Học theo cơ chế mở: học sinh có lợi?

UBND TP.HCM vừa có báo cáo gửi Ủy ban Văn hóa, giáo dục, thanh niên và nhi đồng của Quốc hội về việc thi hành Luật Giáo dục. Trong báo cáo này đã đề xuất nhiều nội dung quan trọng liên quan đến việc tạo cơ chế mở cho giáo dục TP.HCM.

Mở thời gian, thời lượng học

Theo Sở Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) TP.HCM, ngoài đề xuất biên chế trong năm học mở (cụ thể là rút ngắn thời gian học hoặc tăng thêm tùy điều kiện mỗi trường), thành phố (TP) cũng đề xuất hình thức học mở. Đó là việc học sinh có thể học tại nhà, tại trường, học trực tuyến; thời lượng giảng dạy các môn học cũng mở, ít hay nhiều tùy từng trường, từng môn học. 

Nếu học theo tín chỉ, liệu có đảm bảo học sinh sẽ được trang bị đầy đủ những kỹ năng mềm khác?

Ngoài ra còn đề xuất được đa dạng việc kiểm tra, đánh giá: đánh giá qua kết quả học tập, các kỹ năng đạt được, kết quả nghiên cứu khoa học… TP.HCM cũng đề xuất được tự công nhận tốt nghiệp THPT cho học sinh. Nếu đề xuất được thông qua, ngay trong năm học 2019-2020, Sở GD-ĐT TP.HCM sẽ triển khai thí điểm dạy học theo tín chỉ ở những trường THCS, THPT có điều kiện trên nguyên tắc tự nguyện của phụ huynh, học sinh. 

Nhận xét về những đề xuất trên của TP, nhiều nhà giáo và các chuyên gia giáo dục cho rằng, đó là những đề xuất hoàn toàn hợp lý với một đô thị phát triển như TP.HCM. Ông Nguyễn Thành Phát, Hiệu trưởng Trường THCS Nguyễn Văn Tố (quận 10, TP.HCM) cho rằng, trước đây nhà trường từng có ý tưởng cho học sinh học theo tín chỉ nhưng không thể thực hiện được do vướng mắc nhiều thứ.

Vướng mắc dễ thấy nhất là tính liên thông hiện nay giữa các trường, các cấp học ở bậc phổ thông chưa được Luật Giáo dục cho phép. Nếu đề xuất này được thông qua, ngay trong năm học 2018-2019, trường đã có thể thực hiện được.

Tính khả thi đến đâu?

Theo Sở GD-ĐT TP.HCM, hiện nay, tại TP có nhiều loại hình trường, từ trường chuyên, trường tiên tiến theo xu thế hội nhập, trường phổ thông đại trà. Học sinh ở từng loại hình trường có trình độ khác nhau. Thế nhưng bất cập nhất là tất cả học sinh ở các trường đều phải học cùng một chương trình, cùng một thời lượng, một cách kiểm tra đánh giá…

Đơn cử, một học sinh có năng lực học tập tốt, chỉ cần thời gian 6 tháng để hoàn thành chương trình cho cả năm nhưng vẫn phải học đủ 9 tháng mới được công nhận.

Trao đổi với chúng tôi, ông Đỗ Minh Hoàng, Chánh văn phòng Sở GD-ĐT TP.HCM cho biết, những đề xuất trên nằm trong đề án phát triển giáo dục của TP.HCM từ nay đến năm 2030. Tuy nhiên, đó mới chỉ là những đề xuất nên về phía sở chưa có gì để nói thêm. Ông Hoàng cho hay, nếu đề xuất trên được phê duyệt thì lúc đó mới bắt đầu có đề án chi tiết, cụ thể.

Nói về tính khả thi hay những khó khăn khi thực hiện, nhiều ý kiến của các chuyên gia, nhà giáo cũng cho rằng, khó nhất là phải điều chỉnh Luật Giáo dục rất nhiều.

Ông Đỗ Minh Hoàng cho biết, cũng đã lường trước những khó khăn trong từng ý kiến đề xuất. Chẳng hạn như trong đề xuất của TP mong muốn cho học sinh được tự do lựa chọn loại hình học tập như học tại trường, tại nhà, học trực tuyến… được rút ngắn hay kéo dài thời gian học tập, điều này đồng nghĩa với việc có những học sinh sẽ tốt nghiệp THPT trước thời gian quy định rất nhiều, nhưng hiện nay luật quy định từ 18 tuổi mới được công nhận tốt nghiệp THPT thì cho dù học sinh học sớm, học vượt bao nhiêu cũng… thua.

“Mục đích cao nhất của những đề xuất trên là vì học sinh, các em được lựa chọn loại hình học tập phù hợp; học sinh khuyết tật, học sinh vùng sâu, vùng xa cũng được chọn cách học thuận tiện nhất… Còn chuyện góp phần làm giảm ùn tắc, kẹt xe tại TP chỉ là một tiêu chí nhỏ. Kẹt xe không phải do ngành giáo dục” - ông Hoàng nói.

PGS-TS Nguyễn Thiện Tống, nguyên giảng viên Trường đại học Bách Khoa TP.HCM cho biết, những đề xuất của TP rất đáng hoan nghênh và kịp thời bởi trên thế giới, nhiều quốc gia đã thực hiện. “Nếu đề án đó thành hiện thực thì giáo dục TP.HCM sẽ có thêm nhiều điều kiện để phát triển, góp phần quan trọng trong công cuộc đổi mới giáo dục”- ông Tống nói. Ông cũng phân tích, việc đào tạo theo hệ thống tín chỉ ở bậc phổ thông sẽ tạo điều kiện linh hoạt trong học tập của học sinh.

Học sinh TP.HCM tại một kỳ thi

Tùy theo điều kiện, khả năng học sinh có thể hoàn thành các tín chỉ sớm hay muộn. Như vậy, những học sinh giỏi có điều kiện học nhanh hơn, nếu đủ điều kiện thì tốt nghiệp. “Nhân đây tôi cũng muốn đề xuất những học sinh giỏi, có khả năng có thể ghi danh một số tín chỉ ở bậc đại học nếu các em muốn. Khi đó, các trường đại học có đào tạo ngành nghề liên quan phải chấp nhận những tín chỉ này. Việc công nhận tín chỉ cũng nên mở ra ở hệ nghề để tạo điều kiện cho nhiều đối tượng khác” - PGS-TS Nguyễn Thiện Tống đề xuất.

Ông Nguyễn Thành Phát cho hay, để những đề xuất này được thực hiện tốt, ngoài điều kiện chuẩn bị kỹ thì việc trao thêm quyền tự chủ cho các trường phải được đẩy mạnh hơn nữa. Đó là việc các trường được quyền chủ động chương trình dạy, thời lượng dạy, đồng thời được giao quyền chủ động kiểm tra, đánh giá.

Ông Phát cũng cho biết thêm, việc công nhận tín chỉ giữa các trường, các địa phương với nhau cũng phải được thông suốt; hiệu trưởng, giáo viên các trường phải được nắm kỹ. Tránh tình trạng, học sinh hoàn thành tín chỉ của môn này ở trường này nhưng sang trường khác lại không được công nhận.

Hiệu trưởng một trường THCS tại quận 3, TP.HCM, nói, nếu học sinh TP.HCM được học theo tín chỉ thì đồng thời cũng phải có quy định khống chế thời gian học vượt của học sinh, tránh tình trạng học sinh nào học giỏi quá là cứ lao vào học, học mãi. Chẳng hạn, bậc THCS lâu nay đào tạo 4 năm, nếu học sinh học vượt thì cũng chỉ cho phép trong 3 năm hoàn thành. “Nếu chỉ học và học mà không có những kỹ năng sống, kỹ năng mềm cần thiết thì không đáp ứng yêu cầu phát triển toàn diện nhân cách, phẩm chất học sinh”- vị này nói.

Chấp nhận sự không đồng đều trong giáo dục

PGS-TS Nguyễn Thiện Tống cho hay, nếu đề xuất được thông qua, ngay tại TP.HCM nói riêng và cả nước nói chung phải chấp nhận sự không đồng đều trong giáo dục. Chẳng hạn, TP.HCM có điều kiện thì phát triển trước, đi trước các địa phương. Quận nội thành có điều kiện hơn ngoại thành thì cũng phát triển trước. Giáo dục không thể dàn hàng ngang để cùng phát triển được. Đây cũng là biện pháp tránh đào tạo lãng phí khi có nhiều kiến thức ở bậc học này các em đã học rồi nhưng khi lên bậc khác phải học lại.

Trong khi đó, cô Vũ Thị Ngọc Dung, Hiệu trưởng Trường THPT Bùi Thị Xuân (quận 1, TP.HCM) nhận định rằng, ở góc độ nhà trường và giáo viên, chúng tôi quan tâm chuyện dạy cái gì và học sinh học cái gì quan trọng hơn chuyện loại hình học tập hay thời gian học tập. Học 3 hay 4 năm cũng được, tốt nghiệp sớm cũng được nhưng vấn đề là trong thời gian đó, các em được học những gì, được chuẩn bị những kỹ năng gì.

Điều quan trọng nhất là cách kiểm tra, đánh giá, thi cử như thế nào, có đổi mới hay không; có vì học sinh hay không… “Hiện nay, nhiều trường rất muốn tổ chức giáo dục toàn diện cho học sinh, muốn đổi mới, tổ chức nhiều hoạt động, chuyên đề giáo dục kỹ năng sống, ngoại khóa, dạy học dự án, sáng tạo… nhưng thi cử không đổi mới thì biết làm sao. Nói thật, bản thân các trường chỉ dám đổi mới, sáng tạo ở khối 10, 11 chứ lên khối 12 thì dù muốn thế nào vẫn phải tập trung cho học sinh lo thi cử” - cô Dung nói.

Cô Vũ Thị Ngọc Dung cũng cho rằng, với những đề xuất trên của TP, trước mắt thấy hợp với học sinh các trường chuyên hơn là học sinh trường phổ thông đại trà.

Đặng Hạ Văn