Hoạt động thiện nguyện cần được chuyên nghiệp hóa

Sự đóng góp hảo tâm này tăng theo đà phát triển kinh tế của quốc gia, cho thấy nguồn lực đóng góp của cộng đồng là rất lớn, có thể kết hợp với các nguồn lực của Chính phủ, doanh nghiệp để hỗ trợ tốt hơn cho những vùng, những người còn khó khăn, thúc đẩy sự phát triển của đất nước.

Tuy nhiên, nước ta vẫn chưa có hệ sinh thái thiện nguyện đầy đủ, nên hầu như năm nào cũng có những vụ ồn ào “sao kê” khi kêu gọi từ thiện và việc này có thể gây mất lòng tin vào hoạt động từ thiện có thực chất.

Ảnh minh họa

Ở các nước phát triển, họ đã xây dựng những khung luật pháp hiệu quả, thúc đẩy sự đóng góp của người dân - như các luật về từ thiện, về hoạt động phi lợi nhuận - trong đó bắt buộc các cá nhân, tổ chức làm từ thiện, thiện nguyện đều phải đăng ký hoạt động.

Từ các khung luật pháp phi lợi nhuận đó, họ có những nền tảng gây quỹ cộng đồng hiệu quả, như GlobalGiving (Mỹ), GiveAsia (Singapore). Họ cũng xây dựng cộng đồng các tổ chức xã hội, phi lợi nhuận vững mạnh, liên kết chặt chẽ với nhau. Chính những cộng đồng này sẽ hỗ trợ việc giám sát những người nổi tiếng gây quỹ hay kêu gọi từ thiện cũng như thúc đẩy, chia sẻ bài học về minh bạch, giải trình.

Ở Việt Nam, các tổ chức phi lợi nhuận, từ thiện và xã hội hoạt động trên tinh thần không vì lợi nhuận và thực hiện các chức năng hỗ trợ giải quyết các vấn đề xã hội như nghèo đói, bệnh tật, thiên tai, hỗ trợ sự phát triển cộng đồng lâu dài, bền vững. Song song đó, có rất nhiều tổ chức tự phát, quy mô nhỏ gọn, linh hoạt và có thể đó là cá nhân.

Hiện tại, chưa có con số thống kê chính thức các tổ chức phi lợi nhuận, từ thiện và xã hội ở Việt Nam, một phần vì nước ta chưa có cơ chế quản lý thống nhất loại hình tổ chức phi lợi nhuận, một phần vì quá nhiều bộ, ngành, đoàn thể quản lý các tổ chức phi lợi nhuận, lại còn có nhiều tổ chức không có hoặc không cần giấy phép mà vẫn hoạt động.

Sau khi có vụ ồn ào về việc một ca sĩ quyên góp cứu trợ nạn nhân bão lũ, Chính phủ đã ban hành Nghị định 93/2021 quy định về việc quyên góp trong trường hợp khẩn cấp, trong đó quy định MTTQ các địa phương là đầu mối. Bộ tài chính cũng ban hành Thông tư 41/2022 hướng dẫn thực hiện công tác kế toán đối với các hoạt động xã hội, từ thiện để minh bạch hóa dòng tiền cũng như kiểm soát về mặt thuế đối với các tổ chức và cá nhân tham gia hoạt động này.

Tuy nhiên, không dễ để các nghị định, thông tư này đi vào cuộc sống. Các cá nhân kêu gọi từ thiện nhiều khi không nắm được khung luật pháp, không biết có những quy định như vậy. Các tổ chức chuyên nghiệp cẩn trọng hơn để các hoạt động phải đúng quy định nên ít khi bị yêu cầu sao kê.

Trên thực tế, uy tín của các tổ chức từ thiện, xã hội, phi lợi nhuận ở Việt Nam với cộng đồng chưa cao. Việc giáo dục về phi lợi nhuận chưa nhiều là nguyên nhân chính khiến người dân chưa nắm được hiệu quả hoạt động của những tổ chức xã hội, phi lợi nhuận. Đây là điểm cốt lõi cần được đầu tư hơn trong tương lai nhằm thúc đẩy một hệ sinh thái thiện nguyện chuyên nghiệp.

Với tiềm lực kinh tế hiện tại của Việt Nam và những đóng góp của cộng đồng những năm qua, tôi nghĩ Chính phủ cần quan tâm nhiều hơn đến việc thúc đẩy nguồn lực đóng góp của người dân cho các vấn đề an sinh xã hội.

Cần tạo ra khung pháp lý hiệu quả để thúc đẩy các nền tảng đóng góp minh bạch và có giải trình để người dân dễ dàng đóng góp và kiểm tra được số tiền của mình có đi đúng vào những mục tiêu mà những tổ chức, cá nhân kêu gọi hay không. Thêm vào đó, cần có cơ chế bàn giao một số chương trình an sinh xã hội cho các tổ chức xã hội, từ thiện chuyên nghiệp.

Ông Phạm Trường Sơn

Giám đốc chương trình Tình thân, Chủ tịch Cộng đồng Phi lợi nhuận miền Nam

Nhã Chân (ghi)