỗn loạn. Ảnh: Kevin Frayer.

Tại Việt Nam, rất nhiều nơi đang bày bán Đông trùng hạ thảo để đáp ứng cơn “sốt” vẫn chưa dừng lại. Cơn sốt này tạo nên bởi quá nhiều người dân tin mù quáng rằng Đông trùng hạ thảo bổ dưỡng hơn sâm, hơn linh chi, yến sào hàng trăm lần, và còn chữa bệnh ung thư.

Qua tìm hiểu, thực tế thị trường cho thấy rất khó để phân biệt đâu là Đông trùng hạ thảo chất lượng cao hay thấp, thật hay giả. Và kể cả các thầy thuốc, chuyên gia dược liệu lâu năm còn lúng túng phân định. 

Cộng thêm đó dạo gần đây còn nở rộ các sản phẩm Đông trùng hạ thảo nuôi trồng tràn lan khắp nơi. Vì thế người tiêu dùng bước chân vào thế giới đông trùng hạ thảo không khác nào lạc vào mê cung, mà khả năng “sập bẫy” hàng dỏm là rất cao.

Người nào may lắm mới trúng hàng đúng, còn lại hầu như là hàng kém chất lượng.

Chúng tôi không hề khó để tìm mua đông trùng hạ thảo tại TP.HCM. Tuy nhiên vấn đề là người tiêu dùng không biết thứ mình đang mua có phải Đông trùng hạ thảo hay không.

Tại các khu chợ lâu đời như An Đông, Bình Tây vẫn bày bán loại thảo dược này. Chỉ cần bước vào hỏi thăm vài câu thì người bán sẽ mang ra rất nhiều loại với những giá cả khác nhau cho người mua tha hồ chọn lựa.

Ngoài ra không thể không nhắc đến khu Hải Thượng Lãn Ông (Quận 5) lâu nay vẫn là khu vực buôn bán sầm uất nhiều sản phẩm dược liệu. Đông trùng hạ thảo được bày bán hà rầm tại đây.

Người mua muốn giá cả nào, sản phẩm loại nào đều được đáp ứng, thế nên rất dễ bị “hoa mắt” trước hàng chục loại đông trùng hạ thảo, nào là loại nhiều năm tuổi to hơn thì đắt hơn, dạng khô hay dạng tươi... các chế phẩm đóng viên, chiết xuất nước…. Giá cả từ vài trăm ngàn đồng/lạng đến 100 triệu đồng/lạng… đều có cả.

Thế nhưng, không có bất cứ điều gì bảo chứng rằng đó là hàng thật, là hàng có chất lượng tốt minh bạch thông tin.

Nhiều lương y chia sẻ cách phân biệt là hàng thật nặng chứ không nhẹ tênh như hàng giả.

Khi hỏi về xuất xứ nguồn gốc thì hầu hết người bán đều ỡm ờ cho qua chuyện. Họ nói rằng đó là từ cao nguyên Tây Tạng, phải khó khăn cực khổ mới thu hái được nên đắt là quá đúng. Và nào là Trung Quốc họ còn không đủ dùng nên Việt Nam chỉ mua được hàng xách tay, đánh lẻ mang về bán… Rất nhiều “lý do” được người bán đưa ra để thuyết phục người mua bỏ tiền ra rước “tiên dược” về.

Ngay vào thời gian qua, báo chí Trung Quốc cũng khiến dư luận dậy sóng khi bóc mẽ những sự thật về Đông trùng hạ thảo. Nhiều người quá tức giận vì họ đã phải bỏ ra số tiền quá lớn để tìm mua loại “tiên dược” này từ những lời quảng bá đầy hứa hẹn của các công ty cung ứng.

Nhiều nơi bày bán đông trùng hạ thảo nuôi cấy được quảng bá có dược tính cao tại TP.HCM cũng có giá cả không hề rẻ và mập mờ thông tin chất lượng.

Thế nhưng họ đã mua phải loại kém chất lượng, mua trúng loại bị rút tinh chất, sản phẩm giả với giá cả trên trời…

Một số người cho biết với báo chí Trung Quốc sẽ khởi kiện để đòi quyền lợi, và cũng có người đã khởi kiện một công ty mua bán các sản phẩm liên quan đến sức khỏe là công ty Tế Nam Hân.

Người khách hàng này sống tại Bắc Kinh và khởi kiện công ty nói trên để đòi tiền mua hàng. Đồng thời đòi bồi thường vì cho rằng mình mua phải hàng kém chất lượng do công ty này bán ra.

Chọn đúng Đông trùng hạ thảo: Chuyện không phải dễ!

Một thầy thuốc có tiếng ở phố Hải Thượng Lãn Ông, Quận 5 chia sẻ nhiều chuyện “choáng” về thị trường Đông trùng hạ thảo. “Có người đi Trung Quốc chơi mua đông trùng hạ thảo. Mua đắt lắm và mang về cho tôi xem hàng thật hay giả. Có người mua hàng ở Việt Nam cũng nhờ xem giúp. Thực sự là có người nào may lắm mới trúng hàng đúng, còn lại hầu như là hàng kém chất lượng. Chưa kể hàng giả tinh vi mà chính tôi hành nghề lâu năm còn khó đoán định lúc mới thoáng nhìn qua nữa nói chi là người mua bình thường. Mà lâu nay có thứ gì đắt đỏ mà tụi xấu, tụi đầu nậu hám lợi nó chẳng làm giả. Huống hồ Đông trùng hạ thảo đắt giá hơn vàng ròng thì làm giả tràn lan là đúng quá rồi còn gì”, vị lương y này chia sẻ.

Còn theo y sinh Tuệ Lâm (TP.HCM), ông từng có dịp qua Trung Quốc tìm hiểu về Đông trùng hạ thảo. Và ông cũng kinh hồn khi bóc mẽ được chiêu trò làm giả Đông trùng hạ thảo của các gian thương ở Việt Nam sau nhiều ngày lùng sục tìm hiểu.

“Đông trùng hạ thảo thật có 8 cặp chân (4 đôi ở giữa thân là rõ nét nhất). Sâu non dễ bẻ gãy, bên trong phần ruột căng đầy, màu trắng hơi ngả vàng. Riêng phần chất đệm nấm - hạ thảo mọc trên đầu sâu khá dai và khi nhai có vị thơm đặc trưng. Bên trong ruột thì hơi rỗng, màu trắng ngà. Hàng giả được làm từ thân củ thảo thạch và địa tàm. Nếu nhìn kĩ sẽ thấy hàng giả có gờ hơi cong, mặt cắt có màu trắng, giòn chứ không dai như hàng thật. Phường con buôn gian dối còn có kĩ thuật làm giả đông trùng hạ thảo từ bột ngô hay bột lúa mạch, sau đó gia công màng phủ bên ngoài. Nhiều lương y khác cũng chia sẻ với tôi thêm cách phân biệt là hàng thật nặng chứ không nhẹ tênh như hàng giả. Hàng thật nhai lâu có bị dính răng với vị ngọt đậm đà, thân sâu non nhẵn bóng và rõ các vằn khía”, ông Tuệ Lâm cho biết cách nhận biết Đông trùng hạ thảo thật.

Trao đổi với một số chuyên gia đầu ngành, được biết Đông trùng hạ thảo có giá trị về dược liệu. Tuy nhiên các chuyên gia khuyến cáo người dân không nên mù quáng tin rằng Đông trùng hạ thảo chữa bách bệnh, chữa cả…bệnh ung thư.

Khi chưa có y văn nào ghi nhận hay chưa có công trình nghiên cứu khoa học công bố thì phải hết sức cân nhắc mọi lời đồn thổi về công dụng của Đông trùng hạ thảo.

Bảo Ân